دادستان؛ تم ثابت و همیشگی مسعود دهنمکی
روزنامه هفت صبح، گروه تلویزیون | هیچ کدام از ساخته‌های مسعود ده نمکی خالی از واکنش نبوده است. این اتفاق برای «دادِستان» هم رخ داده؛با یک تفاوت اساسی.سریال در زمانی که فقط چند قسمت از آن پخش شده بود با تحلیل تند و منفی برخی رسانه‌های اصولگرا (که همواره حامی دهنمکی بوده‌اند) روبه‌رو شد. او هم پاسخی تند به آنها داد و کمی بعد تحلیل‌های دیگری در رسانه‌های منتسب به اصولگرا از ماجراهای پشت پرده منتشر شد.این گزارش را که بخوانید پی می‌برید «دادِستان» ساخته‌ای متفاوت در کارنامه ده نمکی نیست!
*** مورد اول |ساختار
در برخی تحلیل‌ها که در تحسین یا علیه «دادِستان» نوشته شده‌اند،به ساختار سریال اشاره می‌شود.موافقان آن را یک امتیاز می‌دانند و مخالفان معتقدند پاشنه آشیل سریال است.پیش‌تر نوشتیم که مسعود ده نمکی برای نمایش التهاب اضطراب سریال از دوربین لرزان و متحرک استفاده کرده.اصرار بر حرکت بیش از حد دوربین، (حتی در سکانس‌های بدون التهاب) باعث سرگیجه بیننده می‌شود!
ده نمکی در برخی ساخته‌های قبلی هم از این تمهید بهره برده بود اما در «دادِستان» غلظت حرکت دوربین بیش از حد است. فقط در اخراجی‌ها ۱ و اخراجی‌ها ۲ دوربین ثابت است که به ترتیب حسن پویا و تورج منصوری مدیر فیلمبرداری آنها هستند. تغییر سبک ده نمکی درست از زمانی رخ می‌دهد که فرشاد گل سفیدی مدیر فیلمبرداری کارهای او می‌شود.
گل سفیدی در «پایتخت ۲» هم با حرکت دوربین خود داد مخاطبان را درآورد که سیروس مقدم در فصل پنجم و ششم این سریال، او را کنترل کرد. ده نمکی اما یا تسلطی بر فیلمبردارش ندارد یا خودش به این شیوه علاقه‌مند است. در هر حال این روش تصویربرداری به مخاطب می‌گوید مسعود ده نمکی شناخت کاملی نسبت به فیلمسازی ندارد.به این خاطر که تفکیکی میان ساختار سریال مثلا سیاسی «دادِستان» با فیلم به اصطلاح معنوی «زندانی‌ها» قائل نیست.
*** مورد دوم |محتوا
بعد از گذشت هشت قسمت آنچه مشخص است اینکه «دادستان» حرفی مگو بیان نکرده.اشاره‌های سیاسی سریال همان‌هایی است که در برنامه‌های تلویزیونی، صفحات روزنامه‌ها، سایت‌ها،توئیتر و… دیده‌ایم.این اتفاق به خودی خود امتیاز منفی برای «دادِستان» نیست منتها وقتی بازیگران و عوامل مدعی می‌شوند، مخاطب ذره‌بین دست می‌گیرد تا ببیند چه حرف تازه‌ای در سریال بیان شده که تا اینکه چیزی دستگیرش نشده.
یک مثال شاید بتواند منظور را بهتر روشن کند.مسعود ده نمکی وقتی «اخراجی‌ها» را ساخت که «لیلی با من است» ساخته شده بود. او اما زاویه‌ای جدید به فیلمش داد و محصول نهایی با کیفیت از کار درآمد.«دادِستان» اما افزوده‌ای نسبت به تولیدات پیشین و نیز حرف‌های ژورنالیستی ندارد.
*** مورد سوم| شعار
مسعود ده نمکی از معدود کارگردان‌هایی است که عقیده‌اش را فریاد می‌زند.این اتفاق امتیاز است و تکلیف «همه» با او روشن. ایراد جایی است که حرف‌هایش را بدون توجه به اصول دراماتیک بیان می‌کند.این اتفاق در «اخراجی‌ها ۱» هم رخ می‌دهد اما قصه آنقدر قدرت دارد که شعارها زیر داستان گم شوند.
ده نمکی هرچه جلوتر آمد به‌جای تقویت وجوه دراماتیک قصه خود و نیز دیگر اجزای ساختمان فیلم و سریال‌هایش، به شعار مستقیم رو آورد.محض نمونه به سکانس پایانی «زندانی‌ها» اشاره می‌کنیم که آهنگ «به طاها به یاسین» بدون منطق دراماتیک مورد استفاده قرار می‌گیرد.شعارگویی به بهانه عدالت‌جویی در «دادِستان» به اوج رسیده.
کافی است با تیتراژ ابتدایی شروع کنیم که هم ترانه و هم تصاویر آن گل درشت هستند. سینا آبگون در انتقاد از وضع موجود ترانه‌ای می‌خواند و از سیاهی‌ها می‌گوید و در آخر نوید می‌دهد مشکلات حل خواهد شد. در این تیتراژ نسبتی منطقی و دراماتیک به چشم نمی‌خورد و محتوای «دادِستان» نیز با همین دست فرمان پیش می‌رود.
*** مورد چهارم |شخصیت‌ها
عامل دیگری که نشان می‌دهد «دادِستان» تفاوتی با آثار پیشین مسعود ده نمکی ندارد،نوع شخصیت‌پردازی این سریال است.اینجا هم شخصیت‌ها یا سفیدند یا سیاه.حتی کاراکترهای احمق که قرار است وجه کمدی اثر را بالا ببرند در ساخته‌های او سهم دارند.(در دادِستان شخصیت علیرضا استادی به نوعی این بخش را پوشش می‌دهد) هر کدام از این شخصیت‌ها نیز نماینده یک قشر از جامعه هستند و یادآور یک دسته از مسئولان.
برخی پاک دست،عده ای مفسد، جمعی بی‌لیاقت،دسته‌ای دلسوز و … ده نمکی در ساخته‌های قبلی با طراحی چنین کاراکترهایی به خیلی‌ها، بدون آنکه اسم ببرد،کنایه زد.در«دادِستان» هم برخی طیف‌ها (از جمله نمایندگان مجلس) از گزند انتقادهای او مصون نیستند.
*** مورد پنجم|بازیگران
مسعود ده نمکی حتی از یک ترکیب ثابت بازیگران بهره می‌برد.در همین سریال «دادِستان» بازیگرانی حضور دارند که پیش‌تر مقابل دوربین او رفته بودند.برای ده نمکی این ترکیب ثابت آنقدر اهمیت دارد که بالاخره مجوز بازی سحر قریشی برای سریالش را می‌گیرد و او را از ممنوع‌الکاری نجات می‌دهد. این دو در فیلم «رسوایی» تجربه همکاری دارند.
