درباره ایده «همه کرونا بگیریم تا راحت شویم»
روزنامه هفت صبح، فاطمه رجبی | «شاید بهتر باشد کرونا بگیریم و بعد که خوب شدیم خیالمان راحت شود»؛ احتمالا شما هم طی روزها و هفتههای گذشته این حرف را زدهاید یا حداقل آن را از بقیه شنیدهاید، حرفی که به نظر ایدهای از سر کلافگی به نظر میرسد اما واقعا طرفدارانی دارد حتی در هفتههای اول همه گیری در ایران هم بعضیها فکر میکردند میتوان این ایده را قالب طرح ایمنی جمعی یا همان ایمنی گلهای اجرا کرد، هنوز هم بعضیها وقتی به شلوغی خیابانهای تهران و شهرهای بزرگ با وجود تاکید همه جانبه بر رعایت قرنطینه نگاه میکنند با خودشان میگویند حتما دولت هم به شکل زیرپوستی تصمیم به اجرای این سیاست گرفته است.
اگرچه دیروز کیانوش جهانپور، سخنگوی وزارت بهداشت در گزارش روزانهاش از وضعیت شیوع کرونا در کشور با جدیت این موضوع را تکذیب کرد و گفت: «ما هیچ وقت به دنبال اجرای ایمنی جمعی نبودهایم و این روش را قبول نداریم.»قبلا هم چندباری خود جهانپور و علیرضا زالی رئیس ستاد مبارزه با کرونای استان تهران کرونا گفته بودند که به هیچ وجه حاضر به اجرای سیاست ایمنی جمعی نخواهند بود اما هنوز عدهای فکر میکنند آمادگی برای چنین سیاستی آن هم در حالی که عملا قرنطینه و فاصلهگذاری اجتماعی در شهرهای بزرگ دیده نمیشود، عاقلانهتر است.
*** چطور ایمن میشویم؟
ساز و کار استراتژی ایمنی جمعی بسیار ساده و سرراست است. بر اساس این راهکار، زمانی میتوان برای همیشه با یک اپیدمی یا در این مورد پندمی مبارزه کرد که تعداد قابل توجهی از افراد به آن مبتلا شده باشند. اگر ویروس کرونا همچنان به قوت خود باقی بماند، طبیعتا افراد بیشتری به آن مبتلا خواهند شد و احتمالا تعداد بسیار زیادی از آنها دیگر در برابر ویروس مقاوم خواهند بود چون پادتن آن در بدنشان به وجود میآید. به این ترتیب، این ویروس برای پیدا کردن میزبان (بدن انسان) با مشکل مواجه شده، حلقه اتصال قطع میشود و رفته رفته ابتلا به آن فرو مینشیند اما این کار احتمالا به قیمت سوگوار شدن خیلی از خانوادهها و از دست رفتن عده زیادی از کسانی که تابآوری کمتری دارند منجر خواهد شد.
موافقان ایمنی جمعی میگویند اگر واکسن پیدا نشود این عده از افراد به هرحال مبتلا خواهند شد و مخالفان اعتقاد دارند هر چقدر افراد به صورت تدریجی مبتلا شوند امکان کمک به آنها بیشتر خواهد بود و در نتیجه عده بیشتری نجات پیدا میکنند در حالی که اگر عده زیادی همزمان مبتلا شوند امکان ارائه خدمات درمانی به آنها وجود نخواهد داشت و درصد بسیار بالایی از بین خواهند رفت پس بهتر است که کماکان تا جای ممکن سیاست قرنطینه ادامه پیدا کند. از طرفی گروهی دیگر از مخالفان میگویند با توجه به اینکه احتمالا ویروس کرونا مانند انواع آنفلوآنزاها توان جهش و تغییر شکل دارد، سیاست ایمنی جمعی یک مزخرف به تمام معناست.
*** سیاست نصفه و نیمه ایمنی جمعی
حسین. ک، متخصص ایمونولوژی که جرات نمیکند بگوید در شرایط فعلی کشور موافق سیاست ایمنی جمعی است، مجبور میشود کلی مقدمه چینی کند تا بالاخره بگوید: «من نمیگویم حتما این سیاست را اجرا کنیم اما میگویم وضعیت کشور دارد به سمتی میرود که ناخودآگاه باید برای عواقب آغاز ایمنی جمعی آماده باشیم.»
او ادامه میدهد: «آیا واکسن کرونا پیدا شده؟ آیا دارویی که تاثیر صددرصدی داشته باشد پیدا شده؟ متاسفانه خیر، با این وجود گفته میشود که از اول اردیبهشت تردد بین شهری آزاد میشود، مشاغل کم ریسک کارشان را از سر میگیرند، حتی جایی خواندم که در شهرهایی که وضعیت بهتری دارند قرار است نماز جمعه هم دوباره برقرار شود. همین حالا شما فروشگاهها و ادارات را ببینید، اصلا نشانی از قرنطینه و فاصله جمعی میبینید؟ خب چه بخواهیم چه نخواهیم، چه دولت قبول کند چه نکند خیلی از کشورها از جمله کشور خود ما تقریبا چنین سیاستی اتخاذ کردهاند چون توان اینکه مدت طولانی مردم را قرنطینه کنند ندارند. پس چه بهتر که به جای رد کردن این سیاست خودمان را از نظر روانی و امکاناتی آماده کنیم.»
این متخصص ایمونولوژی به تجربههای موفق ایمنی جمعی اشاره میکند و میگوید: «چیزی درباره ویروس زیکا یادتان میآید؟ این ویروس یک زمانی به کابوس خیلی از کشورهای آفریقایی تبدیل شده بود، ویروسی که از طریق نیش پشه منتقل شده و منجر به تولد تعداد زیادی نوزاد با ناهنجاریهای بسیار حاد میشد، بعد از مدتی بدون پیدا شدن دارو ابتلا به این ویروس کم شد، در آخرین نمونهگیری به این نتیجه رسیدند که بیشتر از ۶۰درصد مردم در کشورهای درگیر در معرض این ویروس بودهاند و پادتن آن را در بدنشان دارند.
بشر در طول هزاران سال گذشته بارها با انواع همهگیریها به همین ترتیب برخورد کرده است. قطعا همه ما خوشحالتر خواهیم شد که واکسن پیدا شود، دارو پیدا شود یا حداقل بتوان تمام مردم را قرنطینه کرد اما وقتی اینها امکانپذیر نیست باید برای همهگیری آماده بود. در واقع من نسخه نمیپیچم بلکه پیش بینی میکنم که برخورد بشر با کرونا هم مانند ویروس زیکا، مرس، سارس و… خواهد بود و در نهایت خود این ویروس بعد از یک بازه زمانی که در آن عده زیادی مبتلا شدهاند متوقف خواهد شد.»
او با وجود اینکه اعمال سیاست ایمنی جمعی و آمادگی برای آن را ناگزیر میداند تاکید میکند که بهتر است تمام افراد آسیبپذیر تا جایی که میتوانند از بقیه دور بمانند و رعایت کنند تا حلقه انتقال ویروس از طریق ابتلای افراد مقاوم قطع شود.دکتر.ک در جواب اینکه گفته میشود ویروس میتواند جهش پیدا کند پس چطور سیاست ایمنی جمعی درباره آن جواب خواهد داد، میگوید: «هنوز از نظر علمی چنین چیزی ثابت نشده، خلافش هم ثابت نشده. یعنی نمیدانیم که اصلا میتواند جهش پیدا کند یا خیر. به همین خاطر هم من میگویم افراد آسیبپذیر کماکان در قرنطینه بمانند و شکسته شدن حلقه انتقال از طریق افراد پر توانتر انجام شود.»
از بین سیاستمداران اولین کسی که ایده اجرای این سناریو را مطرح کرد بوریس جانسون نخست وزیر بریتانیا بود. او در سخنرانی خود اعلام کرد که تنها گزینه روی میز برای مبارزه با کرونا ویروس استفاده از استراتژی ایمنی جمعی یا گلهای است. او از مردم خود خواست تا در این مورد و به نفع سلامت جهانی دم بر نیاورند و به این شیوه مبارزه تن دهند. مشاور علمی دولت بریتانیا، پاتریک والاس هم به وضوح گفت که کشور باید از شیوهای شبیه ایمنی جمعی استفاده کند تا افراد بیشتری در برابر ویروس کرونا ایمن شده و از شدت انتقال این بیماری کاسته شود. البته معلوم نیست حالا که بوریس جانسون خودش مبتلا شد و به سختی هم جان به در برد چقدر از حرفهایش دفاع میکند اما چندین هفته است که انگلستان سیاست ایمنی جمعی را کنار گذاشته و شروع به قرنطینه مردم کرده است.
چند روز بعد از بوریس جانسون هم مارک روت، نخست وزیر هلند بیانیه مشابهی منتشر کرد. او در این بیانیه اعلام کرد که «ما میتوانیم با استفاده از ایمنی جمعی به روشی کنترل شده، به کاهش شیوع ویروس کرونا کمک کنیم.» این کشور هنوز هم از سیاستش دفاع میکند. در کنار اینها کشور سوئد هم از همان ابتدا اعلام کرد که نه تنها مرزهایش را به روی اهالی اتحادیه اروپا نمیبندد بلکه مدارس، دانشگاهها و ادارات را هم تعطیل نمیکند حتی منتظر مسافرانی که به استراحتگاههای اسکی این کشور مراجعه میکنند، میماند.
البته ناگفته نماند که انگار سوئد هم همان سیاست ایمنی جمعی نصفه و نیمه را در پیش گرفته چون همزمان با اعلام اینکه قرار نیست محدودیت جدی در نظر گرفته شود دائما به مردم اعلام میکنند که تا جای ممکن در خانه بمانند، از سالمندان و افراد در معرض خطر دوری کنند و نکات بهداشتی مانند شستن دستها و زدن ماسک را هم با جدیت اجرا کنند.