تهران در ظلمات؛ بررسی علل خاموشی‌های گسترده
روزنامه هفت صبح | از دهه ۵۰ این گونه بوده است. تقلای مدام مسئولان یک کشور کم آب با معضل برق و خاموشی و کم آبی. یک داستان تکراری است و امسال جلد جدیدی از این داستان قدیمی رو شده است. قهرمان‌های داستان مسئولانی هستند که مدام مردم را به مصرف زیاد متهم می‌کنند و بر خشکسالی و مشکلات تاکید دارند. داستان تکراری است. همین حالا ساعت ۸ یکشنبه شب که در حال نوشتن لید این گزارش هستم واتساپ گوشی ام پر است از پیام دوستانم در مورد خاموشی‌های دوباره و حتی چندباره و گاه قطع آب در نقاط مختلف تهران.
این بار هم شنبه شب به محض تاریک شدن هوا، قطعی برق در بخش بزرگی از تهران و حتی استان البرز شروع شد. روشنایی تا سه ساعت بعد برنگشت و تازه وقتی برگشت همه فهمیدند که تاریکی گسترده‌تر از همیشه بوده است. بلافاصله تصاویری از خاموشی‌های وسیع منتشر شد که حتی چراغ‌های راهنمایی و رانندگی را هم شامل می‌شد. گویا حتی آب هم در بخش‌هایی از کرج قطع شده بود که دلیلش از همین قطعی برق و از کار افتادن سامانه‌های آبرسانی بوده است.
کم‌کم انتشار این خبرها باعث شد اینطور به نظر برسد که ماجرا فراتر از یک قطعی ساده خارج از برنامه بوده است. بعد از این بود که اعلام شد دو نیروگاه تولید برق از مدار خارج شده‌اند و به اورهال نیاز پیدا کرده‌اند. مصطفی رجبی مشهدی سخنگوی صنعت برق در گفت‌و‌گو با هفت صبح این موضوع را تایید می‌کند و می‌گوید: «ماجرا نقص فنی بوده است اما چون تمام نیروگاه‌ها با تمام ظرفیت مشغول تولید برق هستند وقتی این اتفاق افتاد امکان جایگزین کردن و استفاده از ذخایر را نداشتیم به همین دلیل با قطعی برق طولانی‌تر و وسیع‌تر رو‌به‌رو شدیم.»
او در مورد دلیل این نقص فنی هم می‌گوید: «به هر حال در هر سیستم تجهیزاتی نقص فنی و مشکل سخت افزاری ممکن است اما وقتی فشار به نیروگاه‌ها زیاد می‌شود و آنها در یک بازه طولانی با تمام توان فعالیت می‌کنند احتمال نقص فنی بیشتر می‌شود و از طرفی وقتی نقص فنی بروز پیدا می‌کند تعمیرات هم بیشتر زمان می‌برد. به همین دلیل من نمی‌توانم قول بدهم که دوباره چنین اتفاقی رخ ندهد یا خاموشی خارج از برنامه نداشته باشیم.
به هر حال اینها اتفاقاتی است که اجتناب ناپذیر محسوب می‌شود. این را هم بگویم که همه شرکت‌های برق در بحث اعمال خاموشی‌ها تابع مرکز دیسپاچینگ کل هستند و زمانی که این مرکز اعلام کند وضعیت شبکه به ثبات رسیده، می‌توانیم ساعات خاموشی را کم کنیم ولی در وضعیت ناپایداری شبکه چاره‌ای جز افزایش خاموشی‌ها نداریم اما اگر شرکت‌های توزیع برق به دستورالعمل مرکز کنترل عمل نکنند، ممکن است نیروگاه‌ها از مدار خارج شوند که در این صورت شاهد خاموشی‌های سراسری خواهیم بود مثل همین اتفاقی که رخ داد.»
مدت‌هاست که درباره فرسودگی شبکه تولید و توزیع برق در ایران گفته می‌شود و خیلی‌ها اعتقاد دارند که همین فرسودگی که بخش بزرگی از آن به دلیل تحریم‌ها اتفاق افتاده باعث می‌شود نه تنها توان تولیدی نیروگاه‌ها کاهش پیدا کند بلکه خرابی‌ها بیشتر هم شود. رجبی مشهدی در جواب اینکه خرابی اخیر چقدر در همین راستا بوده است، می‌گوید: «به هر حال نمی‌توان گفت تحریم‌ها بی‌تاثیر بوده‌اند. صنعت برق هم مثل هر بخش دیگری از تحریم‌ها آسیب دیده و به‌روزرسانی و استفاده از آخرین تکنولوژی‌های روز مشکل شده، البته بخش بزرگی از قطعات مورد نیاز برای صنعت برق در داخل کشور تولید می‌شود با این وجود به صورت رشته‌وار از طریق افزایش قیمت، مواد اولیه و… با بحث تحریم مرتبط می‌شود.
ما بارها گفته‌ایم که صنعت برق کشور نیاز به سرمایه‌گذاری گسترده دارد، هم برای نوسازی هم برای توسعه توان تولیدی اما به دلایل مختلف ازجمله سختی بازگشت سرمایه و نبود سرمایه‌گذار مناسب این اتفاق نمی‌افتد. در کنار همه اینها مصرف هم باید بهینه باشد. ما واقعا با اتلاف شدید انرژی برق به‌ویژه در فصل‌های گرم سال مواجه هستیم موضوعی که تا وقتی حل نشود هر اقدام دیگری بی‌فایده است. مصرف در ایران بهینه نیست. در کمتر کشوری هزینه برق آنقدر کم است که مصرف اینقدر بالا باشد.»
او در مورد اینکه آیا خاموشی‌های دور تازه، طولانی‌تر از خاموشی‌های دوره گذشته است، حدس و گمان‌ها را تایید می‌کند و می‌گوید: «خیلی‌ها به زمان خاموشی در جداول توجه نکردند. ما بازه خاموشی را دو ساعت در نظر گرفته‌ایم. شاید هم عده‌ای فکر کرده‌اند قرار است مثلا نیم ساعت یا یک ساعت در این بازه خاموشی داشته باشیم اما اینطور نیست.
اغلب خاموشی‌ها در این دور دوساعت در نظر گرفته شده‌اند مگر اینکه مصرف طوری باشد که بتوان خاموشی را کوتاه‌تر کرد.» سخنگوی صنعت برق مثل همیشه از مردم می‌خواهد که کولرهای آبی را روی دور کند و کولرهای گازی را روی حداقل ۲۵ درجه بگذارند و با خاموش کردن چراغ‌های اضافه و استفاده نکردن از وسایل پرمصرف در زمان پیک به مدیریت مصرف برق کمک کنند.
