جای خالی این چهار نفر در جشنواره فجر
روزنامه هفت صبح| جشنواره فجر امسال کلی چهره تازه نفس دارد و البته کلی غایب بزرگ. درباره بازیگران زن سینمای ایران حرف می‌زنیم. و چهار چهره اول آنها.
یک: یکی از عجیب‌ترین انتخابات بازیگری جشنواره فجر به سال 1378 بر می‌گردد. وقتی بازی درخشان نیکی کریمی در فیلم دو زن را رد کردند و لجوجانه جایزه را به هدیه تهرانی برای فیلم قرمز دادند. یکی از معمولی‌ترین نقش آفرینی‌های کارنامه هدیه تهرانی در فیلم جنجالی و عامه‌پسند فریدون جیرانی که به سختی می‌توان در هیچ لحظه‌ای ازآن بارقه‌هایی از هنر خاص بازیگری را پیدا کرد. یك نمایش تیپیک مرسوم از خانم تهرانی با شلوار جین و پولیور سفید.
او یک‌سال بعد با فیلم شوکران نشان داد که تازه به یک بازیگر تبدیل شده است. سیر پیشرفت او در فیلم سخت کاغذ بی‌خط هم قابل ردیابی است. در نقشی که سویه‌های کمیک و درام و سوررئال در کنار هم قرار داده شده‌اند. هدیه تهرانی در سال 1382 با شایستگی و به خاطر بازی کم نظیرش در فیلم چهارشنبه سوری سیمرغ بلورین جشنواره فجر را برای دومین بار به دست آورد. تهرانی در دهه نود هم یکی دو درخشش ویژه بازیگری را تجربه کرد که مهم‌ترین آن نقش بسیار سخت او در فیلم روزهای نارنجی بود که نشان از توان بالای او به عنوان یک بازیگر کهنه‌کار داشت.
دو: نیکی کریمی در همان دوران اولیه بازیگری‌اش یک بازی فوق‌العاده حساس و ظریف در فیلم سارا انجام داد اما جشنواره فجر درخشش او را ندید. همان درخششی که موجب شد براي همین فیلم در جشنواره‌های سن سباستین و جشنواره نانت جوایز بازیگری را به دست بیاورد. یک سال ممنوع‌الکاری او به خاطر شکایتی عجیب و پرونده‌ای عجیب‌تر در ارزشیابی معاونت سینمایی، او را کمی از تک و تا و درخشش دور کرد.
پرونده سال‌هاي ابتدایی بازیگری او شامل عروس، سارا، بوی پیراهن یوسف، برج مینو، ردپای گرگ و همین طور پری در یک کلام خیره کننده هستند. بازی او در فیلم دو زن به خاطر لجاجت یکی از اعضای هیات داوران نادیده انگاشته شد. مشهور است که این کارگردان نقشی را به او پیشنهاد کرد که کریمی جواب رد داد و در نهایت نقش به میترا حجار رسیده بود و حالا آقای کارگردان در هیات داوران انتقام خود از نیکی کریمی را گرفته بود.
نیکی کریمی در سال 1380 هم یکی از بهترین بازی‌هایش را در فیلم نیمه پنهان به نمایش گذاشت که باز هم از سوی داوران دیده نشد. این اتفاقات موجب شد تا نیکی کریمی به سمت فیلمسازی روی بیاورد و بازیگری به دغدغه دوم او بدل شود تا این که بالاخره براي فیلم دیوانه از قفس پرید یک جایزه دیرهنگام بازیگری را به دست آورد. نیکی کریمی در سال‌های اخیر بازی درخشانی در چهارشنبه 19 اردیبهشت را در کارنامه خود دارد و البته با موفقیت فیلم آتابای به نظر می‌رسد او بیشتر در حال کارگردانی باشد و گاه بازی در سریال‌های نمایش خانگی.
سه: لیلا حاتمی خیلی آرام در سینمای ایران بالا آمد. بازی احساسی، بیان موثر و چهره خاص او در سال‌های اولیه تحت‌الشعاع پدر مرحومش علی حاتمی قرار داشت. بعد از موفقیت فیلم لیلا، او با نقش‌آفرینی‌اش در فیلم شیدا نظرها را به خود جلب کرد. و بعد ارتفاع پست از ابراهیم حاتمی‌کیا و تلاش جالب لیلا حاتمی برای غوطه خوردن در کاراکتر یک زن خوزستانی.
با این حال گرفتاری‌های خانوادگی، لیلا حاتمی را در اوایل دهه هشتاد به بازیگری نه چندان جدی در سینمای ایران بدل ساخته بود تا این که از میانه دهه هشتاد او دوباره تلاش کرد به سطح اول سینمای ایران بازگردد. درخشش در فیلم هرشب تنهایی و بعد بازی متفاوت و تاثیرگذارش در درام اجتماعی حمید نعمت‌الله یعنی فیلم بی‌پولی موجب شد تا حاتمی اولین سیمرغ خود را به دست بیاورد. او در دوره‌ای بیشتر توان خود را در فیلم‌های همسر(سابق ؟) و دوستانش یعنی فردین صاحب‌الزمانی و صفی یزدانیان گذاشت و فیلم‌هایی مثل پله آخر و چیزهایی هست که نمی‌دانی و در دنیای تو ساعت چند است.
بازی در فیلم تحسین شده فروشنده هرچند نقش مهمی در کارنامه او نبود اما به شناخته شدن بیشتر او در میان افکار عمومی جهان کمک کرد. در این میان بازی خاص او در فیلم من او را به لب خط قرمز نقش زنان در سینمای جمهوری اسلامی برد. او در اوایل دهه هشتاد هم یک بار حضور در لب مرز این خطوط قرمز را با بازی در نقش یک دختر زیبای خیابانی در تهران (که قلب و ذهنی حساس و روشن دارد) به نمایش گذاشته بود.
در فیلم آب و آتش ساخته فریدون جیرانی. با این حال باز هم حمید نعمت‌الله بود که لیلا حاتمی را به یک جایزه بزرگ بازیگری رساند. بازی در فیلم رگ خواب که یکی از سخت‌ترین چالش‌های دوران بازیگری حاتمی بود و او با قدرت تمام از پس آن برآمد. در سال‌های اخیر و بعد از چند تجربه ناموفق او در سینمای خانگی (نهنگ آبی و شبکه مخفی زنان) و چند فیلم تجاری (مرد بدون سایه و ما همه با هم هستیم )همه منتظر دیدن بازی او در فیلم قاتل و وحشی هستند که شاید برای سومین بار لیلا را در لبه خطوط قرمز بازیگری زنان به نمایش بگذارد.
بازیگر 50 ساله سینمای ایران هنوز هم توان درخشش در بالاترین سطح سینمای ایران را دارد. او همین حالا فیلم‌های پیر پسر ساخته اکتای براهنی، قاتل و وحشی ساخته حمید نعمت‌الله و نبودن ساخته علی مصفا را آماده نمایش دارد و همین طور فیلم تصور ساخته علی بهراد.
چهار: ترانه علیدوستی 18 ساله بود که در فیلم من ترانه 15 سال دارم درخشید و آن قدر خوب بود که هیات داوران با کمال میل جایزه بازیگری جشنواره فجر را به او اختصاص دادند. آن هم در حالیکه هدیه تهرانی به خاطر فیلم کاغذ بی خط و لیلا حاتمی برای فیلم ایستگاه متروک رقبای او بودند. بعد ازآن ترانه علیدوستی نقش‌های مهمی ایفا نکرد. در شهرزیبا و کنعان و چهارشنبه سوری او زیرخط توان وانتظاری بود که در مورد او وجود داشت.
این انتخاب‌های نامناسب او را به بازیگری در سطح دوم سینمای ایران بدل ساخته بود. حتی نقش آفرینی خوبش در فیلم تردید که او را نامزد سیمرغ بلورین جشنواره فجر کرد، در افکار عمومی تاثیر چندانی نداشت. تا این که یک نقش دوم در فیلم پرستاره درباره الی و یک نقش اول تاثیرگذار و سخت در فیلم پذیرایی ساده او را از نردبان بازیگران سینمای ایران بالا کشید. ترانه برای فیلم پذیرایی ساده باز هم نامزد جایزه جشنواره فجر شد و سپس فیلم آسمان زرد کم عمق و بعد هم درخشش در سریال شهرزاد و فیلم فروشنده.
در واقع بخش مهمی از درخشش ترانه علیدوستی در فیلم‌های اصغر فرهادی و مانی حقیقی بوده است. ترانه امسال می‌توانست با دو فیلم برادران لیلا(سعید روستایی) و تفریق (مانی حقیقی ) مدعی بزرگ کسب سیمرغ بلورین باشد که درگیری‌اش در اعتراضات پاییز 1401 (و قبلش هم شیوه حضور پرآب و تابش در جشنواره کن با فیلم برادران لیلا ) موجب شد تا او به عنوان یک متهم شناخته شود و بقیه داستان را که خودتان می‌دانید. ترانه علیدوستی مهم‌ترین دریغ بازیگران سینمای ایران در سال آینده خواهد بود. و همین طور در جشنواره فجر امسال.
یک خاطره ویژه
در تقسیم جوایز بازیگری سال 1389 جایگاه ویژه‌ای دارد. در این سال جایزه بهترین بازیگر نقش اول زن دچار فرمول پیچیده‌ای شده بود. اولا هم لیلا حاتمی و هم ساره بیات به عنوان بازیگر اول زن در فیلم جدایی نادر از سیمین انتخاب شده بودند. دوم این که درآن سال هشت بازیگر زن کاندیدای جایزه بودند که نشان می‌دهد چقدر کار داورها سخت بوده است: به جز لیلا حاتمی و مریلا زارعی، باید به هانیه توسلی به خاطر بازی در فیلم ندارها، مهتاب کرامتی برای فیلم آلزایمر، غزل شاکری برای فیلم آینه‌های روبه‌رو، لادن مستوفی برای فیلم گل چهره و ویشکا آسایش برای فیلم ورود آقایان ممنوع. به شکل جالبی سیمرغ به ویشکا رسید براي ایفای یک نقش کمدی. در نامزدهای سیمرغ بلورین نقش مکمل هم مهناز افشار به خاطر فیلم سعادت آباد به یک سیمرغ غیر منتظره رسید و رقبایی مثل ریما رامین فر و فریده سپاه منصور و آنا نعمتی و سارینا فرهادی و نازنین فراهانی و شایسته ایرانی را شکست داد.
