خیابان ولیعصر در یک قدمی ثبت جهانی؟
روزنامه هفت صبح، فاطمه رجبی | سال‌هاست برای ثبت خیابان ولیعصر به عنوان یک میراث جهانی تلاش می‌شود. هشت سال پیش این خیابان ثبت ملی شد و یک سال و نیم پیش هم در فهرست موقت میراث جهانی یونسکو قرار گرفت تا موانع آن برای ثبت دائم برطرف شود. حالا عبدالرضا گلپایگانی، معاون شهرسازی ومعماری شهردار تهران از نزدیک شدن خیابان ولیعصر به ثبت جهانی خبر داده و گفته که برای این کار یعنی فرآیند تبدیل این معبر قدیمی به میراث جهانی باید آن را تبدیل به «خیابان کامل» کرد.
گلپایگانی در مورد ویژگی‌های یک خیابان کامل گفته: «خیابان کامل به خیابانی گفته می‌شود که برای همه اقشار جامعه اعم از پیاده، سواره و استفاده‌کنندگان از حمل ونقل عمومی بهسازی شده به گونه‌ای که همه بتوانند ترددی ایمن و آسان داشته باشند و علاوه بر گذراندن اوقات فراغت به فضاهای کار و تجاری نیز دسترسی داشته باشند.
در این راستا شورای راهبردی به ریاست شهردار تهران و نمایندگان شهرسازی، زیباسازی، فضای سبز، فنی عمرانی، اجتماعی، حمل و نقل و ترافیک و نمایندگان شورای شهر تشکیل شده است تا وضعیت بهسازی و ساماندهی خیابان ولیعصر را راهبری کنند.»
او ادامه داده: «با راه‌اندازی خانه مینایی به عنوان پایگاه خیابان، گام‌هایی برای خواناسازی و تهیه نقشه فرهنگی خیابان برداشته شده و در گام نخست، در ۴۰ نقطه خیابان ولیعصر که در جاهایی که رویدادی رخ داده خواناسازی مکان رویدادها انجام شده است. بر این اساس پایه‌هایی در مکان‌هایی که در آنجا رویدادی در خیابان ولیعصر رخ داده نصب شده و شهروندان می‌توانند با استفاده از «QRC» در مورد اتفاقات رخ داده در آن محل و شناخت نقاط و ساختمان‌های شاخص خیابان ولیعصر اطلاعات کسب کنند.»
معاون شهردار تهران تاکید کرده که مرمت و بهسازی پیاده‌روی خیابان ولیعصر، طراحی و تعبیه مبلمان مناسب، بهبود نمای ساختمان‌های جداره نیز در دستور کار سازمان زیباسازی قرار دارد که به عنوان پایلوت، بهسازی نمای ساختمان‌های حد فاصل چهارراه ولیعصر تا چهار راه جمهوری در حال انجام است، این مدل با مشارکت صاحبان املاک در حال اجراست و قرار است در همه خیابان گسترش یابد.
در دوسال گذشته وضعیت درختان خیابان هم بهبود یافته، در این دو سال ۳۳۰۰ درخت با سن ۱۰ تا ۱۵ سال و محیط بُن نزدیک به ۵۰ سانتیمتر توسط سازمان بوستان‌ها کاشته شده که در نوع خود کار کم نظیری بوده است.
یکی از موانع قدیمی تبدیل شدن خیابان ولیعصر به خیابان «کامل» یک طرفه بودن بخش اعظم آن بوده است. گلپایگانی در این مورد هم گفته: «احتمالا با حذف بخشی از خطوط بی آر تی در قسمتی از محور ولیعصر بتوان امکان تردد دوطرفه را فراهم کرد و این تصمیم به بررسی کارشناسی بیشتر و توجه به خواست شهروندان بستگی دارد.»
*** «کیستی» خیابان ولیعصر به جای «چیستی»
وحید قاسمی، مدیر پروژه ثبت جهانی خیابان ولیعصر در مورد قدم‌های باقی مانده برای دائمی شدن حضور این خیابان در فهرست میراث جهانی یونسکو می‌گوید: «اگر الان خیابان ولیعصر را در لیست اولیه یونسکو برای ثبت جهانی جست‌وجو کنید جزو پروژه‌های در دست اقدام است. یکسری نکاتی را مجموعه مدیریت شهری و شهروندان تهرانی باید برای خیابان ولیعصر انجام بدهند تا ثبت جهانی آن انجام شود. بدون شک یکی از مهم‌ترین کارها، انجام اقدامات عاجل و عاقلانه درباره خیابان ولیعصر است.
به همین منظور باید بدانیم که راجع به چه موجودی صحبت می‌کنیم. شاید انتخاب «کیستی خیابان ولیعصر» به جای «چیستی» کار مفیدی است ، اگر تهران را به مثابه یک درام بدانیم این قصه شخصیت‌هایی دارد که عناصر مختلف شهری ملموس و ناملموس جزو عناصر این قصه محسوب می‌شوند. بدون شک خیابان ولیعصر که حدود ۱۸ کیلومتر خیابان است یکی از کاراکترهای اصلی قصه یا درام تهران است اما این که این قصه چه شخصیتی دارد در واقع در تاریکی درباره آن صحبت کنیم.»
او ادامه می‌دهد: «در حال حاضر در موزه خیابان ولیعصر ۱۲۰ نقطه را شناسایی و درباره آن تحقیق کرده‌ایم و هرکدام صاحب روایت‌هایی بین ۵۰۰ تا ۷۰۰ کلمه است و به زودی به همت سازمان زیباسازی در خیابان ولیعصر با سیستم QR Code برای همه شهروندان قابل خواندن خواهد شد. بنابراین این شخصیت در درام تهران ویژگی‌هایی دارد که اگر این ویژگی‌ها را بشناسیم و گرد و غبار فراموشی را که بر این خیابان نشسته بزداییم آن زمان واجد این ارزش می‌شود که به ثبت جهانی برسد.
متاسفانه طی سال‌های اخیر دچار اغراق‌های فراوانی مانند داستان چنارها شدیم، به هر جهت چنارها در خیابان ولیعصر ویژگی بسیار مهم است ولی این گونه نیست که به یکباره و یک شبه ۱۶ هزار نهال در تهران کاشته شده باشد. واقعیت‌هایی که در مورد نقش این خیابان در حیات شهری تهران وجود دارد به اندازه کافی مهم و جالب است که نیازی به اغراق وجود نداشته باشد.»
*** خیابان ولیعصر از زمانی که جاده مخصوص شاه بود
* یک: رضاخان در سال‌های ۱۳۰۰ تا ۱۳۰۲بعد از خریدن املاک و مستغلات و باغی در سعدآباد از املاک خواهر ظل‌السلطان دختر ناصرالدین شاه در شمال تجریش تصمیم به احداث این جاده گرفت تا کاخ مجلل سعدآباد را به کاخ مرمر در مرکز شهر وصل کند.
* دو: یک سال بعد از تصویب قانون راهسازی و گسترش خیابان‌های تهران در مجلس (سال ۱۳۰۹) و آسفالت‌ریزی در خیابان‌های باب همایون، میدان توپخانه و اول خیابان لاله‌زار خیابان پهلوی آسفالت شد.
* سه: به دلیل علاقه خاص رضاخان به درختکاری و مناسب بودن آب و هوای تهران برای چنارها قرار شد دو طرف خیابان پهلوی، به فاصله دو متر از هم، چنارکاری شود. بین هر دو چنار هم یک بوته گل رز کاشته شد.
برای آبیاری درختان دو طرف خیابان ولیعصر در سه راه زعفرانیه دو حلقه چاه حفر شد. یک استخر بزرگ برای ذخیره آبیاری درختان این خیابان هم در محمودیه پی کنی شد اما قضایای شهریور ۱۳۲۰ این پروژه را ناتمام گذاشت.
* چهار: هر سال در فصل بهار بلدیه مکلف بود درخت‌هایی که از بین رفته‌اند جایگزین کند و سالی نبود که در دو سه تا از خیابان‌های عقب مانده یا جدیدالاحداث، درختکاری اولیه صورت نگیرد. بنابراین می‌توان گفت درختکاری خیابان ولیعصر به سایر خیابان‌های تهران هم سرایت کرد. طوری که مستوفی الممالک در کتاب خاطرات خود می‌نویسد: «درختکاری خیابان‌ها یکی از کارهای خوب شهرداری در زمان رضاشاه بود.»
* پنج: این جاده تا قبل از شهریور ۱۳۲۰ برای تردد اختصاصی درباریان بود و پس از آن برای عموم آزاد شد و جاده پهلوی به خیابان پهلوی تبدیل شد. پیترو دلاواله، جهانگرد ایتالیایی سده ۱۷ درباره خیابان ولیعصر نوشته است که اگر استانبول را شهر سروها بدانیم، تهران را باید شهر چنارها خواند. اگر همه خیابان‌های تهران برای کسانی که چندان آشنا به تهران نیستند به هم شبیه باشد، تنها خیابانی که اصلا شبیه سایر خیابان‌های شهر نیست و هرگز هیچ کس درآن گم نمی‌شود، خیابان ولیعصر است.
* شش: پس از پیروزی انقلاب اسلامی این خیابان در ابتدا خیابان مصدق و سپس به نام خیابان ولیعصر نامگذاری شد. سه پارک بزرگ ساعی، ملت و دانشجو در این خیابان قرار دارند.
* هفت: برج‌سازی در دو طرف خیابان ولیعصر، آلودگی نوری و هوایی، خشکسالی و… دست به دست هم دادند تا هزاران اصله چنار اطراف این خیابان خشک شوند و بقیه هم در معرض خطر قرار بگیرند.
* هشت: از ۱۱ اسفند سال ۱۳۹۶ تا پایان همان سال ۷۵۰ درخت چنار ۱۵ ساله توسط شهرداری تهران در این خیابان کاشته شد تا رسما پروژه ساماندهی خیابان ولیعصر کلید بخورد.
