دشمنان گردشگری آنلاین
روزنامه هفت صبح | انفعال دولتی‌ها، مقاومت سنتی‌ها، کپی‌کاری خودی‌ها و البته کمی هم اسنپ! در حاشیه نمایشگاه گردشگری تهران که در محل دائمی نمایشگاه بین‌المللی تهران برگزار شد دو نشست تخصصی یکی با عنوان «گردشگری سلامت و استارتاپ‌ها» و دیگری با عنوان «نوآوری و آینده گردشگری» برگزار شد که مباحث مطرح شده در آن‌ها معطوف به چرایی رشد نکردن گردشگری آنلاین ایران بود.
در نشست اول هادی شجاری، بنیانگذار استارتاپ آریامدتور با گلایه از ایده‌های تکراری در حوزه گردشگری پزشکی، آینده این حوزه را متعلق به استارتاپ‌هایی دانست که روی نیازهای دو بال مارکتینگ و لجستیک تمرکز خواهند کرد و تاکید کرد کپی کردن بیشتر پلتفرم‌های آنلاین برای معرفی پزشکان و بیمارستان‌های داخلی به خارجی‌ها، نتیجه‌ای جز شکست نخواهد داشت.
اما در نشست دوم که با حضور علی کشفی یکی از بنیانگذاران فلایتیو، حمیدرضا اشجع مدیرعامل مستربلیت، بابک سهرابی مدیرعامل جاجیگا و رضا جمیلی سردبیر مدتورپرس برگزار شد شرکت‌کنندگان درباره ظرفیت‌های گردشگری آنلاین و آینده اقتصاد گردشگری به بحث نشستند.
حمیدرضا اشجع درخصوص ورود پلتفرم‌ها به گردشگری در حوزه فروش بلیت تاکید کرد: «تا قبل از سال ۹۴ قیمت‌های بلیت هواپیما تک نرخی بود و ما در آن زمان صرفا قیمت‌ها را نماش می‌دادیم. اما در سال ۹۴ بنا بر توسعه صنعت هوانوردی ایران قیمت‌ها چند نرخی شد و قیمت‌های آزاد وارد بازار شدند. در آن زمان وب‌سایت‌ها کمک کردند که شفافیت و دسترسی راحت به خرید بلیت هواپیما برای مشتریان فراهم شود. درواقع این یک نمونه موفق بهرهبرداری از تکنولوژی بود. درآن زمان طی بررسی‌هایی که انجام دادیم متوجه شدیم که تنها در همان سال ۱۵ درصد افزایش فروش بلیت هواپیما داشتیم.
اما استفاده از تکنولوژی در گردشگری به بلیت فروشی محدود شد. اگر نگاهی به سامانه رزرو هتل‌ها بی‌اندازیم متوجه می‌شویم که هنوز بسیاری از رزروهای هتل‌ها به‌صورت تلفنی یا دستی انجام می‌شود. باتوجه به این موضوع می‌توانم بگویم که هنوز ارتباط مناسبی بین عناصر مختلف گردشگری در کشور برقرار نشده است. شاید بتوانیم اجزای مختلف یک سفر را به‌صورت جداگانه، آنلاین دریافت کنیم اما هنوز بهرهبرداری مناسبی از تکنولوژی در حوزه گردشگری نداشته‌ایم.»
مدیرعامل جاجیگا اما فاصله گردشگری آنلاین تا آنچه ایران مستحق آن است را زیاد دانست و عنوان کرد: «ما در ابتدای راه هستیم و فاصله بسیاری را با فضای ایده‌آل داریم. اما اگر از جنبه دیگر آن نگاه کنیم می‌توانیم بگوییم که فرصت‌های بسیاری در این حوزه در کشور وجود دارد. کارهای انجام نشده بسیاری در این حوزه وجود دارد که براساس آن می‌توان گفت صنعت گردشگری کشور بسیار بدوی هدایت می‌شود. این موضوع از استراتژی‌های گردشگری کشور در حوزه دولتی نشات می‌گیرد.
اگر به فضای آنلاین برگردیم، با صحبت‌های آقای اشجع موافق هستم که حوزه آنلاین شفافیت و تسهیل‌گری را در این حوزه ایجاد کرده است. اما من در حیطه فعالیت خودم که رزرو اقامتگاه‌ها است، نشانه‌های بسیار خوبی را می‌بینم. در این حوزه هر دو سمت مردم هستند و در فضای وب با یکدیگر تعامل می‌کنند.
برای مثال در برف اخیر در گیلان، چیزی در حدود ۴۸ ساعت اینترنت ما قطع بود. پس از آنکه وصل شدیم و پلتفرم را بررسی کردیم، متوجه شدیم که بدون اینکه ما به‌عنوان پشتیبان حضور داشته باشیم، رزروهای بسیاری در این مدت انجام شده است. این بسیار خوب است.» علی کشفی اما معتقد بود که مشکلات پیش‌روی گردشگری آنلاین ایران را باید از چند جنبه دید و تحلیل کرد. کشفی گفت: «صحبت من در تایید صحبت‌های دوستان است. در ادامه باید بگویم که ما نباید به منتظر کمک‌های ارگان‌های دولتی باشیم بلکه خودمان باید در این حوزه حرکت کنیم. تکنولوژی هرآن چیزی را که بوده است خراب می‌کند و مدل جدیدی از بیزینس را می‌سازد. دلیل همه مقاومت‌ها در این حوزه از سوی فعالان آفلاین و سنتی این موضوع است.
فعالان آفلاین می‌خواهند به همان شکل سنتی در این حوزه کار کنند که این امکان‌پذیر نیست زیرا یک تقاضای مردم تغییر کرده و مورد دوم این است که در همه جای دنیا مردم می‌خواهند با وسیله‌ای که در دست دارند همه کارهایشان را انجام دهند. من فکر می‌کنم تغییرات خوبی در این چند سال اخیر اتفاق افتاده است اما همچنان جای پیشرفت بسیار داریم. من فکر می‌کنم سهم آنلاین بازار گردشگری بسیار پایین است. طبق بررسی‌های تیم ما در حوزه بلیت تنها ۲۰ درصد بازار کل کشور آنلاین است. این در حالی است که بخش‌های دیگر گردشگری مانند تور در سیستم‌های آنلاین کاملا ناشناخته است.»
رضا جمیلی هم در این نشست با تاکید بر اینکه فعالان سنتی به شدت در مقابل تغییر مقاومت دارند، گفت:«من معتقد هستم همان تغییری که استارتاپ‌ها در حمل‌ونقل رقم زدند در حوزه گردشگری هم رخ خواهد داد اما این تغییر با سرعت کمتری خواهد بود. فعالانی که در این بخش به تکنولوژی روی آوردند در این تغییر با رشد خوبی مواجه خواهند بود. تجربه آقای اشجع در این حوزه که یک کسب‌وکار سنتی را به یک بیزینس امروزی تبدیل کردند، مصداق این صحبت است. اما بسیاری از سنتی‌ها به شدت در برابر تغییر گردشگری مقاومت می‌کنند.»
اشجع اما مقاومت سنتی‌ها را یکی از موانع دانست و گفت:«من به نوبه خود سهم مقاومت برای تبدیل شرایط آفلاین به آنلاین را کم می‌بینم. از نظر من مشکل این کار در این است که ما به‌عنوان یک بازیگر نتواستیم راهکار مناسبی را در این حوزه ارائه دهیم. برای نمونه در بخش اجاره دادن اقامتگاه‌ها چندین پنل در حال فعالیت هستند و همکاری بین آن‌ها شکل نگرفته است که این کاربر را گیج می‌کند. مشکلات بسیاری از این دست در این حوزه وجود دارد که یکی از دلایل آن به رقابت ناسالم برمی‌گردد. این رقابت گاهی چنان بزرگ می‌شود که بازیگران فرصت فکر کردن به موضوعات بزرگ‌تری را ندارند.
دلیل دیگر آن به زنجیره‌ای بودن گردشگری بازمی‌گردد که همه قطعات این زنجیر در حوزه آنلاین وجود ندارد. هیچ شرکت یا پلتفرمی نمی‌تواند بگوید که من وارد کار در این حوزه شدم و می‌خواهم به تنهایی کلیه کار در این حوزه را پیش ببرم.»در پایان علی کشفی برخی رفتارها و اقدامات تخریبگر شرکت‌های بزرگ‌تر استارتاپی را سمی برای این فضا عنوان کرد و گفت: «نکته بسیار مهمی در این حوزه وجود دارد و آن این است که ما باید با یکدیگر وارد تعامل شویم.
این درحالی است که در کشور رقابت‌های ناسالم داریم. ما با علی بابا و مستر بلیت رقابت می‌کنیم اما با اسنپ رقابت نمی‌کنیم زیرا اسنپ می‌خواهد همه چیز را از بین ببرد. این موضوع باید کنترل شود. قوانین ضدرقابت در آمریکا هم وجود دارد و طبق آن اجازه نمی‌دهند شرکت‌ها به راحتی یکدیگر را نابود کنند.
نتیجه آن این است که حدود ۱۱ هلدینگ بزرگ گردشگری در بورس آمریکا فعالیت می‌کند اما ما در ایران نمی‌توانیم وارد همکاری با مجموعه‌ای مانند اسنپ شویم. ما با این مجموعه وارد مذاکراتی شدیم اما پس از مدتی متوجه شدیم که صحبت آن‌ها همکاری نبوده است. آن‌ها می‌خواهند همه‌چیز برای آن‌ها باشد و نگاه‌شان به اکوسیستم تهاجمی است. یک روز هم ممکن است مانند تجربه ترکیه شرکت راکت‌اینترنت یک‌شبه تعطیل کنند و بروند!
توجه به قوانین می‌تواند کمک بسیاری به گردشگری آنلاین کشور کند و از رقابت‌های ناسالم جلوگیری کند. برنامه تیمی مانند اسنپ اینگونه است که یا با ما کار می‌کنید یا از روی شما رد می‌شویم. این مجموعه پول بسیاری دارد و در برخی حوزه‌ها این کار را هم کرده و این یک خطر جدی برای گردشگری است. ما باید از سوی رسانه‌ها این موارد را پیگیری کنیم. من نمی‌گویم رقابت نکنیم، بلکه رقابت باید وجود داشته باشد اما این رقابت باید درست و روی کیفیت خدمات و محصولات باشد نه با پول‌پاشی.»
