روزهای سخت دولت در صحن علنی مجلس
روزنامه هفت صبح، مصطفی‌آرانی | محمدجواد ظریف، کم از این‌روزها ندیده بود. وقتی وزیر خارجه دولت حسن روحانی بود، مجلس نهم، سر کار بود. مجلسی که شاید بتوان آن را رادیکال‌ترین مجلس بعد از انقلاب بدانیم. مجلس دهم که آمد و لیست امید مثلا در آن مستقر بود باز هم، این صدای مخالف پایداری بود که در مجلس بلند می‌شد. اما دیروز روز دیگری بود.
* یک: وزیر خارجه به‌طور رسمی رفته بود که به نمایندگان گزارشی بدهد. براساس بند ۸ ماده ۲۲ آیین‌نامه داخلی مجلس. رسم است که در ابتدای هر دوره مجلس، وزرا را دعوت می‌کنند که گزارشی بدهند از وضعیت حوزه تخصصی خود اما دیروز شاهد یک گزارش ساده نبودیم.
* دو: اول بیایید شرایط حضور ظریف را در مجلس بررسی کنیم. دلار مرز ۲۱هزار تومان را رد کرده است و گرانی در بسیاری از اقلام مثل مسکن و طلا و خودرو دیده می‌شود. موج دوم کرونا بسیاری از استان‌های کشور را درگیر کرده است. آمریکا، تلاش می‌کند که آخرین مزیت برجام یعنی رفع تحریم تسلیحاتی را از ایران بگیرد ولی در جلسه اخیر شورای امنیت، ظریف توانسته از ایران حمایت کند و کشورهای مختلف نیز با موضع آمریکا مخالفت کردند و همه این‌ها درحالی است که اخیرا در یک سایت هسته‌ای ما در نطنز اتفاقی افتاده که شورای عالی امنیت ملی گفته، دلیل آن را می‌داند ولی به‌خاطر مسائل امنیتی آن را بیان نمی‌کند.
* سه: حالا بپردازیم به خود جلسه. ظریف حدود ساعت هشت‌ونیم وارد مجلس شد و قالیباف به او خوشامد گفت. بعد از آن ظریف شروع به صحبت کرد و توضیحاتی در مورد روندهای سیاست خارجی به‌طور کلی و تقابل ایران و آمریکا به‌طور جزیی داد. بخش اول صحبت‌های ظریف خیلی جنجالی نبود ولی برای دانشجویان روابط بین‌الملل و علاقه‌مندان سیاست خارجی، پر از فکت و تحلیل جالب بود.
* چهار: با این‌حال دو پاراگراف از صحبت‌های او در این نطق حدودا نیم‌ساعته، اصولگرایان مجلس را بسیار عصبانی کرد. در آن بخش از صحبت‌ها ظریف می‌گفت: «سیاست خارجی حوزه دعوای جناحی و گروهی نیست، به همین‌دلیل سیاست خارجی در قانون اساسی در حوزه اختیارات مقام معظم رهبری است و سیاست‌های کلی نظام در حوزه سیاست خارجی را مقام معظم رهبری تعیین می‌کنند. این یعنی اجتناب از دوگانه‌سازی و دعوای داخلی در حوزه سیاست خارجی.»
* پنج: پاراگراف بعدی هم آنجا بود که او از شهید سلیمانی در سخنان خود صحبت کرد: «همانطور که ما این امکان را داشتیم که بهترین روابط را با برادر شهیدم مرحوم قاسم سلیمانی داشته باشیم و من هر هفته با ایشان جلسه هماهنگی داشتم، این امکان را هم داریم که با همه شما برای پیشبرد اهداف انقلاب و نظام همکاری کنیم.»
* شش: حالا نوبت نمایندگان بود که به ظریف جواب بدهند و جنگ لفظی درست از همین‌جا شروع شد. حدود ۱۰نماینده، در اینجا علیه ظریف صحبت کردند. شاخص‌ترینشان مجتبی ذوالنوری بود. رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی. ذوالنوری محترمانه و دیپلماتیک صحبت کرد و شایسته شأن حقوقی خود به‌عنوان رئیس مهم‌ترین کمیسیون مجلس. این یکی‌دو گزاره است از صحبت‌های ذوالنوری: «ریل‌گذاری و هدف‌گذاری درخصوص سیاست خارجی در دوران شما از ابتدا غلط بود و مسیر را کج ریل‌گذاری کردید و به سمتی حرکت کردید که اهداف ملت محقق نشد. اگر در گذشته روابط با چین را رها نمی‌کردید، امروز این سطح از فشار اقتصادی به مردم وارد نمی‌شد بنابراین شما باید در این زمینه پاسخگو باشید و در پیشگاه خداوند استغفار کنید.»
* هفت: با این‌حال حرف‌های تندتر و با لحن بدتری نیز خطاب به ظریف بیان شد. مثلا این بخشی از سخنان محمد صفایی است، نماینده اصولگرای گناباد و بجستان: «آقای ظریف شما مجلس یازدهم را چگونه تصور کرده‌اید، شما تحولات بین‌المللی پساغرب را در عمل باور ندارید. پس از شهادت حاج‌قاسم شما به غرب پیام ذلت دادید.»
و یا این بخشی از سخنان احمد راستینه هفشنجانی، نماینده عضو جبهه پایداری که نماینده شهرکرد، بن و سامان است: «اگر از شهید حاج‌قاسم سلیمانی سخن می‌گویید، باید یادآور شد که دیپلماسی ایشان با مقاومت نتیجه داد که این رویه در وزارت خارجه متفاوت است. برجام با هدف از کار انداختن چرخ‌های سانتریفیوژها سبب از کار انداختن چرخ‌های اقتصادی شد. بر این اساس دلار ۲۰هزار تومانی را باید دلار برجامی نامید و این موضوع همان گلابی‌هایی است که شما به مردم وعده دادید.»
* هشت: ظریف بعد از این سخنان دوباره به بالای تریبون آمد ولی دیگر جو مجلس متشنج شده بود. از همان ابتدای سخنان ظریف، برخی از نمایندگان که حتی فرصتی برای سخنرانی هم یافته بودند تلاش کردند که در میان سخنان ظریف به اعتراض و حتی شاید به خراب کردن اعصاب ظریف بپردازند و البته کمی هم موفق شدند.
* ۹: به هر حال می‌دانیم که ظریف، اگرچه دیپلماتی است که خوب می‌خندد؛ اما ذاتا آدم صبوری نیست یا بهتر است بگوییم زودرنج است و در عصبانیت‌های آنی خود هم تصمیماتی می‌گیرد که بعضا بسیار پرهزینه است. نمونه این ماجرا را در مسئله استعفای او به یاد داریم. شاید به همین خاطر هم بود که برخی نمایندگان به طور مرتب با سر و صدا کردن و فریاد زدن و کنایه زدن به او حتی نسبت‌هایی مثل «دروغگو» او را به سمت عصبانیت بردند و دست کم یک جا ظریف آمد که چیزی بگوید و حرفش را خورد و بعد از آن تلاش کرد با خطاب کردن نمایندگان به عنوان «دوست» جو را آرام کند و در نهایت هم توانست این کار را بکند.
* ۱۰: با این وجود آن چه در این مجادله بسیار به چشم آمد، شیوه نامعمول محمد باقر قالیباف در کنترل جو مجلس بود. مشخص بود که او به عنوان رئیس در این نخستین چالش خود نمی‌داند باید چه کند. گاهی نام برخی از نمایندگان مثل همان آقایان راستین و صفایی که پیش از این نامی از آنها بردیم و یا جواد نیک بین، نماینده کاشمر، خلیل آباد و بردسکن را آورد ولی در نهایت نه توانست نمایندگان را ساکت کند و نه توانست جلوی حمله آنها به ظریف را بگیرد. جوری که این شایبه هم به وجود آمد که شاید واقعا قالیباف نمی‌خواهد چنین کاری را انجام دهد.
* ۱۱: اما ظریف چگونه از پس خود برآمد؟ با دو تکنیک جالب توجه. اولی مقایسه بود. به نمایندگان گفت شما به من ذلیل می‌گویید ولی رهبر انقلاب گفت شجاع و به من دروغگو می‌گویید ولی رهبری به من گفت صادق. او در اینجا، نمایندگان را با خود واقعی‌شان روبه‌رو کرد و تلویحا به آنها گفت اگر واقعا ولایتمدار هستید چرا حرفی را می‌زنید که خلاف آن را رهبر انقلاب زده است. او در میانه حرف‌هایش حتی جمله تندی هم گفت: «اگر دروغ گفتم؛ رهبر انقلاب مرا صادق خواندند». این جمله باعث اعتراض نمایندگان شد اما در واقع، همان چیزی بود که نمایندگان به ظریف نسبت می‌دادند.
* ۱۲: تکنیک دوم هم این بود که ظریف به نمایندگان گفت شما در جریان روابط من با جریان‌های مقاومتی مثل شهید سلیمانی یا سیدحسن نصرالله نیستید. در اینجا یکی از نمایندگان به ظریف گفت دارید به ما توهین می‌کنید و می‌گویید «نفهم» که ظریف بلافاصله همین را دست گرفت و گفت شما را مردم فهیم ایران انتخاب کردند و من به شما توهین نمی‌کنم و با همین دست فرمان به کار خود پایان داد.
* ۱۳: بعد از صحبت‌های ظریف، یکی دو نفر دیگر هم در مجلس نسبت به اخطارهای قانون اساسی اقدام کردند اما فضا دیگر از آن التهاب افتاده بود اما نکته عجیب در اینجا سخنان قالیباف بود. او به عنوان رئیس پارلمان و یکی از سران قوا، سخنی عجیب زد و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را به جاسوسی متهم کرد. صحبتی که معمولا در روزنامه‌های رادیکال راست آن را می‌خوانیم: «آژانس بین المللی انرژی اتمی و شورای حکام باید این را بدانند در حوزه سیاست خارجی، جمهوری اسلامی و نمایندگان مجلس هرگز به آژانس اجازه نخواهند داد که دستش باز باشد و بدون محدودیت هرچه می‌خواهد انجام دهد و به دنبال این باشد که حلقه‌های اطلاعاتی و جاسوسی کشورهای متخاصم را تکمیل کند.»
* ۱۴: از ماجرای ظریف بگذریم و به خود مجلس هم بپردازیم که دیروز برای دولت حسابی شمشیر را از رو بسته بود. سید ناصر موسوی لارگانی عضو هیات رئیسه مجلس در حساب شخصی خود در توئیتر توضیحاتی را در رابطه با طرح سوال از رئیس جمهور ارائه کرد و نوشت: «پنج محور سوال از رئیس جمهور تدوین و جمع آوری امضا برای به نصاب رساندن قانونی آن آغاز شده و در اسرع وقت پس از تکمیل امضاها تحویل هیات رئیسه مجلس خواهد شد. منتظر پاسخ آقای روحانی به سوالات هستیم اگر پاسخ‌ها قانع کننده نباشد تصمیمات بعدی اتخاذ خواهد شد.»
این پنج سوال را دیروز نوشتیم که همگی محور اقتصادی دارند. فارس هم گزارش داده که تعداد امضاهای سوال از رئیس جمهور به ۲۰۰ نفر رسیده است. در این صورت، حتما جنجال بزرگی در انتظار مجلس است چرا که وقتی نخستین اقدام، سوال از رئیس جمهور باشد؛ معلوم نیست سرانجام کار چه خواهد شد.
* ۱۵: و با این خبر، گزارش دیروز مجلس را به پایان ببریم. سید محسن دهنوی عضو هیات رئیسه مجلس و نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی در صفحه شخصی خود در توئیتر نوشت: «به دلیل نگرانی از هدررفت منابع ارزی کشور در این اوضاع گرانی‌ها، درباره بی کفایتی وزارت نفت و جریمه هنگفت ایران در قرارداد گازی با ترکمنستان، سوال از زنگنه را به جریان انداختم. پیگیری مسئله را تا حصول کامل نتیجه و اطمینان از جلوگیری فاجعه‌ای مانند کرسنت ادامه خواهم داد.»
بله. روز عجیبی بود. ظریف، روحانی و زنگنه. یادتان هم نرفته که پیش از این، آذری جهرمی هم در مجلس روز سختی را داشت و به خاطر اینستاگرام و نیز آنچه کوتاهی در برنامه فضایی گفته شده بود؛ مورد محاکمه قرار گرفت. پس در حالی که فکر می‌کردیم، کرونا برخی معادلات را تغییر داده و خبری از تقابل‌های آنچنانی نیست؛ عجیب نخواهد بود اگر نتیجه بگیریم که روزگار سخت دولت دارد آغاز می‌شود.
