برترین تانک‌های میدان نبرد کدامند؟

روزنامه هفت صبح، علی غفوری| چند روز قبل، خبری در رسانه‌های جهان و ایران توجه مخاطبان را به خود جلب کرد مبنی بر اینکه آلمان هم درحال بررسی این امکان است که آیا تانک‌های لئوپارد خود را به اوکراین ارسال کند یا خیر. پیش از این انگلستان نیز برای ارسال تانک چلنجر 2 به اوکراین اعلام آمادگی کرده بود. البته باید اذعان کرد که حتی اگر آلمان نیز بپذیرد تا بهترین تانک خود را به اوکراین بدهد بازهم به‌نظر نمی‌رسد این اتفاق در روند جنگ تاثیر جدی بگذارد چرا‌که میزان این تانک‌های وعده داده شده، بسیار کم و در حد 12 تا 30 عدد است.

اما خلاف عنوانی که برای این مطلب انتخاب شده، به‌واقع تانک‌ها دیگر سلاطین بی‌چون و چرای زمین نیستند و شاید این عنوان زمانی معنا پیدا کند که یک چتر دفاع هوایی قدرتمند بر بالای سر آنها باشد. به همین دلیل امروز هم در نبرد اوکراین، تانک‌ها چندان جایی برای جولان ندارند چرا که موشک‌ها و پهپادها نفس آنها را گرفته است. با این وصف هنوز تانک‌ها یا آنچنان که به تانک‌های بزرگ گفته می‌شود (تانک اصلی میدان نبرد) این توان را دارند تا به مدد زره و توپ‌های قوی، خطوط دفاعی دشمن را شکافته و سبب ورود پیاده نظام شوند.

اما بهترین تانک‌های فعال دنیا کدام هستند؟ معروفترین تانک‌های جهان عملا مدت‌هاست که از رده عملیاتی خارج شده‌اند. تانک‌هایی نظیر تایگر آلمان، تی 34 و تی 72 روسیه، ام 48 آمریکایی و چیفتن انگلیسی در زمان خود خدمت زیادی به ارتش‌ها کردند و جنگ‌های بزرگی را تاب آوردند اما امروزه اساسا تانک‌ها به دلیل تغییر شکل دشمن‌شان باید ویژگی‌های دیگری داشته باشند.

ام یک آبرامز
بی‌شک در بین تانک‌های جهان هیچ‌کدام قدرت و شهرت آبرامز را ندارد. این تانک 69 تنی اگرچه هنوز در نبردی با تانک‌های هم‌‌رده خود از نظر فناوری روبه‌رو نشده اما در جنگ اول خلیج‌فارس در برابر تی 72‌های عراقی خوب درخشید و صدها تانک عراقی را دربرابر تلفاتی کمتر از انگشتان دو دست از رده خارج کرد. ام یک آبرامز با قدرت موتوری معادل 1500 اسب بخار و زرهی کامپوزیت از یک توپ 105 میلیمتری دقیق برخوردار است. نمونه‌های جدید این تانک با نام نظامی ام یک آ 2، از سامانه دید گرمایاب مخصوص فرمانده تانک، و سامانه‌های ناوبری و رادیویی برخوردار است.

آبرامز چهار سرنشین شامل فرمانده، راننده، توپچی و گلوله‌گذار دارد. سرعت این تانک در جاده بیش از ۶۷ کیلومتر و در خارج از جاده ۴۸ کیلومتر است و برتری اصلی آن در قدرت بالا در طی سربالایی‌های با شیب 27 درجه است. این تانک از یک مسلسل 12/7 میليمتری با هزار فشنگ استفاده می‌کند و توپ آن با 42 گلوله قدرت آتشی بالا به این تانک می‌دهد. آبرامز بسیار سنگین است و جابه‌جایی آن یک دردسر واقعی لجستیکی برای فرماندهان به‌شمار می‌آید.

شاید همین نکته بهانه اصلی آمریکا برای عدم تحویل آنها به اوکراین به‌شمار می‌آید اما هنگامی که در دسته‌های پر‌شمار بر روی زمین مستقر شده و از پشتیبانی هوایی برخوردار می‌شوند، عملا هیچ مانعی نمی‌تواند آنها را متوقف کند. کما اینکه در 1991، عامل اصلی شکست ارتش زمینی عراق در 100 ساعت آنها بودند. برد بالای توپ‌هایشان سبب شد تا از 1848 دستگاه آبرامز اعزامی به عراق تنها 23 دستگاه آسیب دیده و 9 دستگاه غیر‌قابل استفاده شوند. عجیب‌تر اینکه حتی یک نفر از خدمه‌های این تانک کشته نشدند!

تی 14 آرماتا
از گذشته‌های دور شوروی و بعدها روسیه در بخش زرهی حرف‌های زیادی برای گفتن داشتند تا آنجا که روس‌ها در جنگ دوم جهانی به ضرب تانک‌های سریع و قدرتمند تی 34 ارتش آلمان را شکست دادند. روس‌ها با ارائه مدل‌های موفقی نظیر تی 55، تی 62، تی 64 و تی 72، دو دهه پرچمدار قدرت زرهی بودند اما با ضعف اقتصادی شوروی و به‌دنبال آن فروپاشی این کشور در 1992، عملا بحث نوآوری در این بخش متوقف شد تا آنکه با روی کار آمدن پوتین روس‌ها مجددا در این بخش وارد شدند.

در حال حاضر روس‌ها تانکی در دستور کار دارند که اگر به تولید انبوه برسد می‌تواند چیزی برتر از حتی آبرامز شود چرا‌که هم در بخش توپ و هم در بخش قدرت اسب بخار، برتر از آبرامز است. آرماتا در سال 2015 رونمایی شد و درحال حاضر پیشرفته‌ترین تانک در جهان از نظر زرهی-حفاظتی و سیستم کنترل آتش می‌باشد.

شکل آرماتا با بیشتر تانک‌های روس متفاوت است و برجک آن تقریبا ضد‌موشک است مگر موشک از بالا به سمت آن حرکت کند. در حقیقت این تانک دربرابر نیروهای زمینی مقاوم است و حتی موشک تاو 2 آمریکایی نمی‌تواند به بدنه آن نفوذ کند. سپر سخت چند‌لایه و قدرت 2هزار اسب‌بخاری به آن توان جان به‌در بردن از میادین سخت را می‌دهد. توپ مدل‌های اولیه آن 125 میلیمتری است که می‌تواند در مدل‌های سفارشی به 152میلیمتر هم افزایش یابد.

چنین توپی قادر است از 8کیلومتری هر تانکی را نابود کند. نرخ آتش آن نیز برای دشمنانش وحشتناک و معادل 12 گلوله در دقیقه است. آرماتا هنوز در دسته‌های بزرگ تحویل ارتش روسیه نشده اما در صورتی‌که مشکلات فنی پیش‌بینی نشده‌ای نداشته باشد احتمالا از‌جمله سلاطین میادین جنگ خواهد بود. گفته می‌شود این تانک به میزان محدود در سوریه نیز به‌کار گرفته شده است.

‌لئوپارد 2
آلمان‌ها به مدد قدرت مهندسی خاص، بهترین تانک‌های جهان را در سال‌های 1933 تا 1945 ساختند اما با شکست سنگین‌شان در جنگ دوم جهانی، تا 3 دهه از هرگونه نوآوری در بخش‌های هوایی و زرهی منع شدند تا آنکه در دهه 70 دوباره برای نوآوری در این بخش‌ها اجازه یافتند. لئوپارد 2 تانک ویژه آلمان‌ها در 1979 بود که با نوآوری‌های عجیب از‌جمله برجک با قابلیت افزایش ارتفاع و سیستم‌های پخش دود خیلی‌زود مورد توجه همه قرار گرفت و با توجه به عقب‌ماندگی آمریکا در بخش زرهی، بیشتر کشورهای همسو با غرب آن سال‌ها خریدار این تانک شدند.

تا‌کنون حدود 3500دستگاه لئوپارد تولید شده است. این تانک 60تنی با بدنه کامپوزیت و صفحه نمایشگر تلویزیونی و دوربینی با زاویه دید 65 درجه عمودی و افقی به افسر تانک اجازه می‌دهد که ضمن هدف‌گیری دقیق دشمن، مانع هر نوع غافلگیری شود. سرعت این تانک 72 کیلومتر و سیستم تعلیق آن بسیار پیشرفته است و حرکت آن در تپه‌ها و چاله‌ها به‌گونه‌ای است که خدمه کمترین چالش را در اتاقک تانک دارند. تحرک لئوپارد خیره‌کننده و یادآور توانایی مهندسان آلمانی در ساخت خودروهای سواری می‌باشد.

‌چلنجر 2
البته سال‌هاست که انگلستان در زمینه‌های مختلف صنعتی و نظامی از رقبای جهانی خود جا مانده اما هنوز چند استثنا وجود دارد از‌جمله تانک چلنجر 2. این تانک سال 1998 به خدمت ارتش انگلستان درآمد و در جنگ‌های بوسنی، عراق و افغانستان به‌کار گرفته شدند. وزن تانک 62/5 تن و قدرت آن 1200 اسب‌بخار است. کالیبر توپ آن 120 میلیمتر و سرعت آن در جاده 59 کیلومتر است. البته این تانک، قدرت رقبای خود را ندارد و حتی حداقل یک مورد نفوذ آرپی‌جی به داخل آن در جنگ عراق ثبت شده است .

اما قیمت آن نیز به‌همان اندازه ارزان‌تر است. این تانک 8/3متری از 4 خدمه برخوردار است. انگلستان قرار است 12 فروند از این تانک تحویل اوکراین دهد که ناگفته مشخص است چندان دردی از ارتش این کشور در نبرد بزرگ با جبهه وسیع با روسیه دوا نمی‌کند. ارتش انگلستان پیش‌بینی کرده در برابر آرماتا که احتمالا تانک اصلی ارتش روسیه در سال‌های آینده خواهد بود یا باید چلنجر را کنار بگذارد یا توپ‌های آن را به 140 میلیمتری تغییر دهد.

‌تی 90
با کاهش کارایی تانک‌های تی 62 و تی 72، روس‌ها به‌دنبال تانک‌های جدید‌تری رفتند و بهترین تانک آنها در دهه 90 میلادی تی 90 بود. تولید این تانک از سال 1993 آغاز شد و موتورهای اولیه آن تنها 840 اسب قدرت داشتند که به مرور این رقم به 1000اسب رسید. وزن تی‌۹۰ حدود 46/5 تن و حداکثر سرعت آن در جاده به ۶۰ تا ۶۵ و در خارج از جاده به ۴۵ کیلومتر در ساعت می‌رسد.

زره این تانک، برتر از مدل‌های تی 72 و «واکنشی» است که می‌تواند در برابر بیشتر سلاح‌های نیمه‌سنگین و یا حتی موشک‌ها و راکت‌های کوچک ایستادگی کند. برد توپ تی‌90، 6کیلومتر است و تقریبا تمامی تانک‌های موجود جهان، منهای تانک‌های گفته شده در بالا قدرت ایستادگی دربرابر این توپ را ندارند. تی‌90 مشتری‌های زیادی داشته و دارد؛ از کاربر اصلی آن روسیه تا الجزایر، آذربایجان، هند، عراق. گفته می‌شود ایران، ونزوئلا و عربستان نیز متمایل به خرید این تانک هستند اگرچه تانک «کرار» ایران شباهت زیادی به این تانک دارد.

‌سخن آخر
تانک‌ها هنوز هم قدرتمند و خطرناک هستند اما بزرگترین مشکل آنها سرعت کم، جثه بزرگ و برد کم توپ‌هایشان است که در صورت فقدان پشتیبانی هوایی می‌تواند سبب آسیب‌پذیری آنها در برابر پهپادها، شکاری‌ها و موشک‌ها شود. با این وصف توپ آنها با سرعت شلیک بسیار سریع‌شان می‌تواند خیلی‌سریع خطوط دفاعی حریف را بر‌هم بریزد.