برنده‌ها و بازنده‌های استارتاپی سال ۱۳۹۹
روزنامه هفت صبح، رضا جمیلی | سال ۹۹ می‌توانست سال پایان استارتاپ‌ها باشد؛ همانطور که خیلی‌ها در دو سال گذشته این تئوری را پرداخته و فربه کرده بودند که دوران استارتاپ و استارتاپ‌داری و به تعبیری انتقادی‌تر استارتاپ‌بازی تمام شده.راستش اگر به همین دو هفته پیش برگردید و لیست برگزیده‌های سال جاری جایزه امین‌الضرب را نگاه کنید هم با خودتان فکر می‌کنید که وقتی اتاق بازرگانی تهران که در دو سه سال اخیر قربان‌صدقه استارتاپ‌ها می‌رفت حتی حاضر نشده یکی از مردان و زنان استارتاپی را در این سال سخت کاندیدای جایزه‌اش کند پس احتمالا روزهای داغ استارتاپ‌ها یا حداقل جذابیت‌های آنها رو به خاموشی است.
اما این همه ماجرا نیست.انتخاب‌های دولتی‌ها و شبه‌دولتی‌ها و البته پا به سن گذاشته‌های اتاق بازرگانی را زیاد جدی نگیرید.آنها صرفا عاشق عکس گرفتن و رفیق روزهای خوش استارتاپ‌ها هستند.درست است که سال ۹۹ برای خیلی از استارتاپ‌ها سال سختی بود و حتی برای تعدادی سال تمام شدن و به تعطیلی رفتن و مهاجرت بنیان‌گذارها، اما برای برخی از این کسب‌وکارهای اینترنتی سالی سراسر صعود بود و رشد و البته درآمد.
سالی که برخی از این استارتاپ ها رشدی چند درصدی و گاه چند صددرصدی راتجربه کردند و توانستند در حوزه های مختلف از تاکسی اینترنتی تا وی او دی ها و حتی خرید ازراه دور و معاملات اجناس دست دوم و خودرو ،سازمان ها و نهادهای دولتی و رسمی را به حاشیه برانند و تصویری کوچک اما بسیار مفید از قدرت نمایی بخش خصوصی واقعی در حوزه خدمات را به نمایش بگذارند. (همه ما ته دلمان امیدداریم این قدرت بخش خصوصی را در قسمت تولید هم ببینیم اما آن داستان دیگری است )کسب‌وکارهایی که در روزهای سخت قرنطینه و خانه‌نشینی کنار مردم بودند و با زیرساخت‌هایی که در این چند سال فراهم کرده بودند عدد و رقم‌های عجیب و غریبی در فروش و رشد رقم زدند و زندگی را هم برای ایرانی‌های عاشق اینترنت تا حدی راحت‌تر کردند.
به همین مناسبت در یک صفحه ویژه و در یک لیست جمع‌وجور از استارتاپهای برگزیده و خاص امسال گفته‌ایم.از خوب‌ها و برترها و موفق‌ها و البته شلوغ‌کن‌ها.از آنها که خوب دست‌به جیب شدند و برای استارتاپ‌ها خرج کردند تا آنها که خوب سرمایه گرفتند.از استارتاپ‌هایی که در روزهای کم‌رونقی تلویزیون، مخاطبان را پای تولیدات ویدئویی خود نشاندند تا آنها که پیک‌موتوری‌هایشان در خلوت‌ترین روزهای قرنطینه خیابان‌ها را بالا و پایین می‌کردند.
ما در یک مجموعه مطالب ویژه به مناسبت انتشار آخرین صفحه استارتاپهای هفت صبح در سال ۹۹ از کافه‌بازار و دیوار و فیلیمو و تپسی و اسنپ و باسلام و تیمچه و حتی بایا گفته‌ایم که چطور برخی‌شان در کسادترین روزهای اقتصادی تاریخ ایران خوش درخشیدند و برخی‌شان فقط هیاهوی خالی و بیلبورد خوش‌آب‌ورنگ بودند!
از ترند سال ۹۹ که همان بازار پرسود و زیان رمزارزها و دنیای بلاکچین بود هم غافل نشده‌ایم و خبرسازترین و پول‌سازترین و البته آینده‌دارترین کسب‌وکارهای اینترنتی این حوزه را برای شما لیست کرده‌ایم.انتخاب‌هایی که اگر بخواهید مته به خشخاش بگذارید حتما می‌توانید کامنت‌های تندوتیز برای آنها بگذارید اما ما برای تک‌تک این انتخاب‌ها دلیل و برهان داریم؛ اگرچه مشتاق شنیدن انتخاب‌های شما هم هستیم!
*** پرهیاهوهای سال: تیمچه و باسلام
سال ۹۹ روبه پایان است و احتمالا هفت‌صبح در ویژه‌نامه نوروزی‌اش،چهره سال استارتاپی ایران را هم انتخاب خواهد کرد.اما در این ستون می‌خواهیم انتخاب خود را درباره کسب‌وکارهای اینترنتی که در این سال بیشترین توجه‌ها را به خود جلب کردند با شما در میان بگذاریم.
لندو که نام سابقش ایران‌رنتر بود،استارتاپی است که در زمینه وام‌دهی خرد فعالیت می‌کند. کسب‌وکاری که با توجه به جهش قیمت‌ها در یکی دو سال اخیر با استقبال خوبی از سوی کاربران ایرانی روبه‌رو شد.
لندو در ابتدای سال ۹۹ تلاش زیادی کرد تا بتواند با دیجی‌کالا وارد همکاری شود.اما تجربه چندماهه این همکاری به شکست انجامید و در حالی که به‌نظر می‌رسید لندو از خیر حضور مستقیم در بازار فروشگاه‌های اینترنتی گذشته، خبر آمد که با سرمایه‌گذاری بانک آینده،یک بازارگاه اینترنتی به نام تیمچه راه افتاده که لندو سکان‌دار آن است.تیمچه با تبلیغات زیاد این روزها در خیابان‌ها خودنمایی می‌کند و به‌نظر می‌رسد می‌خواهد همان نقطه‌ای که دیجی‌کالا در آن ضعف بزرگی دارد،یعنی لجستیک و ارسال کالا را به‌عنوان مزیت خود معرفی کند.بیلبوردهای تیمچه ادعا می‌کنند این کسب‌وکار حتی یک مداد یا مسواک را هم رایگان برای مشتری‌های خود ارسال می‌کند.
باید منتظر ماند و دید در سال آینده آیا تیمچه می‌تواند راندهای بعدی سرمایه خود را که برای چنین کسب‌وکاری رقم‌های آن بسیار زیاد هستند جذب کند یا خیر.امری که اگر محقق نشود خطر یک شکست بزرگ در کارنامه لندو را به دنبال خواهد داشت.
و سرانجام یک کسب‌وکار بزرگ از برکتبرکت که وی‌سی ستاد اجرایی فرمان حضرت امام است چندسالی است که در اکوسیستم استارتاپی حضور فعالی دارد.حضوری که با نقدهای زیادی همراه است و چندان استارتاپهای سرحالی از آن بیرون نیامده است.اما به نظر می‌رسد بعد از استارتاپ تجهیزات پزشکی مدکمپ، حالا باسلام که با سرمایه‌گذاری برکت در سال ۹۹ حسابی گردوخاک به پا کرد را می‌توان یکی از تجربه‌های موفق این وی سی نامید.
باسلام یک مارکت‌پلیس برای کسب‌وکارهای روستایی است و بخشی از سهم بازار دیجی‌کالا را هم نشانه گرفته است.بازاری که با سرمایه قابل‌توجهی که از برکت گرفت و مارکتینگ همه‌جانبه، حداقل توانست در این سال یک برند شناخته‌شده برای خود دست‌و‌پا کند.
هنوز برای قضاوت در مورد آینده باسلام کمی زود است.از لندو تا دیجی‌کالا و کشمون و بسیاری دیگر از کسب‌وکارهای آنلاین مرتبط با اقلام روستایی و محلی به این راحتی اجازه نخواهند داد که باسلام سهم بازار بگیرد اما باید دید هیاهوی سال ۹۹ باسلام در سال ۱۴۰۰ هم کماکان ادامه خواهد داشت یا نه.
*** دست‌به‌جیب‌ترین سرمایه‌گذار استارتاپی سال ۹۹
سال۹۹ از منظر سرمایه‌گذاری خطرپذیر یا همان ونچرکپیتال (رایج‌ترین شکل سرمایه‌گذاری روی استارتاپ‌ها) یکی از سال‌های کم‌خبر اکوسیستم کسب‌وکارهای نوآور ایران بود. سالی که تعداد سرمایه‌گذاری‌ها و مهم‌تر از آن رقم سرمایه‌گذاری‌ها به نسبت سال‌های درخشانی که صحبت از سرمایه‌گذاری‌های میلیون دلاری روی استارتاپهای ایرانی همچون دیجی‌کالا، کافه‌بازار، علی‌بابا، شیپور و… می‌شد یک سال ناامیدکننده برای اکوسیستم استارتاپی بود.
از این‌رو انتخاب بهترین سرمایه‌گذار استارتاپی این سال کار دشواری است. چراکه شرکتی چون صندوق توسعه مالی تکنولوژی سال کم‌خبری را پشت سر گذاشت، سرآوا که یک وی‌سی قدیمی است به شدت درگیر حاشیه و مدیرعامل‌عوض کردن و خبرهایی از جنس دستگیری و نفوذ و … بود، سرمایه‌گذارهایی چون برکت ترجیح دادند بیشتر رویداد برگزار کنند و بازیگرانی چون صندوق آرمانی و تمدن و لوتوس و فیروزه هم سال را بیشتر با بالاوپایین کردن سبد سهامشان در بورس طی کردند و زیاد به استارتاپ‌ها روی خوشی نشان ندادند.
اگرچه که در همین روزهای آخر سال، فیروزه در یک خبر بدون جزئیات، از سرمایه‌گذاری ۱۸میلیاردتومانی روی پلتفرم پونیشا گفت اما واقعیت این است که فارغ از میزان ریالی نهایی این سرمایه‌گذاری که دست پونیشا را خواهد گرفت، انتظارها از این وی‌سی خیلی بیشتر بود.
اما در هفته گذشته حرکت اول که بازوی سرمایه‌گذاری خطرپذیر شرکت همراه اول است اعلام کرد در سال کم‌خبر ۹۹، حدود ۲۰۰ میلیارد تومان روی استارتاپ‌ها سرمایه‌گذاری کرده است.
حرکت اول گفته روی استارتاپ‌هایی چون همراه مکانیک، پینکت، جاجیگا، آلا و آدرس سرمایه‌گذاری کرده و آنگونه که مدیرعامل این وی‌سی، محمدمهدی عباسخانی اعلام کرده در حال مذاکره برای سرمایه‌گذاری روی ۲استارتاپ دیگر تا پایان سال۹۹ است. مذاکراتی که اگر به نتیجه برسد حجم سرمایه‌گذاری‌های این وی‌سی را به ۲۷۵ میلیارد تومان خواهد رساند. حرکت اول ادعا کرده تا همینجا هم بیش از ۷۰درصد سرمایه‌گذاری‌های استارتاپی سال۹۹ را این شرکت انجام داده است. اگر این ادعا درست باشد یعنی حجم کل سرمایه‌گذاری استارتاپی در این سال حدود ۳۰۰ میلیارد تومان بوده است.
کمی بیش از ۱۱میلیون دلار! یک ناامیدی تمام‌عیار برای استارتاپهای ایرانی. مدیرعامل حرکت اول با تحلیل وضعیت سرمایه‌گذاری انجام‌شده در سال۹۹ درباره چرایی این وضعیت گفته: «مشکلات ناشی از شرایط اقتصادی و تبعات کرونا باعث شده تا سرمایه‌گذاران در ورود به این بخش از اقتصاد نوآوری رغبت کمتری نشان دهند. ازین رو فضای سرمایه‌گذاری خطرپذیر در سال ۱۳۹۹ از رشد مناسبی نسبت به سال‌های قبل برخوردار نبود.»
با اعلام رسمی مجموع عدد سرمایه‌گذاری حرکت اول در سال ۱۳۹۹، حالا می‌توان ادعا کرد که بزرگترین صندوق سرمایه‌گذاری جسورانه کشور به لحاظ حجم سرمایه‌گذاری، حرکت اول بوده. شرکتی که در این فضا تازه‌وارد محسوب می‌شود و در سال ١٣٩٧ و با هدف سرمایه‌گذاری در مرحله میانی و بالاتر استارتاپ‌ها، تاسیس شده است.
*** خوب‌های ۹۹
* هزاردستان: سال ۱۰ ساله شدن، سال بازگشت قیمت‌ها
هلدینگ هزاردستان با برندهای شناخته‌شده‌ای چون بازار،دیوار و بلد سال موفقی را پشت سر گذاشت. سالی که در آن اولین بازار اندرویدی کشور ۱۰ساله شد و دیوار که بزرگترین پلتفرم درج آگهی‌‌های آنلاین کشور است از محدودیت و ممنوعیت درج قیمت‌ها رها شد. بازار که حالا به گفته حسام آرمندهی، بنیان‌گذار آن ۴۵میلیون کاربر دارد را می‌توان پرمخاطب‌ترین کسب‌وکار آنلاین کشور دانست. بازار در سال ۹۹ وارد حوزه ویدئوی آنلاین شد،از سایت بینش که نوعی مسئولیت اجتماعی در حوزه انتشار داده‌های کسب‌وکاری است رونمایی کرد و البته فانوس را بدون سروصدا راه انداخت که یک برند در حوزه تحقیق و پژوهش است.
دیوار هم با رشد خرید آنلاین در دوران کرونا و در دوره کم‌خبری رقبا، به افزایش سهم بازارش ادامه داد و با سرویس‌هایی مانند کارنامه و سکو و دیوار فروشگاه‌ها، خریدوفروش کالای دست دوم از جمله ماشین را برای ایرانی‌ها راحت‌تر کرد و مهم‌تر اینکه قیمت‌هایی که با منطقی عجیب و غیرکارشناسی از روی این پلتفرم و دیگر سایت‌های درج آگهی حذف شده بودند دوباره سر جایشان بازگشتند. بلد هم شانه‌به‌شانه رقیب قدرقدرت مشهدی‌اش در حال کاربر گرفتن است و اگرچه کمی زود است برنده رقابت کسب‌وکارها در حوزه نقشه آنلاین را اعلام کنیم اما هیچ بعید نیست در این رقابت نشان را از میدان به در کند.
* تپسی: یک قدم تا بورس
شاید کسی فکرش را نمی‌کرد که میلاد منشی‌پور و کسب‌وکار اینترنتی حمل‌ونقل شهری‌اش یا همان تپسی بتواند با حضور رقیب گلادیاتوری چون اسنپ سال‌های زیادی در اکوسیستم استارتاپی کشور دوام بیاورد.اما حالا نه‌تنها تپسی توانسته سهم بازار خود را در برابر اسنپ تثبیت کند بلکه خبرساز شدنش در سال ۹۹ برای ورود به بورس نشان داد که شانس این بازیگر تاکسی‌های اینترنتی برای گرفتن سهم بیشتر از این بازار حداقل روی کاغذ بسیار زیاد است.
تپسی را می‌توان یکی از خوب‌های سال ۹۹ نامید. کسب‌وکاری کم‌هیاهو، همیشه روبه‌رشد که اگرچه نامزد شدنش برای ورود به بورس آن هم قبل از دیجی‌کالا و علی‌بابا و کافه بازار و آپارات تعجب‌برانگیز شد اما نشان داد استارتاپ همیشه با هیاهو و بیلبورد پیش نمی‌رود و گاهی باید در سکوت کار کرد و کار. البته که ۱۴۰۰ سال تعیین‌کننده‌ای برای تپسی خواهد بود و باید به انتظار ادامه رقابت داغ و جذاب اسنپ و تپسی نشست.
* اسنپ و یک اکوسیستم قدرتمند
گروه اسنپ با کرونا رشد خوبی را در سال ۹۹ تجربه کرد. اسنپ فود و اسنپ‌باکس و خود اسنپ بیشتر مورد استفاده مردم قرار گرفتند و تنوع سرویس‌ها و تبلیغات گسترده این غول اینترنتی ایران هم، در توسعه فرهنگ استفاده از کسب‌وکارهای آنلاین متغیری تاثیرگذار بود. اسنپ تریپ هم با اینکه گردشگری در رکود بود اما برنامه‌های توسعه‌ای‌اش برای گرفتن سهم بیشتر از این بازار را پیش برد. تغییر بزرگ اسنپ اما اضافه شدن مدیران تازه‌نفسی چون محمد خلج، مسعود طباطبایی (مدیرعامل سابق علی‌بابا) و علیرضا صادقیان (بنیان‌گذار نت‌برگ) به گروه اسنپ بود که نشان می‌دهد این برند بزرگ اینترنتی برای توسعه اکوسیستم کسب‌وکاری‌اش در سال ۱۴۰۰ برنامه‌های متنوعی دارد.
اما شاید بزرگترین برد ۹۹ اسنپ را باید در حوزه سلامت جست‌وجو کرد؛ جایی که اسنپ‌دکتر به‌رغم گرفتاری‌های حقوقی توانست یک برند جاافتاده در حوزه مشاوره پزشکی و حالا ارسال اینترنتی دارو برای خود دست و پا کند. بازاری که با کرونا حسابی تکان خورده و مطمئنا در سال آینده ظرفیت‌های واقعی‌اش را بهتر و بیشتر نشان خواهد داد. صنعت چندده‌هزار میلیاردتومانی که اسنپ و استارتاپهای زیادی روی آن حساب ویژه‌ای باز کرده‌اند و البته مسئولان درمانی کشور هم متوجه ظرفیت‌های استارتاپ‌ها برای ارائه خدمت به مردم در این حوزه شده‌اند.
*** بایا: مغضوب مشتری‌ها و اکوسیستم محبوب تلویزیون!
یکی از سوژه‌های خبرساز استارتاپی سال ۹۹ پروژه‌ای بود که اساسا شکل و شمایل‌اش به استارتاپ و کسب‌وکار نوآور نمی‌خورد. اما هرچه بود حسابی سوژه شد و توئیتری‌های استارتاپی آن را دست گرفتند و کماکان هم ول‌کن ماجرا نیستند. بایا خود را یک پلتفرم اینترنتی برای فروش انواع و اقسام کالا معرفی کرد و با تبلیغات بیلبوردی و تلویزیونی گسترده و با کمک چهره‌هایی چون سیامک انصاری یک‌شبه ظاهر شد و با ادعاهای بزرگ همه را به تعجب وا داشت. اما وقتی به سایت آن سر می‌زدید با چیزی شبیه پروژه کارآموزی یک برنامه‌نویس تازه‌کار روبه‌رو می‌شدید. بعد هم شایعه شد برخی نماینده‌های سابق مجلس پشت آن هستند و یک بنگاه تبلیغاتی و صرفا برای شوآف راه افتاده و اهدافی غیراستارتاپی. الله اعلم!
بایا در همین ۵-۴ ماه که از عمر خبرسازی‌اش می‌گذرد یکی از سوژه‌های محبوب بچه‌های اکوسیستم بود که معمولا سرشان درد می‌کند برای آتو گرفتن از سایت‌هایی که از غیب می‌آیند و ادعاهای عجیب و غریب می‌کنند. سخت است که در سال آینده از بایا زیاد بشنویم مگر اینکه دوباره کی پول زبان‌بسته را حیف‌و‌میل بیلبوردها کند و سوژه بدهد دست اهالی برنامه‌نویس و استارتاپی.
