بررسی دخل و خرج ۲۰‌بانک بورسی کشور

روزنامه هفت صبح | نسبت تسهیلات به سپرده بانک‌ها از ۹۹٫۷‌درصد در ‌سال‌۹۱ به ۷۹٫۳‌درصد در پایان ‌سال‌۹۸ رسیده است. این یعنی ۱۸٫۳‌درصد منابع بانک یا به عبارتی حدود ۳۷۷هزار میلیارد تومان (۳۷۷ تریلیون تومان) نه به تسهیلات تبدیل شده و نه سرمایه‌گذاری. این آماری است که دیروز خبرگزاری فارس با استناد به داده‌های ارائه شده از سوی بانک مرکزی ارائه داده.

در این گزارش منابع و مصارف ۲۰ بانک بورسی کشور بررسی شده است. چرا بانک‌های بورسی؟ چون فقط صورت‌های مالی و دارایی این بانک‌ها به طور شفاف منتشر می‌شود. در مورد بقیه بانک‌ها مثل ملی، کشاورزی یا همین بانک سپه که اخیرا با ادغام بانک‌ها و موسسه‌های وابسته به نیروهای مسلح عملا به بزرگترین بانک کشور تبدیل شده، نمی‌توانیم چنین بررسی‌هایی انجام بدهیم چون صورت‌های مالی آن‌ها در دسترس عموم نیست. این نسبت تسهیلات به سپرده‌ها از این جهت حائز اهمیت است که نشان می‌دهد بانک‌ها چه حد می‌توانند محرک رشد اقتصادی باشند و در پرداخت وام و تسهیلات دست و دلبازانه عمل کنند.چند نکته خواندنی از دخل و خرج این بانک بورسی کشور بخوانید:

* یک: در ‌سال‌۹۸ منابع بانک‌ها که شامل سپرده‌ها، بدهی به بانک‌ها و موسسات اعتباری و بدهی به بانک مرکزی و صندوق توسعه ملی است، معاد۲۰۶۴ تریلیون تومان و کل مصارف بانک‌ها معادل ۱۶۸۹ تریلیون تومان است. در واقع ۳۷۷ تریلیون تومان از منابع بانک‌ها نه به تسهیلات تبدیل شده، نه مطالبات از بانک‌هاست، نه مطالبات از دولت و نه سرمایه‌گذاری در سهام و اوراق.

* دو: حدود ۱۷۲۱ تریلیون تومان از این منابع، سپرده‌های مشتریان، ۸۰ تریلیون تومان بدهی به سایر بانک‌ها و ۲۶۴ تریلیون تومان بدهی به بانک مرکزی و صندوق توسعه ملی است. از این میزان ۱۱۸۳ تریلیون تومان به تسهیلات تبدیل شده است.

* سه: اگر بخواهیم رتبه‌بندی کنیم به ترتیب بانک‌های ملت و موسسه ملل و بانک خاورمیانه در پرداخت تسهیلات (نسبت به سپرده‌ها) دست و دلبازانه‌تر عمل کردند و بانک‌های ایران زمین و سامان و سرمایه نسبت کوچکتری از تسهیلات را پرداخت کردند.

* چهار: در بین بانک‌های موجود در این فهرست، بانک ملت متمول‌تر از همه است با ۳۹۴هزار و ۴۲۴میلیارد تومان منابع ریالی(۳۹۴ تریلیون تومان). بانک صادرات هم با بیش از ۳۵۲هزار میلیارد تومان(۳۵۲ تریلیو تومان) در رتبه دوم قرار دارد. بانک تجارت و آینده هم به ترتیب با ۲۱۱ و ۲۰۸تریلیون تومان منابع ریالی با فاصله معناداری در رده‌های بعدی قرار می‌گیرند.

نکته جالب اینکه دو بانک پارسیان و پاسارگاد هم تقریبا شانه به شانه هم حرکت می‌کنند و ۱۳۶ و ۱۳۸تریلیون تومان منابع ریالی در ‌سال‌۹۸ در اختیار داشتند. طبق این فهرست منابع ریالی در کنترل بانک خاورمیانه و پست بانک و بانک سینا فقط کمتر از ۲۰هزار میلیارد تومان است. هرچند که خیلی از این بانک‌ها از نظر تعادل منابع و مصارف و بالانس دارایی و بدهی، شاید در وضعیت بسیار خوبی باشند. و اینجا ما صرفا دارایی ریالی بانک‌ها را باهم مقایسه کردیم.

* پنج: کدام بانک در جذب سپرده‌های بانکی موفق‌تر عمل کرده؟ سه رتبه اول به این ترتیب است: صادرات، ملت و تجارت. از بین بقیه بانک‌ها فقط بانک آینده با جذب ۱۸۶هزار میلیارد تومان تا حدودی در تعقیب این سه غول بانکی که اسم بردیم قرار دارد. در مرحله بعد هم نوبت به بانک‌های پارسیان و پاسارگاد و رفاه کارگران می‌رسد که در بازه ۱۱ تا ۱۲هزار میلیارد تومان، دور می‌زنند. در این لیست بانک‌های سرمایه و کارآفرین و خاورمیانه و موسسه ملل کمتر از بقیه توانستند سپرده جذب کنند.

* شش: بین بانک‌های بورسی بیشترین میزان تسهیلات را بانک ملت با بیش از ۲۹۳هزار میلیارد تومان پرداخت کرده (اینجا با نسبت تسهیلات به سپرده کاری نداریم). بانک صادرات هم ۱۸۱هزار میلیارد تومان تسهیلات داده اما بانک تجارت از همقطارانش اینجا عقب افتاده و فقط ۸۹هزار میلیارد تومان تسهیلات اعطایی داشته. این یعنی بانک تجارت حتی بانک پاسارگاد وپارسیان را هم در این زمینه جلوتر از خود می‌بیند. به‌رغم اینکه دارایی ریالی بیشتری از آن‌ها دارد. نکته جالب اینکه دو بانک شهر و اقتصاد نوین تقریبا هم اندازه و حدود ۴۳‌هزار میلیارد تومان تسهیلات اعطایی داشتند.

* هفت: بانک‌های کشور در مجموع اندکی بیش از ۹۹هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری در سهام داشتند. در این زمینه بانک صادرات با ۲۳٫۸هزار میلیارد تومان پرچمدار است. بانک‌های تجارت و پارسیان هم با ۱۲هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری قابل توجهی داشتند. بانک ملت اما خیلی علاقه‌ای به این شاخه از سرمایه‌گذاری نشان نداده و مثل بانک آینده کمتر از ۱۰هزار میلیارد تومان برای این امر کنار گذاشته. بانک پاسارگاد هم با ۲٫۴هزار میلیارد تومان سرمایه‌گذاری در سهام به عنوان یک بانک متمول کشور کمتر از حد انتظار ظاهر شده. بانک شهر و ایران زمین هم با سرمایه‌گذاری‌ کمتر از هزار میلیارد تومان سهامداری کردند.

* هشت: ۶۲هزار و ۶۰۵میلیارد تومان میزان مطالبات بانک‌ها از دولت بوده و ۱۱۸هزار و ۵۵۰میلیارد تومان مطالبات از بانک‌ها و موسسات اعتباری است. ۲۲۳هزار و ۷۱۴میلیارد تومان از مصارف بانک‌ها، مطالبات بانک‌ها از بانک مرکزی (سپرده قانونی و سپرده دیداری نزد بانک مرکزی) است. ۹۹هزار و ۴۷میلیارد تومان از منابع هم صرف خرید اوراق و سهام شده است. البته باید بگوییم فقط سه بانک صادرات و تجارت و ملت هستند که از دولت مطالبه دارند و طلب مابقی بانک‌ها صفر است.

* ۹: حالا سوال پیش می‌آید بانک‌ها اگر معادل سپرده‌های دریافتی تسهیلات ارائه نکردند و این مبلغ شامل مطالبات هم نمی‌شود این پول مابه‌التفاوت کجا رفته؟ بررسی صورت‌های مالی نشان می‌دهد این مابه‌التفاوت، موجودی نقد نزد بانک‌ها، حساب‌ها و اسناد دریافتنی (معادل ریالی چک و سفته تسهیلات معوق)، سایر دارایی‌ها و زیان انباشته را شامل می‌شود.

* ۱۰: افت قابل توجه قدرت تسهیلات‌دهی بانک‌ها در سال‌های اخیر دلایل متعددی دارد اما قطعا مهم‌ترین دلایل آن پرداخت سود مازاد در سال‌های ۹۲ تا ۹۷ و افزایش مطالبات معوق بوده است. در سال‌های ۹۲ تا ۹۷ صورت‌های سود و زیان بانک‌ها نشان داد معمولا سود حاصل از تسهیلات اعطایی و سود حاصل از سرمایه‌گذاری و سپرده‌گذاری کمتر از سود علی‌الحساب پرداختی به سپرده‌گذاران بوده است. این وضعیت در صورت مالی ‌سال‌۹۸ تاحدودی بهتر از سال‌های قبل شده اما همچنان برخی بانک‌ها با پدیده پرداخت سود مازاد به سپرده‌گذاران مواجه هستند.