بازار داغ خرید و فروش مقاله در دانشگاه آزاد
روزنامه هفت صبح| وقتی کسی تصمیم می‌گیرد در مقطع دکترا وارد دانشگاه آزاد شود یعنی پی هزینه‌های هنگفتی را به تنش مالیده و احتمالا چندده میلیونی کنار گذاشته یا فکر تامین این مبلغ را کرده اما مدتی است که بعضی تغییرات در روند دفاع از پایان‌نامه باعث شده هزینه‌های بیشتری به دانشجوها تحمیل شود آن هم نه به صورت رسمی و قانونی بلکه با شکل گرفتن بازاری زیرزمینی به نام چاپ مقاله. ماجرا از جایی شروع شد که محمد مهدی طهرانچی رئیس جدید دانشگاه آزاد به این فکر افتاد که برند این دانشگاه را ترمیم کند.
او اعلام کرد که این دانشگاه آنقدر در سال‌های گذشته به شکل‌های مختلف پذیرش دانشجو داشته و برای دادن مدرک به آنها آسان گرفته که روی برند دانشگاه آزاد تاثیر گذاشته است. احتمالا منظور او دوره‌های بدون کنکور یا دوره‌های با ظرفیت بالا بوده که مدت‌ها تبلیغ پذیرش دانشجوی آنها را به شکل‌های مختلف می‌دیدیم.
البته او در اقدامی که غیرمنطقی هم به نظر نمی‌رسید تصمیم گرفت که برای پذیرش دانشجو سخت‌گیری نشان داده نشود چون در دوره‌ای که هرم سنی در حال تغییر است این کار به کاهش تعداد دانشجوها و طبیعتا کاهش درآمدهای دانشگاه آزاد منجر می‌شد بنابراین تصمیم گرفته شد که در سخت‌گیری ها در بخش خروجی ماجرا باشد یعنی طوری عمل شود که دانشجوها خیلی هم راحت و بی دردسر فارغ التحصیل نشوند. او از این تغییرات آنقدر راضی بوده که حتی ادعا کرده همین سیاست ها باعث شده دانشگاه آزاد سری در بین دانشگاه‌های جهان در بیاورد اما این کارها بی‌عیب و نقص نیستند و حاشیه‌های زیادی دارند.
چاپ مقاله شرط دفاع
یکی از تصمیمات دانشگاه آزاد برای کیفیت بخشی به خروجی‌های مقطع دکترای این دانشگاه شرط پیش دفاع قبل از دفاع از پایان‌نامه است. به این صورت که دانشجو اول یک مرحله پیش دفاع را پشت سر می‌گذارد و اگر موفق بود می‌تواند دفاع اصلی را انجام دهد جدا از اینکه همین مرحله و موانعی که برای عبور بی‌دردسر از آن وجود دارد باعث می‌شود تحصیل دانشجوها طولانی‌تر شده و آنها مجبور به پرداخت شهریه ثابت (مبلغی بین حدودا ۹ تا ۱۴ میلیون تومان) شوند بلکه خود پیش دفاع هم شرط دارد.
یکی از اصلی‌ترین شروط این است که دانشجو مقاله‌ای را به مجله‌های علمی که دانشگاه آنها را تایید می‌کند بفرستد و آنها اعلام کنند که مقاله را پذیرفته و در نوبت چاپ قرار داده‌اند. بعد از عبور از این مرحله نوبت به دفاع می‌رسد که برای آن علاوه بر همان مقاله اول باید یک مقاله دیگر هم از آنها پذیرفته شده و مقاله دیگری هم چاپ شده باشد. یعنی دانشجو در این مرحله باید حداقل دو مقاله پذیرفته شده و یک مقاله چاپ شده داشته باشد.
داستان از اینجا جالب‌تر می‌شود، مخصوصا وقتی بدانید که بر اساس بخشنامه‌ای که دانشگاه آزاد ابلاغ کرده اگر فاصله پذیرش مقاله تا چاپ آن بیشتر از ۱۸ ماه باشد اصلا آن مقاله در نظر گرفته نمی‌شود یعنی اینکه کسی زودتر کارهای چاپ مقاله‌اش را انجام دهد به کمکش نخواهد آمد. ضمن اینکه بر اساس تصمیمات دانشگاه آزاد بعضی از مجلات درجه علمی پایین‌تری دارند و چاپ مقاله در آنها امتیاز لازم را فراهم نمی‌کند بنابراین دانشجو بعضا باید تعداد مقاله بیشتری چاپ کند یا در انتظار چاپ بگذارد.
موضوع وقتی عجیب‌تر می‌شود که بدانیم در حال حاضر مجلات علمی که اغلب هم فصلنامه هستند تعداد چندان بالایی ندارند چون بازار صدور مجوز برای آنها هم بازار عجیبی است از طرفی هر کدام از این مجله‌ها در بهترین حالت در هر شماره ۱۵ مقاله چاپ می‌کنند. همه اینها یعنی فرآیند چاپ مقاله آنقدر طول می‌کشد که قانون سه ترم معافیت از پرداخت شهریه بعد از پیش دفاع هم به کمک دانشجو نمی‌آید و با توجه به تعداد نسبتا بالای دانشجوهای مقطع دکترا که در صف دفاع هستند رقابت بسیار سختی برای چاپ مقاله در این فصلنامه‌ها به وجود آمده و با توجه به سیستم‌های نظارتی در ایران هرجا چنین رقابتی وجود داشته باشد پای پول و زیرمیزی هم به میان می‌آید تا جایی که بعضی از این مجلات بدون هیچ تعارفی از دانشجوها طلب چندین میلیون تومان پول می‌کنند تا مقاله‌شان را قبول کنند یا نوبت چاپ آن را جلوتر بیاورند.
دانشجو هم با خودش فکر می‌کند که در صورت قبول نکردن چنین شرطی نه تنها باید شهریه ثابت پرداخت کند بلکه تحصیلاتش طولانی‌تر می‌شود به دردسر بیشتری می‌افتد. محدثه که یکی از دانشجوهایی است که به تازگی این هفت خوان را پشت سر گذاشته می‌گوید: «یکی از مجله‌های وابسته به دانشگاه آزاد بابل فقط برای جلو انداختن زمان چاپ مقاله دست کم ۱۰میلیون تومان دریافت می‌کند. تازه در نظر بگیرید که این فقط یکی از مقاله‌هاست.
مسئولان دانشگاه می‌گویند این کارها برای کیفیت دادن به سطح علمی دانشگاه است اما با این کار فقط دانشجوهایی که پول بیشتری دارند راحت‌تر دفاع می‌کنند و بقیه زیر فشار قرار می‌گیرند و در آخر هم معمولا باید پول خرج کنند نه اینکه حتما مقاله و سطح علمی خوبی داشته باشند. همه اینها در حالی است که دانشجوهای دانشگاه‌های دولتی فقط با داشتن یک مقاله پذیرفته شده که چاپ هم نشده باشد می‌توانند از پایان‌نامه‌شان دفاع کنند. وقتی آدم این چیزها را می‌بیند با خودش می‌گوید هدف فقط پول گرفتن است نه چیز دیگر.»
دانشجوهای مقطع دکترای دانشگاه آزاد دلایل دیگری هم دارند برای اینکه سیاست‌های جدید دانشگاه را نه با هدف افزایش کیفیت بلکه برای درآمدزایی بیشتر بدانند. یکی از آنها می گوید: «تازه شما همه این مراحل مقاله و بدبختی‌های آن را که پشت سر بگذارید نوبت دفاع می‌رسد که دانشگاه تصمیم گرفته برای هر پیش دفاع ۷ تا ۹ داور در نظر بگیرد که همین بالا بودن تعداد داورها باعث شده که خیلی از آنها اصلا روی موضوع پایان‌نامه تسلط و تخصص نداشته باشند و بسیار پیش می‌آید که نمره لازم داده نشده و دانشجو مجبور به تمدید ترم و پرداخت هزینه‌های بیشتر می‌شود در حالی که دانشگاه می‌تواند همین هزینه را برای دعوت از داورهای کمتر اما متخصص اختصاص بدهد و حتی از بیرون دانشگاه آزاد داور و استاد بیاورد، کاری که بسیاری از دانشگاه‌هایی که دانشگاه آزاد ادعای رقابت با آنها را دارد انجام می‌دهند.»
سیستم چاپ مقاله برای دفاع در دانشگاه آزاد خیلی‌ها را به یاد شرط داشتن چندین مقاله چاپ شده برای عضویت در هیات علمی دانشگاه‌ها می‌اندازد که بارها با لو رفتن چاپ مقاله‌های پولی باعث آبروریزی برای دانشگاه‌های مختلف شد و حالا همین سیستم در دانشگاه آزاد جریان پیدا کرده است. جالب اینکه طبق آنچه دانشجوها می‌گویند خیلی از مجلاتی که از سوی دانشگاه آزاد تایید شده‌اند نه فقط برای چاپ مقاله یا جابه‌جا کردن نوبت چاپ پول‌های کلان می‌گیرند بلکه بعضی از آنها اصلا مقاله دانشجو را قبول نمی‌کنند و می‌گویند اگر او می‌خواهد مقاله‌اش را بپذیرند باید خودشان آن را برایشان بنویسند و برای نوشتن یک مقاله ناقابل هم بین ۵ تا ۱۰میلیون تومان می‌گیرند و این یعنی نه تنها فساد و زیرمیزی جریان دارد بلکه بازار تقلب هم داغ داغ است.
