تبعات دلگرمکننده یک خبر ترسناک
روزنامه هفت صبح، فاطمه رجبی| بگذارید همین اول بگوییم در ماجرای جمع آوری آنتی بیوتیکهای هندی ما یک امتیاز مثبت به دولت میدهیم. این اذعان به یک اشتباه و تلاش برای جبران آن اتفاق فرخندهای بود که کاش در همه موارد تسری پیدا میکرد. ما آدمهای کم توقعی هستیم.
اما اصل خبر: بحران کمبود آنتیبیوتیک آنقدر جدی بود که وقتی خبر رسید وزارت بهداشت موفق شده فورا ۵۰ تن آنتیبیوتیک وارد کند تمام رسانههای نزدیک به دولت آن را یک موفقیت بزرگ دانستند. از آنجایی که بحران اصلی در حوزه شربتهای آنتیبیوتیک رخ داده بود و معمولا شربتهای آنتیبیوتیک برای کودکان تجویز میشود، غیر از رسانههای نزدیک به دولت بقیه هم نفس راحتی کشیدند. تا اینکه این نفس راحت چندان ادامه پیدا نکرد : دستور جمعآوری آنتیبیوتیکهای وارداتی از بازار.
فقط رقیقتر یا خطرناک؟
خبر با انتشار تصویر یک نامه پیچید. نامهای که در آن سازمان غذا و دارو دستور ریکال (جمعآوری دارو از سطح داروخانهها و تمام پایگاههای عرضه) برخی از شربتهای خوراکی کوآموکسیکلاو را صادر کرده بود. در این نامه گفته شده بود که با توجه به جوابیه مرکز آزمایشگاههای مرجع کنترل غذا و دارو چند مدل محلول سوسپانسیون خوراکی کوآموکسی کلاو که به صورت فوریتی وارد شده بلافاصله جمعآوری شوند و نتیجه این اقدام هم ظرف ۲ تا ۴ هفته آینده به سازمان غذا و دارو اعلام شود.
نکته مهم دیگری که در نامه دیده میشود این است که شرکت واردکننده باید به سرعت از سایر سری ساختهای وارد شده هم نمونههایی به اداره کل دارو ارسال کند تا تحقیقات بیشتر صورت بگیرد. در آخر هم خواسته شده که هزینه آزمایشها که در کمال تعجب ۱۰۰هزار تومان است واریز و فیش این واریزی به امور مالی سازمان غذا و دارو ارائه شود.
محتوای این نامه از چند جهت ترسناک به نظر میرسید؛ یکی همین عجلهای که برای جمعآوری شربتها در آن دیده میشد و دیگر هم درخواست برای ارسال سایر نمونهها. همین ترس هم باعث شد که زمزمههایی در مورد سالم نبودن یا حتی خطرناک بودن این شربتها شنیده شود و خانوادههایی که طی روزهای گذشته از این دارو به بچهها داده بودند نگران شوند. وزارت بهداشت برای رفع این نگرانی وارد میدان شد و توضیح داد که جای نگرانی نیست و ماجرا یکجورهایی رقیق بودن این شربتهاست.
محمد پیکانپور، مدیرکل داروی سازمان غذا و دارو ماجرا را اینطور توضیح داد که تمام داروهای وارداتی از نظر میزان ماده موثره توسط سازمان ارزیابی میشوند و وقتی همین روند در مورد کوآموکسی کلاوهای وارداتی انجام شد معلوم شد که در دو درصد این محصولات میزان ماده موثره کافی نیست برای همین هم تصمیم به جمعآوری آنها گرفته شد.
او تاکید کرد که وزارت بهداشت در این مورد هیچ مسامحهای ندارد اما در عین حال گفت که جوی که علیه کل ۵۰ تن آنتیبیوتیک وارد شده راه افتاده درست نیست چون فقط یک مدل آنتیبیوتیک از بین شش نوع وارداتی مشکل پیدا کرده و از بین پنج شماره سری ساخت این مدل هم یک شماره قرار است جمع آوری شود. او برای اینکه خیالها را بیشتر راحت کند گفت که ریکال بخشی از انواع داروها در سراسر دنیا امر مرسومی است که در جهت حفظ سلامت بیماران انجام میشود و اتفاقا نشان میدهد که نظارتهای جدی و دقیقی در این مورد وجود دارد.
پای هلال احمر در میان است؟
وقتی خبر رسید که دستکم بخشی از آنتیبیوتیکهای وارداتی مشکلدار هستند طبیعی بود که بخشی از توجهها به سمت شرکت واردکننده کشیده شود که اتفاقا مخاطب نامه سازمان غذا و دارو هم بود. چه شرکتی؟ شرکت بازرگانی سها کیش که هم باید داروها را از تمام مراکز عرضه جمعآوری کند، هم نمونههای دیگر برای آزمایش بفرستد و هم ۱۰۰هزار تومان هزینه آزمایشها را واریز کند.
فشارها به شرکت واردکننده وقتی بیشتر شد که برای اهالی شبکههای اجتماعی روشن شد که سها کیش در واقع یکی از شرکتهای اصلی بازرگانی زیر مجموعه سازمان تدارکات هلال احمر است و این ماجرا پای پروندههای قدیمی و بعضا شایعهآلودی که در مورد اقلام وارداتی هلال احمر در افکار عمومی وجود داشت به بحثهای حقیقی و مجازی باز کرد. به همین دلیل هم هلال احمر به سرعت اطلاعیه داد و اعلام کرد که این شرکت صرفا واسطه بوده و به خاطر مسائل بشردوستانه وارد این معامله شده و مسئولیت همه چیز با خود وزارت بهداشت است.
بنابر این اطلاعیه هلال احمر «پیرو کمبود داروهای آنتیبیوتیک در کشور، به سفارش سازمان غذا و دارو و با همکاری وزارت امور خارجه، محموله آنتیبیوتیک از کشور هند وارد شد و شرکت بازرگانی سها کیش هلال احمر، بنا بر انجام وظایف بشردوستانه حمل و نقل محموله فوق را بر عهده گرفت. بلافاصله پس از ورود محموله، مراحل قانونی طی شد و آنتیبیوتیکها تحویل سازمان غذا و دارو گردید تا در میان شرکتهای پخش مورد تأیید این سازمان توزیع شوند. با توجه به توضیحات فوق، پاسخگویی در این خصوص بر عهده سازمان غذا و دارو است.»
دردسر داروهای هندی
قبل از اینکه حاشیههای جدید برای آنتیبیوتیکهای خوراکی هندی پیش بیاید یعنی در همان روزهای اولی که توزیع آنها شروع شده بود شکایتهایی به گوش میرسید. شکایتهایی درباره اینکه این شربتها ۳۰۰ سی سی هستند در حالی که استاندارد شربتهای کوآموکسی کلاو ۷۰ یا ۱۰۰ سی سی است.
بسیاری از پزشکها این موضوع را نمیدانند و پروسه درمان بچه آن هم در مورد حساسی مانند مصرف آنتیبیوتیک تکمیل نمیشود. از طرفی پزشکانی که این موضوع را میدانند هم باید به جای یک شیشه سه شیشه تجویز کنند و این موضوع نه تنها با واکنش بعضی از خانوادهها همراه میشود بلکه احتمال مصرف کامل دارو را هم کم میکند.
به طور کلی داروهای هندی در بازار داروی ایران چندان خوشنام نیستند و اتفاقا بسیاری از متخصصان داروسازی دقیق نبودن فرمولاسیون آنها را یکی از دلایل همین خوشنام نبودن میدانند. آنها میگویند که فرمولاسیون یعنی تعیین اینکه چقدر از ماده موثره در هر دز دارو وجود داشته باشد اهمیت بسیار بالایی دارد و یکی از مهمترین نکتههایی است که میتواند کیفیت داروهای شرکتهای مختلف را با هم متفاوت کند. موضوعی که شرکتهای هندی بعضا در آن نقص جدی دارند.
این موضوع یا باعث میشود که تاثیر این داروها کمتر شود یا عوارض جانبی بیشتری داشته باشند. برای همین هم بسیاری از پزشکان ایرانی ترجیح میدهند تا جایی که میتوانند از نمونههای هندی داروها استفاده نکنند. اهمیت این مسئله آنقدر زیاد است که سازمان غذا و دارو آمریکا چند سال است که واردات بسیاری از برندهای آنتیبیوتیک، مسکن و ضد آکنههای هندی را ممنوع کرده. البته هندیها میگویند که این کار برای حمایت از تولیدکنندههای داخلی آمریکا بوده و ربطی به کیفیت محصولات آنها ندارد.