سرنوشت سریال‌هایی که از کلاه‌گیس استفاده کردند
روزنامه هفت صبح، احمد رنجبر | همزمان با پخش «روزهای ابدی»، اشاره‌ای به استفاده از کلاه‌گیس در این سریال کردیم. نوشتیم تصمیم تلویزیون می‌تواند باعث حل یک مشکل ریشه‌دار شود. از چند روز پیش موجی در فضای مجازی راه افتاده که چرا استفاده از کلاه‌گیس برای «روزهای ابدی» مجاز است.
اما برای فیلم «کاناپه» نه. در این میان سریال‌هایی که از این تبعیض لطمه خوردند، نادیده گرفته شده‌اند. حتی کسی اشاره‌ای به فیلم «شیفتگی» نمی‌کند. دیگر آپشن‌هایی که سریال جواد شمقدری از آن بهره می‌برد هم مغفول مانده. گزارش امروز بازخوانی سرنوشت سریال‌هایی است که شرایط مشابه داشتند و به مشکل خوردند.
*** مورد اول| سانسور سربداران
مسئله کلاه‌گیس در حالی داغ شده که فرزند جواد شمقدری در توئیتی به یک مسئله تاریخی اشاره کرده است: «بعد از انقلاب، کارگردانان باید زنان را با روسری نشون می‌دادند، حتی در خانه! همون‌موقع مسئله رو با امام مطرح می‌کنند، شنیده شده پیشنهادی میاد که از کلاه‌گیس استفاده کنید. حالا جواد شمقدری (پدرم) در سریال «روزهای ابدی» از این راهکار استفاده می‌کنند.» اینکه انحراف از کجا شروع شد، مسئله گزارش ما نیست.
آنچه روشن است اینکه کلاه‌گیس به عنوان یک راه‌حل مورد استفاده قرار نگرفت و حتی با واکنش منفی مسئولان مواجه شد. یکی از معروف‌ترین سریال‌هایی که از این اتفاق لطمه خورد، «سربداران» است. محمدعلی نجفی در سال‌هایی که هنوز درباره حجاب بازیگرها راهکاری قطعی عنوان نشده بود، سراغ کلاه‌گیس رفت. این کارگردان چندی پیش درباره تجربه استفاده از کلاه‌گیس گفته بود که سریال در هنگام پخش با مخالفت و سانسور مواجه می‌شود.
*** مورد دوم| انتقاد از یوسف پیامبر
بعد از «سربداران» تمهید استفاده از کلاه‌گیس در سریال‌ها از بین رفت تا اینکه زنده‌یاد فرج‌الله سلحشور از آن در سریال یوسف پیامبر بهره برد. در سریال، در عین آنکه مو (کلاه‌گیس) بازیگر نمایان است، روی آن چارقد‌مانندی قرار گرفته. بااین‌حال این شیوه و البته آرایش بازیگران با برخی انتقادها مواجه شد تا جایی که خود سلحشور اینطور واکنش نشان داد: «این موضوع را قبول دارم و در آثار بعدی‌ام حتما مورد توجه جدی قرار می‌دهم.» داریم از زنده‌یاد سلحشور صحبت می‌کنیم که خودش مقید به موازین شرعی است.
*** مورد سوم| توقف نفس
زمان گذشت و همچنان مشکل لاینحل باقی مانده بود تا اینکه جلیل سامان سال ۹۶ در سریال «نفس» برای باورپذیر کردن فضای انقلاب و انتقال اتمسفر آن دوران دست به یک نوآوری زد. او به ارمنستان رفت و با تکنیک پرده سبز تصاویری از هنروران این کشور را ضبط کرد. تصاویر زنان ارمنی که فاقد روسری هستند، با کمک جلوه‌های ویژه در بک‌گراند قرار گرفت.
مثلا در صحنه‌ای که شخصیت‌های اصلی در خیابان هستند، شاهد زنانی بودیم که بر اساس فرهنگ پیش از انقلاب بدون روسری تردد می‌کنند. فقط چند قسمت پخش شد و دیگر خبری از زنان بدون روسری نبود! از قضا، این راهکار، یکی از تمهیدهای مناسب برای حل مشکل حجاب تعبیر شد، اما فشارهای بیرونی مانع از استفاده شد و «نفس» از نظر بصری لطمه خورد.
*** مورد چهارم| مخالفت با تعبیر وارونه یک رویا
یکی از سکانس‌های پایانی سریال «تعبیر وارونه یک رویا» به دلایل فنی باید دوباره ضبط می‌شد. سازندگان فرصت سفر دوباره به ارمنستان نداشتند و تصمیم گرفتند سکانس را با حضور بازیگر ارمنی در تهران ضبط کنند. بااین‌حال چنین اجازه‌ای به فریدون جیرانی داده نشد. حتما می‌دانید که کارگردان‌ها مجاز نیستند از بازیگر بی‌حجاب (حتی خارجی) در خاک ایران استفاده کنند.
*** مورد پنجم| عدم اعطای مجوز به خانه امن
تازه‌ترین سریالی که دچار مشکل شده، «خانه امن» است. سکانس‌های مربوط به کشورهای خارجی این سریال در کشور ارمنستان ضبط شد. یکی از کشورهایی که در داستان حضور داشت، فرانسه بود. به دلیل شیوع ویروس کرونا اما سکانس قتل کاراکتر سیما تیرانداز، در ارمنستان ضبط نشد. در نهایت احمد معظمی، این سکانس را با حضور بازیگران ارمنی و استفاده از کلاه‌گیس در تهران بازسازی کرد. سکانس «خانه امن» اما مجوز پخش نگرفت، آن هم در شرایطی که تاثیری کلیدی در روند قصه داشت. آیا سریال جواد شمقدری یک استثناست؟
