بازی مقتدی با آتش؛ احتمال آغاز درگیری‌های خیابانی در بغداد
روزنامه هفت صبح | تنش میان طرفداران مقتدی صدر، روحانی پرنفوذ شیعه و نیروهای موسوم به چارچوب هماهنگی که ائتلافی از احزاب شیعه مورد حمایت ایران محسوب می‌شود، بالا گرفته است. این تنش‌ها آنچنان افزایش یافته که نیروهای امنیتی در مناطق مختلف بغداد به‌ویژه در منطقه سبز حضور یافته‌اند و همچنان بر شمار آنها افزوده می‌شود.
احتمال تشدید تنش‌ها و آغاز درگیری خیابانی پس از آن بالا گرفت که مقتدی صدر، در صفحه توئیتر خود، اعتراض‌های جاری در این کشور را گام اول انقلابی خودجوش در منطقه سبز و فرصتی استثنایی برای تغییرهای ریشه‌ای توصیف کرد و از همه خواست تا از انقلابیون اصلاح‌طلب حمایت کنند.
در واکنش، نیروهای چارچوب هماهنگی از مردم عراق خواستند تا در اعتراض به تحصن هواداران مقتدی صدر در پارلمان عراق و همچنین دفاع از حکومت و مشروعیت قانون اساسی در این کشور، با حضور در خیابان‌ها دست به تظاهرات بزنند. روز دوشنبه، ساعاتی پیش از شروع تظاهرات نیروهای وابسته به چارچوب هماهنگی جریان صدر نیز به برگزاری تظاهرات مسالمت‌آمیز در همه استان‌های عراق به استثنای نجف اشرف فراخواند.
در همین خصوص، واحد اطلاع‌رسانی امنیتی و وزارت دفاع و دستگاه مبارزه با تروریسم عراق با انتشار بیانیه‌ای ضمن اعلام بی‌طرفی سیاسی اعلام کردند که تنها در خدمت میهن و مردم عراق فعالیت می‌کنند. این بیانیه همچنین مهمترین وظیفه نهادهای امنیتی و نظامی عراق را حفاظت از تظاهرکنندگان و اموال عمومی دانسته است.
بیانیه یاد شده، به نوعی واکنشی به انتشار گزارش‌هایی در روزهای اخیر است که ادعا می‌کردند برخی از فرماندهان نظامی عراق به یکی از گروه‌های هوادار مقتدی صدر یا چارچوب هماهنگی وابسته‌اند. بسیاری از تحلیلگران مسائل عراق هشدار می‌دهند که روند پرشتاب تحولات سیاسی در این کشور، احتمالا به سمت روزهای پرتنشی در حرکت است و درگیری‌های احتمالی خیابانی در عراق به‌ویژه بغداد، با یک جرقه می‌تواند آغاز شود.
مقتدی صدر کیست؟
یورونیوز دیروز گزارشی درباره شخصیت مقتدی صدر هم نوشته بود که بد نیست آن را بخوانید: مقتدی صدر، فرزند محمد صادق صدر، در سال ۱۹۷۴ در کوفه متولد شد و در حوزه علمیه نجف تحصیل کرد. در زمانی که ۲۵ ساله بود و در دور دوم سرکوب شیعیان پس از اولین جنگ آمریکا با عراق، حکومت صدام حسین پدرش را در سال ۱۹۹۹ به قتل رساند. خاندان شیعی صدر، با نام‌هایی همچون محمد باقر و بنت‌الهدی صدر، یکی از قربانیان بزرگ جمهوری‌های لائیک عربی در عراق به شمار می‌روند.
تنها ۴ سال بعد و پس از سرنگونی برق‌‌آسای حکومت صدام حسین از سوی ایالات متحده آمریکا، مقتدی صدر وارد میدان سیاست عراق شد. از همان نخستین سال «اشغال»، این روحانی جوان شیعه به‌ویژه در شهرهای مقدس نجف و کربلا، با بازسازی شبکه مقلدان مراجع صدر و با حمایت ایران، حمله به نیروهای خارجی را با نام «مقاومت» و تحت سازمان سیاسی-مذهبی-نظامی جیش المهدی سازماندهی کرد.
مقتدی صدر بارها برای تکمیل دروس حوزوی خود به تهران و قم سفر و در کلاس‌های درس و مراسم مذهبی سطح بالا در ایران شرکت کرد. ارتباط با ایران دست‌کم به شکل آشکار تا سه سال پیش برقرار بود.
از سال ۲۰۱۱ به بعد و همزمان با آغاز روند خروج نیروهای آمریکایی از عراق، جریان‌های شیعی به‌عنوان رقیب سیاسی در برابر یکدیگر قرار گرفتند. از سوی دیگر شهروندان به جان آمده از بی‌کفایتی و ناکارآمدی ساختار حکومت جدید، در میان نیروهای سیاسی پیش‌تر متحد، از جمله شیعیان، شکاف ایجاد کردند. مبارزه با فساد، درخواست استقلال و کوتاه شدن دست خارجی‌ها از عراق، به هدف و شعار اصلی ناراضیان پرشمار بدل شد.
این نارضایتی چه در غالب بایکوت انتخابات سال‌های ۲۰۱۸ و ۲۰۲۱ و چه در تظاهرات گسترده اکتبر ۲۰۱۹، به مقتدی صدر، روحانی سیاسی غایب در تشکیلات دولتی، امکان نمایندگی بخش‌های گسترده‌ای از جامعه را داد. او در جریان نخستین انتخابات «پساداعش»، توانست از گروه‌های متفاوت سیاسی، از روحانیون شیعه گرفته تا حزب کمونیست را حول خود متحد کند. ائتلاف صدر در پارلمان پیشین، راه بازگشت نوری مالکی به قدرت را گرفت و امکان تشکیل دولت را به چهره‌های تکنوکرات‌تر داد.
با این حال، باید در نظر گرفت روحانی پرنفوذ و ناراضی شیعیان عراق، پاسخی عینی و ایجابی به بحران سیاسی این کشور نمی‌دهد: حمایت از انقلاب و اتحاد «همه مردم و قبایل و حشد‌الشعبی» می‌تواند مانع از تشکیل دولت در عراق شود اما طبیعتا جوابی به مطالبات تلنبار شده میلیون‌ها ناراضی عراقی نمی‌دهد.
