سرگرمی جذاب و بیهوده محاسبه قیمت محصولات
روزنامه هفت صبح، آرش پورابراهیمی | محاسبه قیمت تمام شده تولید محصولات یکی از سرگرمی‌های جذاب و البته بیهوده سیاستمداران است. معمولا هم چنین محاسباتی به کالاهایی اختصاص می‌یابد که برای مصرف کنندگان اهمیت دارند. سال‌ها پیش یکی از مسئولان با به کار بردن عبارت «پراید کیلویی چند» تلاش کرده بود بگوید که قیمت آن روز پراید با میزان آهن، پلاستیک و نیروی کار به کار گرفته شده در خودرو تناسب ندارد.
به تازگی هم مسئول دیگری هزینه تمام شده مرغ را با قیمت بازاری آن مقایسه کرده تا«ناکارآمدی» دولت را نشان بدهد. همین مقایسه باعث شده تا گروه دیگری محاسبات تازه و پیچیده‌تری را ارائه دهند تا نشان دهند که قیمت تمام شده مرغ بیشتر از این حرف‌هاست. هرچند مشاهده برخی جزئیات مربوط به شیوه هزینه تمام شده تولید مرغ سرگرم‌کننده است اما چنین محاسباتی فایده چندانی ندارند.
هزینه تمام شده یک کالا ارتباط خاصی با قیمت آن در بازار ندارد. اینکه سیاستمداران ایرانی نسبت به چنین گزاره‌ای بی‌توجه‌اند از این بابت جالب است که مهم‌ترین صادرات ایران نفت است و قیمت نفت در بازار هم هیچ ربطی به هزینه تمام شده آن ندارد.
سیاستمدارانی که هر روز می‌بینند قیمت نفتی که هزینه تولید هر بشکه آن در ایران به ۱۰دلار هم نمی‌رسد در بازارهای جهانی تا چند ده دلار هم بالا می‌رود، چطور تصور می‌کنند که قیمت دیگر کالاها در بازار باید معادل هزینه تمام شده آن باشد؟
قیمت در بازار در خلاصه‌ترین تعریف توسط عرضه و تقاضا تعیین می‌شود. هزینه تمام شده قاعدتا بر بخش عرضه تاثیرگذار است و در نتیجه قیمت را تحت تاثیر قرار می‌دهد اما تصور اینکه قیمت یک کالا در بازار باید معادل قیمت تمام شده آن باشد تصور دقیقی نیست. درست همانطور که در بازار نفت میزان تقاضا و آنچه در بازار انرژی‌های جایگزین می‌گذرد نقش پررنگی در تعیین قیمت دارند، در بازار مرغ و هر کالای دیگری هم عوامل دیگری علاوه بر هزینه تمام‌شده بر قیمت تاثیرگذارند.
البته اینکه قیمت یک کالا در بازار ارتباط خاصی با هزینه تمام شده آن ندارد به این معنی نیست که سیاستگذاران نمی‌توانند در این مورد کار مفیدی انجام دهند. اتفاقا اگر اختلاف قابل توجه میان قیمت تمام شده و قیمت بازاری به خصوص در بلندمدت پایدار باشد به معنی کمبود رقابت در آن بازار است.
می‌دانیم که هرچه بازار رقابتی‌تر باشد، قیمت کالا در بازار به هزینه تمام شده آن نزدیک‌تر می‌شود. توان قیمت‌گذاری دولت و دیگر نهادهای حاکمیتی به خصوص در بلندمدت خیلی محدودتر از آن است که بتوان بر آن اساس سیاستگذاری کرد. در نتیجه اگر فاصله میان قیمت تمام شده و قیمت بازاری یک کالا به دغدغه سیاستگذاران تبدیل شده، بهترین راه تلاش برای افزایش رقابت در بخش تولید آن بازار است.
البته همه آنچه گفته شد را سیاستمداران هم احتمالا می‌دانند. اما اظهارنظرهای آن‌ها معمولا بیش از آنکه به تکرار بدیهیات کسل کننده علم اقتصاد اختصاص یابد، به سخنانی اختصاص می‌یابد که برای مخاطب جذاب‌تر است و یا به رقابت‌های سیاسی آن‌ها کمک می‌کند.
