زیر و بم حقوقی حکم جنجالی حمید صفت
روزنامه هفت صبح، مصطفی آرانی | انتشار حکم محکومیت حمید صفت، خواننده مشهور رپ به قصاص، باعث سوالاتی در افکار عمومی شده است. افکار عمومی می‌پرسد مگر او آزاد نشده بود؟ پس چطور شد که دوباره به دادگاه رفت و این‌بار به قصاص محکوم شد؟ ماجرا پیچیدگی‌های حقوقی خاصی دارد. بخوانید:
* یک: مرداد سال ۱۳۹۶، حمید صفت به اتهام قتل شوهر مادر یا ناپدری‌اش بازداشت شد. در آن زمان اعلام شد که علت مرگ مقتول، «خونریزی و آسیب مغزی در اثر اصابت جسم سخت به آهیانه راست متوفی» بوده است. در همان زمان هم گفته شده بود که او گلدانی را برداشته و به این ترتیب هرچه بوده، مربوط به همین گلدان بوده که بنا به تشخیص پزشکی قانونی، این گلدان به گیجگاه مقتول اصابت کرده است.
* دو: بااین‌حال یک سال بعد، ورق کمی برگشت. چرا؟ توضیحات وکیل پرونده را در گفت‌وگو با تابناک بخوانید: «از همان ابتدا حمید بارها در اظهاراتش به بیماری ناپدری‌اش اشاره کرده بود. همسر متوفی یا همان مادر حمید هم بر این موضوع تأکید داشت. درواقع آنها معتقد بودند که بیماری‌های زمینه‌ای، به‌خصوص نارسایی قلبی باعث مرگ او شده است. ضمن آنکه متوفی چند روز بعد از آن درگیری در بیمارستان فوت کرد. پرونده‌های پزشکی هم بیماری‌های ناپدری حمید را تأیید می‌کرد.
شرح جزئیات ماجرا هم نشان می‌داد که حمید ضربه محکمی به او وارد نکرده است. یعنی آن شدتی که باعث مرگ شود وجود نداشته است. به همین دلیل ابتدا اسناد و مدارک پزشکی مورد بررسی قرار گرفت و بعد هم نخستین کمیسیون برای این پرونده تشکیل شد. کمیسیون نخست سه‌نفره بود و رأی نهایی به این قرار بود که حمید ۸۵ درصد مقصر مرگ ناپدری‌اش است. اما حمید به این رأی اعتراض کرد. بر اساس قانون، در صورت اعتراض باید کمیسیون پنج‌نفره تشکیل شود.
این کمیسیون هم تشکیل شد و پس از بررسی‌های مفصل و مرور پرونده پزشکی و بالینی متوفی رأی صادر کرد. بر اساس اعلام آنها، حمید در این حادثه ۳۳ درصد مقصر بود و ۶۷ درصد علت مرگ هم بیماری‌های متوفی بوده است. اما این‌بار اولیای‌دم به این رأی اعتراض کردند و کمیسیون هفت‌نفره در پزشکی‌قانونی تشکیل شد. بر اساس اعلام نظر کمیسیون هفت‌نفره، مرگ ناپدری حمید دو دلیل عمده داشته است؛ ۵۰ درصد حمید و درگیری او با ناپدری‌اش باعث این حادثه شده و ۵۰ درصد دیگر هم بیماری‌های متوفی عامل مرگ تشخیص داده شده است.»
* سه: همین موضوع زمینه آزادی صفت را فراهم کرد. وقتی که کسی ۵۰ درصد در قتل مقصر شناخته شود، می‌توان در قرار وثیقه‌اش تخفیف قائل شد. بر این اساس، طبق ماده ۲۴۱ قانون آیین دادرسی کیفری، درخواست داده شد که او آزاد شود.
* چهار: بااین‌حال همچنان تحقیقات در دادسرا ادامه داشت و برای برطرف شدن ابهامات، قاضی ساسان غلامی، بازپرس دادسرای جنایی تهران، دستور تشکیل هیأت ۱۱ نفره متخصصان پزشکی‌قانونی را صادر کرد. هیأت ۱۱ نفره پزشکی در دادسرای جنایی تهران حاضر شدند و حتی در جلسه تحقیق از خواننده معروف حضور یافتند تا حرف‌های او را بشنوند. با گذشت چند ماه، هیأت ۱۱ نفره نظر خود را اعلام کردند و در نهایت نظر نهایی صادر شد و کیفرخواست قتل عمد برای او صادر شد. اما چرا؟
* پنج: قتل عمد در قانون مجازات ما سه نوع است. در نوع اول شما می‌خواهید فردی را بکشید و به هر طریقی این کار را می‌کنید. در نوع دوم، شما کاری می‌کنید که نوعا و عرفا کشنده است. در این شرایط حتی اگر قصدی برای مرگ نداشته باشید، باز هم قتل عمد است. مثل اینکه در لبه پشت‌بام، فردی را هل بدهید. در نوع سوم اما شما کاری عادی می‌کنید که بنا بر وضعیت مقتول کشنده است؛ یعنی مثلا فرد بیماری خاصی داشته یا پیر بوده یا … . کیفرخواست قتل عمد هم به همین دلیل صادر شده و در نهایت هم قاضی نظر دادستان را قبول کرده است.
* شش: اما دو نکته دیگر را هم درباره این ماجرا بدانید. نکته نخست این است که طبق گزارش‌های رسانه‌ای، یکی از فرزندان خواستار قصاص شده است. در مواردی که اولیای‌دم؛ یعنی صاحبان حق قصاص، همگی مطالبه قصاص می‌کنند؛ مسئله‌ای وجود ندارد، ولی اگر یکی از آنها قصاص بخواهد و دیگران بخواهند از قاتل دیه بگیرند، فردی که می‌خواهد قصاص کند، باید سهم دیگر اولیای‌دم را از دیه بدهد؛ یعنی در این وضعیت فرزند مقتول باید حساب کند که اگر همه آنها از حمید صفت دیه می‌گرفتند؛ چقدر سهم برادر و خواهرش می‌شده و آن را پرداخت کند.
* هفت: در نهایت خوب است تذکر داده شود که حکم صادرشده برای حمید صفت، اعدام نیست. اعدام یک مجازات است که برای برخی جرائم مثل جرائم خاص مواد مخدر و … در قانون مجازات اسلامی دیده شده است. حمید صفت درواقع محکوم به قصاص شده است. اگرچه نتیجه هر دوی اینها یکی است، ولی ریشه آنها متفاوت است.
اعدام نتیجه جرم است و قصاص نتیجه جنایت، اعدام مجازات است و قصاص حق، اعدام قابل عفو است توسط حاکمیت، ولی قصاص قابل بخشش است توسط اولیای‌دم و در صورتی که آنها نبخشند، هیچ‌کس نمی‌تواند به‌جای آنها تصمیم بگیرد و فردی را قصاص نکند. بااین‌حال، همان‌طور که کتاب آسمانی و البته مهربانی ایرانیان توصیه کرده، امیدواریم که صفت، مشمول بخشش اولیای‌دم شود.
البته یادتان باشد که حکم صادرشده، فعلا در مرحله بدوی است و باید مراحل دیگری را هم بپیماید تا قطعی شود. ابتدا فرجام‌خواهی در دیوان‌عالی کشور و در نهایت استیذان از حاکم شرع برای قصاص که درواقع امضای رئیس قوه قضائیه است. پس تا قطعی شدن این حکم نیز فاصله زیادی داریم. وکیل حمید صفت دیروز گفته که ظرف ۲۰ روز آینده به حکم اعتراض خواهند کرد تا پرونده به دیوان‌عالی کشور برود.
*** هر هفته در روزهای دوشنبه آخرین تحولات حقوقی را که شهروندان به آن نیاز دارند گزارش می‌کنیم و به پرسش‌های حقوقی شما پاسخ می‌دهیم. در صورتی که سوالی دارید، آن را به ایمیل pr@7sobh.com یا پیامک ۰۹۲۰۲۰۰۱۷۰۷ ارسال کنید .
