تعقیب ردپای گازها در آب‌های خلیج فارس
روزنامه هفت صبح، هانیه درویش | گفت‌وگو با محمدرضا نادری که هفت سال پیاپی با عکاسی و فیلمبرداری مرجان‌ها و آبزیان خلیج فارس تغییرات منفی حاصل از گرم شدن زمین را ثبت کرده است. گرمایش زمین دلایل مختلفی دارد که یکی از مهم‌ترین این دلایل اثر گلخانه‌ای گازهای موجود در کره زمین است که از مهم‌ترین این گازها از دی‌اکسیدکربن را می‌توان نام برد که در اطراف سطح زمین وجود دارد و باعث می‌شود وقتی نور خورشید از اتمسفر عبور و به زمین برخورد می‌کند ، گرمای ایجاد شده دیگر نتواند از زمین خارج شود.
در نتیجه هوای زمین گرم و گرم‌تر می‌شود و این گرمایش خطرات جدی برای انسان‌ها و تمام موجودات کره‌زمین دارد. کربن‌دی‌اکسید به واسطه صنعتی شدن شهرها و توسعه کارخانه‌ها و به دلیل استفاده از سوخت‌های فسیلی مثل بنزین و زغال سنگ روز به رو در حال افزایش است و یکی از تاثیراتش دامن اقیانوس‌ها و دریاها و موجودات داخل آنها را می‌گیرد. با محمدرضا نادری که این تاثیرات و تغییرات را به عینه در این سال‌ها دیده است گفت‌وگویی کرده‌ایم.
محمدرضا نادری، کارشناس و مدرس رشته شیمی است اما علاقه‌اش به آب و غواصی از دوران کودکی باعث شد او دوره‌های حرفه‌ای غواصی را بگذراند و مدرک غواصی بین‌المللی‌اش را از پدی، انجمن بین‌المللی غواصان بگیرد. او در ادامه شاخه عکاسی و فیلمبرداری را انتخاب کرد و به ثبت زیبایی و شگفتی‌های زیر دریا پرداخت. او که برای مجلات و مستندهای مختلفی تا به حال عکاسی و تصویربرداری کرده است، می‌گوید:« برای آموزش و تمرین غواصی به کشورهای مختلف رفته‌ام و از سایت‌های زیادی بازدید داشته‌ام.
وقتی مدرکم را گرفتم می‌توانستم یا وارد بحث مربیگری و آموزش شوم یا تصویربرداری را انتخاب کنم یا در هردو مشغول باشم و از آنجایی که من کار اصلی‌ام در تهران تدریس است تصویربرداری را انتخاب کردم تا بتوانم آنچه در عمق و در آب می‌بینم به بقیه هم نشان دهم. اما در این سال‌ها تغییرات مرجان‌ها و آبزیان نظرم را به خود جلب کرد، به همین دلیل از سال ۹۱ تا ۹۷ چهار بار در سال ، یعنی هر فصل یک بار غواصی و تصویربرداری کردم و با مقایسه فیلم‌ها و آنچه خودم به عینه می‌دیدم متوجه تغییرات زیادی به واسطه گرم شدن زمین شدم.»
*** مرجان‌های بی سرو صدا اما با اهمیت
محمدرضا نادری تغییر وضعیت مرجان‌ها و آبزیان، از بین رفتن تراکم ماهی‌ها و کمتر شدن شفافیت آب را از تغییرات اصلی سایت‌های مرجانی کیش می‌داند. ضمن دعوت به دیدن مستند خود به نام ساکنین صخره‌های مرجانی که به خوبی این تغییرات را به نمایش گذاشته است، در این باره می‌گوید:«مرجان‌ها در محدوده دمای خاصی می‌توانند زنده بمانند و فعالیت کنند و نشانه زنده بودن آنها رنگ آنهاست. متداول‌ترین رنگ مرجان‌ها و به خصوص مرجان‌های شاخ گوزنی که در این منطقه زیاد هستند رنگ قهوه‌ای است.
وقتی دما از حد تحمل آنها بالاتر رود مرجان‌ها می‌میرند و خاصیت خودشان را از دست می‌دهند و کم کم به رنگ سفید آهکی تبدیل می‌شوند و بعد از مدتی فرو می‌ریزند. این تغییر دما اگر ادامه پیدا نکند مرجان‌ها شانس این را دارند که خودشان را احیا کنند اما اگر طولانی مدت باشد امیدی به احیای مرجان‌ها نیست. همین مرجان‌ها در واقع زیربنای اکوسیستم شکننده جزیره کیش هستند چراکه آنها دستگاه تصفیه آب هستند و موجب شفافیت آب می‌شوند.
همچنین برخی ماهی‌ها از سطح مرجان‌ها تغذیه می‌کنند و خیلی از ماهی‌ها مرجان‌ها را خانه خود قرار می‌دهند. بنابراین با از بین رفتن مرجان‌ها ممکن است یک زنجیره قضایی از بین رود یا زمینه مهاجرت برخی ماهی‌ها فراهم شود. چیزی که در این سال‌ها به صورت شفاف در فیلم‌ها وجود دارد تغییر رنگ مرجان‌ها، کوچک‌تر شدن ماهی‌ها و کم شدن تراکم آنهاست.»
*** چه کاری از دستمان بر می‌آید ؟
وقتی هوای تهران را آلوده می‌بینم این به معنای تولید گازهای گلخانه‌ای است که نه تنها تهران و ایران را تحت‌الشعاع قرار می‌دهد بلکه این آلودگی‌ها به همه جای دنیا سرایت می‌کند و محدود به یک نقطه از کره زمین نمی‌شود. نادری که خود سال‌هاست به آموزش و تدریس مشغول است راهکارهای جلوگیری از افزایش این صدمات زیست محیطی را اینچنین توضیح می‌دهد:« قدم اول وجود یک مدیریت کلی در سطح جهان است چراکه آسیب‌های ناشی از سوخت‌های فسیلی دامن کل دنیا را می‌گیرد.
به همین دلیل است که همه کشورها در سطح جهانی سعی در تصویب قوانین جدیدی دارند تا همه کشورها ملزم به رعایت آن باشند. قدم دوم آموزش است و هرچه این آموزش از سنین پایین‌تر شروع شود بچه‌ها برای پذیرش آن آماده‌تر هستند و امکان نهادینه شدن آموزش‌ها بسیار بیشتر است.
گام بعدی استفاده از اهرم‌ها و قوانین داخلی هر کشور است. مثلا برخی کشورها برای اینکه از افزایش سیگار جلوگیری کنند مالیات بیشتری روی آن می‌گذارند تا افراد کمتری از سیگار استفاده کنند.بنابراین می‌توان بنا به اقتضای موقعیت هر کشوری از اهرم‌های خاصی استفاده کرد و قدم آخر بحث توسعه پایدار است که کارشناسان هر حوزه می‌بایست با گرفتن تصمیمات درست درصدد اجرای آن برآیند.»
*** سه رکن اساسی توسعه پایدار باید در نظر گرفته شود
در جنوب ایران صید و فروش ماهی‌های زینتی یک عادت و کسب و کار عادی محسوب می‌شود چراکه آنها خود را مالک آن قسمت با تمام دارایی‌هایش می‌دانند. نادری بحث توسعه پایدار را در بهبود این معضل در جنوب ایران اینچنین توضیح می‌دهد:«توسعه پایدار سه رکن اقتصادی، اجتماعی و محیط‌زیستی دارد. از این رو و برای ایجاد توسعه پایدار در این منطقه برای اهالی که ماهی‌ها را سهم و حق خود می‌دانند باید باز کنیم که این ماهی‌ها متعلق به شماست.
اما سرمایه‌ای است که بالاخره تمام شدنی است و اگر این روند را پیش گیرید بعد از مدتی ماهی‌ای نمی‌ماند که بخواهید آن را بفروشید پس به جای صید و فروش این ماهی‌ها می‌توانید اطلاع‌رسانی کنید تا مردم برای دیدن آنها به منطقه شما بیایند و به نوعی گردشگری ایجاد کنید. این کار باعث رونق صنعت توریست و کسب و کارهای تازه می‌شود.
همچنین این کار برای نسل‌های بعدی‌تان باقی می‌ماند و بچه‌های شما هم می‌توانند به لحاظ شغلی تامین باشند و در نهایت به محیط‌زیست آسیبی نمی‌رسد و بدون ایجاد تغییراتی در محیط می‌توان از این پتانسیل به خوبی استفاده کرد.» پس آنچه اهمیت دارد رها نکردن این بخش‌های غنی و مهم سرزمینمان و برنامه‌ریزی برای پیشبرد راهکارهای پیشگیرانه در این مناطق حیاتی کشورمان است.
