دو علت متفاوت گرانی هویج و گرانی‌های دیگر
روزنامه هفت صبح، آرش پورابراهیمی | افزایش قیمت هویج طی چند هفته اخیر تا جایی پیش رفت که این سبزی ظاهرا بی‌اهمیت به شوخی‌های فضای مجازی و اخبار روزنامه‌ها و سایت‌های خبری مهم راه یافت.گرانی هویج فرصت خوبی است که یادآوری کنیم افزایش قیمت یک کالا در بازار می‌تواند به دو علت متفاوت روی دهد: تغییر در عوامل بنیادین بازار و تورم.
درک چرایی افزایش قیمت هویج ساده است. همزمان با اوج گرفتن دوباره تعداد مبتلایان به ویروس کرونا، تقاضا برای هویج افزایش یافت، به‌خصوص که بسیاری باور دارند مصرف آب هویج در دوران بیماری می‌تواند مفید باشد. افزایش ناگهانی تقاضا به تنهایی برای افزایش قیمت کفایت می‌کند اما برخی منابع مانند روزنامه همشهری از کاستی‌هایی در بخش عرضه مانند کمبود تولید در تابستان خبر دادند.
افزایش تقاضا و کاهش عرضه ابتدا به کمبود و سپس افزایش قیمت می‌انجامد. این یکی از نخستین دروسی است که می‌توان در هر کتاب مربوط به مبانی علم اقتصاد یافت. اتفاقا در شرایطی مانند گرانی هویج، باید انتظار داشت که دولت دست به کار شود. شوک طرف تقاضا برای هویج قرار نیست دایمی باشد و دولت می‌تواند بخشی از تقاضای شکل گرفته را از طریق افزایش واردات جبران کند.
حتی اقداماتی مانند فروش هویج براساس کارت ملی هم ایرادی ندارد. درست است که چنین اقداماتی با رویکردی بازارمحور همخوانی ندارند اما به کارگیری آنها در مواجهه با شوک‌های کوتاه‌مدت به بخش تقاضا یا عرضه قابل درک است. اما آنچه در بازار بسیاری از خوراکی‌های دیگر غیر از هویج روی می‌دهد، داستان متفاوتی است. بنابر داده‌های مرکز آمار، قیمت مواد خوراکی طی یک‌سال اخیر به‌طور متوسط ۵۰درصد بالا رفته است.
این افزایش قیمت ارتباط خاصی با عرضه و تقاضا ندارد. حتی وبسایت روزاروز خبر داده که تقاضای ایرانی‌ها برای بسیاری از مواد خوراکی مانند برنج طی یک‌سال اخیر کاهش یافته است. زمانی‌که سطح قیمت‌ها تقریبا برای همه کالاها و خدمات بالا می‌رود، این دیگر گرانی نیست بلکه تورم است. تورمی که ریشه آن را باید در کسری بودجه و تحریم‌های اقتصادی جست.
به‌خاطر داشته باشید که واحدهای پول مانند ریال معیاری برای سنجش ارزش کالاها و خدمات هستند و زمانی‌که این معیار تضعیف شود، قیمت کالاها بالا می‌رود، بدون اینکه بر ارزش آنها افزوده شده باشد. تصور کنید که برای اندازه‌گیری طول یک میز از یک خط‌کش استفاده می‌کنید و طول میز پنج برابر طول خط‌کش است.
اگر طول خط‌کش نصف شود، طول میز معادل ۱۰برابر طول جدید خط‌کش خواهد بود، اما این به معنی افزایش طول میز نیست بلکه واحد سنجش شما کوچک‌تر شده است. کاهش ارزش ریال به‌عنوان واحد سنجش قیمت هم به‌طور مشابه اثر خود را بر افزایش اسمی قیمت‌ها نشان می‌دهد. در چنین شرایطی، اقداماتی برای کنترل بازار مانند عرضه دولتی، فروش کوپنی، مبارزه با گران‌فروشی و اقدامات مشابه در نهایت تاثیر خاصی بر جلوگیری از افزایش ندارند.
اگر عوامل اصلی شکل‌دهنده تورم مهار نشود، عملا هیچ اقدام دیگری نمی‌تواند در بلندمدت جلوی افزایش قیمت‌ها را بگیرد. به این معنی که سیاستی که برای مقابله با افزایش قیمت هویج به‌کار گرفته شد را نباید در مورد بسیاری از دیگر کالاها به کار گرفت، چراکه افزایش قیمت آنها ربطی به بخش عرضه و تقاضا ندارد.
