جنجال ماریجوآنا؛ از وین تا تهران
روزنامه هفت صبح، علی رستگار | یک: سازمان ملل بعد از حدود ۶۰سال حشیش و ماریجوآنا را از فهرست مواد بسیار خطرناک حذف کرده است. یعنی دیگر کانابیس یا شاهدانه و مشتقات آن از جمله همین حشیش و ماریجوآنا، همتراز موادی مثل هروئین و کوکائین و متامفتامین محسوب نمیشوند. مشکل اینجاست که اعلام این خبر باعث بروز بعضی سوءاستفادهها و سوءتفاهمها در ایران شده و در این آخر هفتهای که گذشت، دیدیم بعضیها در شبکههای اجتماعی در حال تبلیغ هستند که بله دیدید گفتیم این مواد برای سلامت انسان آسیبرسان نیستند.
در صورتی که دو نکته مهم در بازتاب این خبر مغفول مانده؛ اول اینکه سازمان ملل این اقدام را با پیشنهاد سازمان جهانی بهداشت انجام داده تا تجویز و تحقیقات پزشکی روی گیاه کانابیس راحتتر صورت بگیرد. یعنی حتی کشورهایی که به این مصوبه رای مثبت دادند هم لزوما قرار نیست برای استعمال این مواد به صورت شخصی و تفریحی، از میزان سختگیریها کم کنند. نکته دوم هم اینکه حشیش یا ماریجوآنایی که در ایران خرید و فروش میشود با آنچه در کشورهای دیگر عرضه میشود یک تفاوت اساسی دارد.
در ایران خیلی از تولیدکنندگان برای سرعت و سهولت تولید این مواد مخدر و بالا بردن خاصیت تخدیری آن، از نوعی اسپری روی آن استفاده میکنند. این اسپری ترکیبی از مواد شیمیایی شیشه و تیاچسی و حتی مرگ موش است. این نکته را مردادماه همین امسال رئیس پلیس مبارزه با مواد مخدر تهران بزرگ اعلام کرده بود و پیش از آن چند کارشناس و درمانگر اعتیاد هم عینا همین را گفته بودند. بنابراین گل یا گرس یا حشیش و هر ماده مخدر مشابهی که در ایران تولید و عرضه میشود، عملا وضعیتی مشابه با مواد مخدرهای صنعتی پیدا میکند که آثار تخریبی سنگینی دارند. پس این افسانه که گل یک گیاه طبیعی است و ضرر ندارد را دور بریزید.
* دو: شاید به دلیل همین تصورات غلط، نماینده ایران در وین نسبت به مصوبه اخیر سازمان ملل اعتراض کرده است. کاظم غریبآبادی، نماینده ایران در سازمانهای بینالمللی در وین از جمله منتقدان مصوبه اخیر سازمان ملل بوده و گفته: «ما عمیقا نگران هستیم که تصمیم کمیسیون مواد مخدر این پیام غلط را صادر کند که این مواد به اندازه کافی برای سلامت افراد خطرناک نیستند و بنابراین منجر به افزایش قابلتوجه تولید و استفاده از این مواد گردد. … کانابیس و مشتقات آن کاملا مستعد اعتیادآوری و ایجاد اثرات سوء هستند و مزایای درمانی که این آثار را جبران کند، ندارند.»
این دیپلمات ایرانی با اشاره به اینکه ماده مخدر کانابیس و مشتقات آن با حدود ۱۹۲میلیون نفر مصرفکننده بیشترین تعداد معتاد در جهان را دارد، توضیح داده: «این تصمیم نباید به عنوان یک تأییدیه در استفاده غیرعلمی و غیرپزشکی از کانابیس یا توجیهی برای قانونی کردن مصرف تفننی این مواد تلقی شود، … ایران مطابق با قوانین داخلی خود … به اقدامات کنترل ملی و سختگیرانه خود در زمینه استفاده غیرقانونی و تولید کانابیس و مواد مرتبط آن، با هدف حفاظت از سلامت و رفاه عمومی ادامه میدهد.»
* سه: البته فقط ایران نیست که با تصمیم جدید سازمان ملل مخالفت کرده. در رایگیری کمیسیون مواد مخدر سازمان ملل ۵۳ کشور حاضر بودند که ۲۵ کشور رای منفی دادند و ۲۷ کشور رای مثبت و یک کشور هم رای ممتنع. الان هم روال کار به این صورت است که هر کشور راسا میتواند تصمیم بگیرد که آزادسازی این محدودیتها را بپذیرد یا نه. در کمیسیون سازمان ملل کشورهایی مثل پاکستان، مصر، نیجریه و روسیه بر مخالفت خود پافشاری میکردند و بعضی کشورهای اروپایی موافق بودند.
فرانسه هم در گروه مخالفان این تصمیم قرار داشت که بعد از ساعتها بحث و بررسی از موضع خود کوتاه آمد. الان هم البته این مصوبه صرفا تایید این مواد مخدر بر تحقیقات و تجویزهای پزشکی است؛ از جمله تحقیقاتی که امسال پژوهشگران کانادایی انجام میدادند تا ببینند مشتقات گیاه شاهدانه یا کانابیس برای محافظت از سلولها در مقابل کرونا موثر است یا نه.
پیش از این تحقیقاتی هم روی تاثیر این گیاه روی درمان بیماریهای جسمی و روحی از جمله افسردگی و زوال حافظه و تهوع انجام شده بود. در کل دنیا فقط دو کشور اروگوئه و کانادا و ۹ ایالت آمریکا هستند که کشت و فروش ماریجوآنا در آنها برای مصارف تفریحی ممنوع نیست. در مورد مصارف پزشکی باید بگوییم که این نوع کانابیس با چیزی که توسط اشخاص برای مصرف کشت میشود در میزان غلظت ماده تیاچسی تفاوت دارد.
* چهار: سهل گرفتن تولید و توزیع و مصرف مواد مخدر در کشورهای جهان بیشتر از همه برای ایران دردسرساز است، چون ایران در مسیر ترانزیت مواد مخدر از افغانستان به سمت اروپا قرار دارد. این نکتهای است که دو روز پیش رئیس قوه قضائیه هم به آن اشاره کرده بود. حالا در مورد اینکه چقدر از مواد مخدر جهان از این مسیر عبور میکند بحث و آمار زیاد است، اما آخرینبار دبیر ستاد مبارزه با مواد مخدر اینطور برآورد کرده بود که ۴۵ تا ۵۰ درصد مواد مخدری که در افغانستان تولید میشود، از مسیر ایران عبور میکند.
بنابراین هرچقدر این عدد عرضه و تقاضا در دو سوی ایران بالا برود، هزینه مبارزه با آن هم برای ایران بیشتر میشود. تا الان بیشتر مواد مخدر سنتی از سمت افغانستان میآمد، اما اخیرا با فعلوانفعالات عجیبی بر میزان مواد مخدر صنعتی افغانستان هم افزوده شده. ماجرا این است که اوایل آذرماه امسال اتحادیه اروپا هشدار داد افغانستان در حال تبدیل شدن به تولیدکننده عمده ماده مخدر شیشه است. ظاهرا در افغانستان به تازگی از یک گیاه کوهی وحشی به نام افدرا خاصیت جدیدی پیدا کردهاند که با استفاده از آن میتوانند به راحتی ماده مخدر خطرناک شیشه درست کنند.
با این کشف جدید تعداد آشپزخانهها در افغانستان به سرعت در حال افزایش است تا جایی که اخیرا محمولهای از تولیدات آنها به ارزش ۱۵میلیون دلار در استرالیا کشف شده یا اتحادیه اروپا گزارش کرده که ۳۰۰ کارگاه تولید متامفتامین فقط در قسمتی از غرب افغانستان پیدا شده. عبور انواع مواد مخدر از مسیر ایران باعث در دسترس بودن آنها در ایران هم میشود. تحقیقات بهزیستی نشان میدهد بعد از تریاک، حشیش و گل پرمصرفترین مواد مخدر در کشور هستند.
اینکه حدود ۱۵ درصد مصرفکنندگان گل در کشور از جامعه دانشجویان کشور هستند هم نشان میدهد پیامهای غلطی که در مورد بیخطر بودن این ماده، بهخصوص در شبکههای اجتماعی صادر میشود در افزایش مصرف آن بین این قشر موثر است. در مورد اینکه چند نفر در ایران معتاد به گل و حشیش هستند آمار دقیقی وجود ندارد.
اما چون ستاد مبارزه با مواد مخدر قبلا اعلام کرده که ۱۱٫۹ درصد از معتادان ایرانی مصرفکننده این مواد هستند و از طرفی آمار کل معتادان ایران در سال ۹۶ بیش از ۲میلیون و ۸۰۰ هزار نفر گزارش شده بود میتوانیم اینطور تخمین بزنیم که بیش از ۳۳۰هزار نفر در ایران معتاد به گل و حشیش هستند. قیمت نسبتا ارزان این ماده مخدر در ایران هم از عوامل شیوع استفاده از آن است. درحالحاضر هر گرم ماریجوآنا در ایران با قیمتی حدود ۵۰ هزار تومان در دسترس است.