جنجال الزام شرکت‌های بورسی به‌اعلام پیش‌بینی سود
روزنامه هفت صبح، احمدرضا نجفی | سهامداران فملی هفته سختی را پشت سر گذاشتند.آنهایی که از هر طرف صحبت از ارزندگی سهامشان می‌شنیدند و خبرهای رکوردشکنی قیمت مس در بازارهای جهانی برایشان تکراری شده بود، با گزارشی از طرف شرکت مواجه شدند که در آن حسابداران شرکت پیش‌بینی سود عملکرد فملی در سال آینده را منتشر کردند.
گزارشی که جنجال زیادی به پا کرد و باعث شد خیلی از کارشناسان بورس به کلی انتشار گزارش پیش‌بینی سود یا EPS Forward را زیر سوال ببرند و آن را گمراه‌کننده بدانند.هفته گذشته شرکت بورس تهران در ابلاغیه تمام ناشران یا همان شرکت‌های حاضر در بورس را به ارائه پیش‌بینی سود برای سال آینده ملزم کرد.
فملی از پیش‌قراولان بود و در اولین گزارش، سود محقق شده به ازای هر سهم در پایان سال ۹۹ را ۱۰۰تومان اعلام کرد. هرچند در ادامه با واکنش‌های شدید نسبت به گزارش منتشر شده، فملی سراغ انتشار اصلاحیه رفت و سود پیش‌بینی شده را تعدیل کرد. با این وجود کارشناسان همچنان سر حرفشان ایستاده‌اند. بعضی مخالف سرسخت انتشار پیش‌بینی سود هستند و بعضی دیگر آن را امری مثبت و حداقلی می‌دانند.
*** فملی چطور سودش را به یک سوم کاهش داد؟
گزارش شرکت ملی مس ایران از پیش‌بینی سود سال آینده نکات عجیب و غریبی داشت.در چنین گزارش‌هایی شرکت با فرض قیمت دلار،قیمت جهانی محصولاتشان و تولید سالانه خود،پیش‌بینی می‌کنند چه سودی محقق خواهد شد.
فملی در این گزارش قیمت دلار ۲۴هزار تومانی را ۱۹هزار تومان و قیمت مس هشت هزار دلاری را هفت هزار دلار در نظر گرفته بود و همین اتفاق باعث شد پیش‌بینی این شرکت برای سود سال ۹۹ معادل ۱۰۰۶ریال باشد، درحالی که در ۹ماه اول سال ۸۶۹ریال سود محقق شده است.
بررسی گزارش‌های مالی فملی نشان می‌دهد سود عملکرد شرکت در سه ماه اول سال ۱۷۴ریال، سه ماه دوم ۳۱۱ریال، سه ماه سوم ۳۸۳ریال و پیش‌بینی سه‌ماه چهارم ۱۳۷ریال بوده. این یعنی فملی نه‌تنها سیر صعودی سود عملکرد خود را نادیده گرفته، بلکه آن را نسبت به آخرین گزارش خود به یک سوم کاهش داده است.
*** عقب‌نشینی فملی با ۲٫۵برابر‌کردن سود پیش‌بینی شده
بعد از حواشی گسترده گزارش پیش‌بینی سود فملی، این شرکت دست به انتشار اصلاحیه زد. حسابداران فملی، در بازنگری خود، قیمت دلار را از ۱۹هزار به ۲۲هزار و قیمت مس جهانی را از هفت هزار دلار به هفت هزار و ۷۰۰دلار تعدیل کردند.
در نتیجه این بازنگری، سود پیش‌بینی شده به ازای هر سهم تا پایان سال ۹۹ از ۱۰۰۶ریال به ۱۱۹۷ریال رسید. این یعنی شرکت پیش‌بینی سود خود در سه ماه آخر سال را از ۱۳۷ریال به ۳۰۱ریال افزایش داد و تقریبا دو و نیم برابر کرد. هرچند، همچنان بعضی فعالان و کارشناسان نسبت به سود پیش‌بینی شده بدبین هستند و آن را مطابق با واقعیت نمی‌دانند.
*** دلایل موافقت و مخالفت کارشناسان با پیش‌بینی سود
فملی تنها شرکتی نیست که گزارش پیش‌بینی از سود عملکرد خود در دوره‌های آینده را منتشر کرده و باید منتظر انتشار چنین گزارشی توسط تمام شرکت‌های بورسی باشیم ولی فملی با توجه به تعداد بالای سهامداران و اینکه از نمادهای شاخص‌ساز به حساب می‌آید،توجه بیشتری را به خود جلب کرده است.
شاید این قبیل گزارش‌های عجیب توسط دیگر شرکت‌ها هم منتشر شوند و واکنش خاصی به آنها نشان داده نشود. اولین دلیل مخالفت سهامداران مفروضات عجیب و غریب در گزارش‌های پیش‌بینی سود است چراکه عملا نظارتی بر پیش‌بینی ارائه شده انجام نمی‌شود و شرکت با هر فرضی می‌تواند هر رقمی را به عنوان سود پیش‌بینی شده ارائه کند. این رقم تا حد زیادی باعث گمراهی سهامداران می‌شود.
دومین دلیل مخالفت کارشناسان همان چیزی است که مرکز پژوهش‌های سازمان بورس در سال ۹۶ اعلام کرده بود. انتشار پیش‌بینی سود یا همان EPS Forward مورد جدیدی نیست و پیش از این در بورس رایج بوده، اما در سال ۹۶، مسئولان وقت بورس جلوی انتشار سود پیش‌بینی شده را گرفتند چراکه عملا اکثریت قریب به اتفاق پیش‌بینی‌ها تناسبی با سود محقق شده نداشت.
سومین دلیل مخالفت کارشناسان این است که شرکت‌های سرمایه‌گذاری به صورت فصلی گزارشی تحت عنوان گزارش اجماع کارشناسان درباره سود پیش‌بینی شده ارائه می‌کنند که موثق‌تر از دیگر گزارش‌ها به نظر می‌رسد. در طرف مقابل موافقان انتشار سود پیش‌بینی شده، خود شرکت‌ها را بهترین منبع برای ارائه پیش‌بینی سود می‌دانند چراکه آنها بیشترین آشنایی را با حوزه کار خود و تولیداتشان دارند.
کارشناسان موافق احتمال اشتباه بودن پیش‌بینی‌ها را رد نمی‌کنند.آنها اعتقاد دارند اگر یک شرکت در هر دوره سودی بالاتر از سود محقق شده را پیش‌بینی کند، مشخص خواهد شد که همواره رقم اعلام شده توسط شرکت حداکثر سود قابل تحقق خواهد بود.در طرف مقابل اگر شرکتی همیشه عملکردی بهتر از پیش‌بینی خود داشته باشد نشان می‌دهد رقم اعلام شده حداقل سود قابل تحقق است.
آنها می‌گویند بعد از گذشت مدتی کاملا می‌توان رفتار شرکت‌ها در ارائه سود پیش‌بینی شده را بررسی و مطابق آن درجه اطمینان با سود پیش‌بینی شده را اندازه‌گیری کرد.موافقان انتشار پیش‌بینی عملکرد اعتقاد دارند هیچ‌موقع نباید جلوی شفافیت و انتشار جزئیات را گرفت. ارائه پیش‌بینی سود، یک رقم حداقلی است که می‌تواند مورد توجه سهامداران قرار بگیرد، یا به آن بی‌اعتنایی شود.
*** نکته
هاشم آردم از جمله مخالفان انتشار سود پیش‌بینی شده است که می‌گوید «سال ۹۴ گزارشی را آماده کردم که یک مقایسه ساده بود از عملکرد واقعی شرکت‌های بورسی و فرابورسی نسبت به اولین پیش‌بینی در پنج سال قبل از آن. در واقع در این گزارش تلاش کردم از انحراف شدید پیش‌بینی‌ها نسبت به واقعیت بگویم.
خلاصه‌اش اینکه گروه‌های شیمیایی، فلزات اساسی، پالایشگاه‌ها و هلدینگ‌ها به طور محسوسی محتاطانه‌ترین پیش‌بینی‌ها را ارائه می‌کردند. به عبارت بهتر این گروه‌ها مفروضات را بسیار دست پایین در نظر می‌گرفتند. گروه خودرویی انحرافات شدیدی از بودجه داشته و عمدتا سود را دست بالا پیش‌بینی می‌کردند.
گروه بانکی اگرچه به اندازه گروه خودرویی انحراف نداشته اما این گروه هم به طور متوسط پیش‌بینی‌ها را خوشبینانه روانه کدال می‌کردند. هرچند رفتار غالب، اعلام محتاطانه پیش‌بینی سود بوده، اما گروه‌های مخابرات، لیزینگ، خدمات فنی و مهندسی دقیق‌ترین پیش‌بینی‌ها را ارائه می‌کردند.»
