اوج بدون فرود؛ بازخوانی کارنامه طناز طباطبایی
روزنامه هفت صبح، وحید سعیدی / احمد رنجبر | نیمه دوم دهه هشتاد، طناز طباطبایی به سینمای ایران معرفی شد. فیلم «صداها» که روی پرده رفت مورد توجه منتقدان قرار گرفت و بازی طباطبایی هم به چشم آمد. همین فیلم بود که او را نامزد سیمرغ کرد و انجمن منتقدان تندیس جشن سالانه خود را به او دادند. طباطبایی پیش از «صداها» تجربه رفتن مقابل دوربین داشت اما نقطه عطف کارنامهاش با این فیلم رقم خورد. او در ادامه سعی کرد دایره تجربیات بازیگریاش را وسعت بخشد و در فیلمهایی بازی کند که هم مخاطب خاص دارد و هم عام. حاصل فعالیتهای سینمایی او از ابتدا تاکنون ۲۷ فیلم است که غالبا هم جزو تولیدات موفق سینمای ایران محسوب میشوند.
طباطبایی در ۸ سریال بازی کرده که بیشتر آنها مربوط به پیش از دوران شهرت است. این بازیگر ۷ بار روی صحنه رفته وتوانایی خود را محک زده است. به مناسبت اکران «شنای پروانه» پروندهای مفصل برای عملکرد طناز طباطبایی آماده کردهایم که مروری است بر فعالیت حرفهای او، ۱۰ نقش شاخص و نکات خاص کارنامهاش. گفتوگو با فرزاد موتمن که اولین بار به او نقشی مهم در سینما سپرد، هم ضمیمه پرونده شده است. کارنامه طناز طباطبایی خالی از ایراد نیست؛ به برخی نقشهایش نقدهایی جدی وارد است اما در مجموع کارنامهای موفق دارد. این بازیگر سعی کرده کارش را بیحاشیه پیش ببرد و این یکی از رمزهای موفقیت اوست.
«تنوع» مهمترین شاخصه کارنامه بازیگری طناز طباطبایی است. او از زمانی که تبدیل به بازیگری مطرح شد، سعی کرده در یک دایره ثابت نایستد و هربار سراغ نقشی متفاوت رفته است. تنوع کارنامه صرفا بهدلیل خوششانسی بازیگر نیست؛ وقتی زمینه آن فراهم باشد، کارگردانها هم با پیشنهادهای متفاوت سراغ بازیگر میروند. این اتفاقی است که برای طناز طباطبایی رخ داده و حالا دارای کارنامهای سرشار از نقشهای متنوع است. او هم نقش معتاد بازی کرده، هم همسر رزمنده. تجربه بازی در نقش جدی و کمدی را هم دارد و با اکثر کارگردانهای مطرح همکاری داشته است. در این بخش از پرونده ۱۰نقش شاخص کارنامه این بازیگر و دلیل موفقیتشان را مرور کردهایم. به این جمع میتوان نقشهای دیگری را هم اضافه کرد. از جمله «طلا»، «گزارش یک جشن»، «مرگ ماهی» و «خورشید».
*** ۱۰نقش طناز طباطبایی که در کارنامهاش میدرخشند
* صداها| ۱۳۸۷
طناز طباطبایی در اولین تجربه جدی بازیگری خود، ایفاگر نقشی پرچالش شد. او دختری امروزی است که بهدلیل اتفاقهای پرشمار زندگی، گرفتار اعتیاد شده. آنچه بازی طباطبایی را واجد تحسین کرد، نمایش تصویری غیرکلیشهای از اعتیاد است. شخصیت نگار ظاهری زیبا دارد و خبری از چهره چرکیده و قامت خمیده! و ویژگیهایی از این دست نیست. طناز طباطبایی هم درک درستی از شخصیت دارد؛ او میداند چطور مقابل دوربین رفتار کند که مخاطب «حال» پی به اصل حال نگار ببرد.
دستاورد: ۱۲تجربه بازیگری داشت تا به «صداها» رسید. طباطبایی از تجربیات پیشین در این فیلم بهره برد و نقش نگار تبدیل به نقطه عطف بازیگریاش شد. نام او برای «صداها» در میان نامزدهای دریافت سیمرغ قرار گرفت و جایزه انجمن منتقدان را بهخاطر این نقش بهدست آورد.
* مرهم | ۱۳۸۹
بعد از «صداها» طناز طباطبایی بار دیگر بازی در نقش دختری معتاد را تجربه کرد. اینبار موقعیت شخصیت و کنش و واکنش او کاملا متفاوت است. مریم به طبقه نیمهسنتی جامعه تعلق دارد؛ او برای پرکردن خلأ عاطفی خود به مصرف شیشه روی آورده و آلوده شده است. طباطبایی برای رسیدن به نقش، مدتها با کارگردان صحبت کرده و با اشراف کامل نسبت به آدمهای گرفتار به شیشه، مقابل دوربین قرار گرفته است. به همین خاطر در همان سکانس ابتدایی پی میبریم، مریم شمایلی کاملا متفاوت از نگار دارد. طباطبایی خیلی مراقب بود که نقش شبیه «صداها» نشود.
دستاورد: دیپلم افتخار بهترین بازیگر نقش اول از پنجمین دوره جشن انجمن منتقدان، مهمترین جایزهای بود که طباطبایی بهدست آورد. او با این جایزه مزد تلاشش را برای ایجاد یک شخصیت متفاوت و غیرکلیشهای گرفت.
* هیس! دخترها فریاد نمیزنند | ۱۳۹۱
در شب عروسی، حال شیرین بهم میخورد. بهتدریج پی میبریم او در کودکی مورد تعرض قرار گرفته و عامل امتناع مدامش برای ازدواج همین مسئله است. حالا که شیرین پذیرفته پای سفره عقد بنشیند، خاطرات کودکی برایش زنده میشود. طناز طباطبایی نقشی را در «هیس! دخترها فریاد نمیزنند» بازی کرد که ظرفیت کلیشهشدن داشت. او اما شخصیتی تاثیرگذار خلق کرد که تصویرش در حافظه سینمادوستان باقی مانده است. طباطبایی همه ترسها و نگرانیهای شیرین را در چهره آورد و مخاطب را اینگونه تحت تاثیر قرار داد.
دستاورد: بازی طباطبایی تحسین شد و بهخاطر آن از جشنوارههای استانی فجر دو جایزه بهدست آورد. دو جایزه خارجی دیگر سهم او از این فیلم است. همچنین نامش در میان نامزدهای چندین جشنواره خارجی و داخلی هم قرار گرفت.
* پنجاه قدم آخر | ۱۳۹۲
طناز طباطبایی در «پنجاه قدم آخر» یکی از مهمترین نقشهایش را بازی کرد که بهخاطر حواشی فیلم قدر ندید. او در جلد یک دختر کرد رفت و با لهجه کردی مقابل دوربین قرار گرفت. لهجه کردی بههمراه بازی خویشتندارانه که مبین شرم و حیای هاوژین است، امتیاز مهم بازی طباطبایی در این فیلم بهشمار میرود. ارتباط حسی که بین هاوژین و شخصیت بابک حمیدیان شکل میگیرد، فرصت دیگری است تا طباطبایی توانایی خود را به رخ بکشد.
دستاورد: «پنجاه قدم آخر» بهدلیل حواشی میان کارگردان و سفارشدهنده، ناقص به جشنواره رسید. فیلم بهخاطر این اختلاف لطمه دید و بازی طباطبایی هم تحت تاثیر قرار گرفت.
* آرایش غلیظ | ۱۳۹۲
مسعود ظاهری شیک دارد و لادن را جذب خود کرده است. لادن بهدلیل زندگی ناکام قبلی خوشبختیاش را در ازدواج با مسعود میبیند. او چشم بر ویژگیهای منفی مسعود بسته و نمیخواهد واقعیت را بپذیرد. در آخرین لحظه فیلم هم با آرایش غلیظ و عینک دودی بر چشم در پی مسعود است! لادن از جمله شخصیتهایی است که در واقعیت میتوان نمونههایشان را دید. این، کار را برای بازیگر راحت میکند اما باید بتواند، درونیات شخصیت را به باور مخاطب برساند. بازی طباطبایی هموزن بلاهت لادن تنظیم شده؛ به همین خاطر است که رفتار و گفتار شخصیت برای مخاطب باورپذیر است.
دستاورد: یکی از نقشهای خوب طباطبایی با این فیلم رقم خورد؛ نقشی ساده اما در عین حال پر از پیچیدگی.
* رخ دیوانه | ۱۳۹۳
دختری بشاش و عاشق کارهای پرریسک است. او نمیخواهد بهخاطر دختربودن از علایق عجیب و غریب خود دست بکشد. ماندانا در یک قرار فیسبوکی با چند پسر و دختر آشنا میشود. آنها برای اثبات میزان جسارت خود تصمیمهای عجیبی میگیرند. ماندانا را میتوان نماینده برخی دختران نسل خود تعبیر کرد؛ آنها که همگام با تکنولوژی گام برمیدارند و نگرش و جهانبینی خاص خود را دارند. طناز طباطبایی این نقش را طوری بازی کرد که هم مبین معصومیت و سادگی ماندانا باشد و هم بخشی از بدجنسی او را نشان دهد! بازی طباطبایی در «رخ دیوانه» ساده است اما این سادگی هرگز به معنای بد بودن نیست. او و کارگردان برای نمایش ویژگیهای شخصیت، نیاز به بازی پیچیده نداشتهاند.
دستاورد: طناز طباطبایی برای «رخ دیوانه» نامزد سیمرغ بهترین بازیگر نقش اول زن از جشنواره سیوسوم شد.
* خشم و هیاهو | ۱۳۹۴
گفته میشود «خشم و هیاهو» روایتی است از زندگی ناصر محمدخانی. اشارههای فیلم ذهن را به این سمت میبرد که اعتراض خود محمدخانی را هم بهدنبال داشت. طناز طباطبایی نقش زن خواننده معروف(نوید محمدزاده) را بازی میکند. او را در دو موقعیت متفاوت میبینیم؛ یکی زمانی که چیدمان به گونهای است که مخاطب حق را به مرد میدهد. دیگری جایی است که مخاطب پی میبرد حنا مورد خیانت قرار گرفته. بازی طباطبایی در هر دو روایت متناسب با زاویه نگاه قصه است. در روایت اول طوری بازی میکند که مخاطب او را زنی شکاک میپندارد. در روایت دوم به گونهای بازی میکند که حس ترحم و همراهی مخاطب را برمیانگیزد. طباطبایی در «خشم و هیاهو» برای انتقال درونیات شخصیت بیشترین استفاده را از چهرهاش برده است.
دستاورد: طباطبایی برای «خشم و هیاهو» نامزد بهترین بازیگر نقش اول زن در سیوچهارمین جشنواره فجر شد.
* ویلاییها | ۱۳۹۵
سیما شخصیتی متفاوت در میان خیل زنهایی است که در جوار جبهه زندگی میکنند. او موقعیت کنونی را برنمیتابد و خوشبختی فرزندانش را در خروج از ایران میبیند. طناز طباطبایی نقش همسر یکی از رزمندگان دفاع مقدس را بازی کرد اما شخصیت طوری طراحی شد که بازیگر بتواند خارج از کلیشهها با نقش مصاف کند. شخصیت سیما برای طباطبایی جای کار داشت؛ چه جایی که از حضور همسرش در جبههها ناراحت است و چه آن زمان که با چشم خود اتفاقهای تلخی از پشت جبهه میبیند. او گاهی فریاد میزند و گاهی با آرامش ناظر حوادث دردناک است. بخشی از دلیل پذیرش تغییر تدریجی و آرام شخصیت توسط مخاطب، به بازی خوب طباطبایی برمیگردد.
دستاورد: طباطبایی برای«ویلاییها» برنده بهترین بازیگر نقش مکمل زن در یازدهمین دوره جشن انجمن منتقدان سینمای ایران شد.
* روسی | ۱۳۹۸
مرجان دل در گرو عشق یوسف(میلاد کیمرام) دارد و به همین خاطر از همسرش توماج(امیر آقایی) طلاق گرفته است. یوسف او را پس میزند و مرجان توماج را! او مورد تجاوز هم قرار گرفته و حالا چالش تازهای در زندگیاش پیش آمده است. بازخوانی فضای فیلم «روسی» نشان میدهد، طناز طباطبایی مواد اولیه لازم برای نمایش توانایی خود را در اختیار دارد. او از این موقعیت بهخوبی بهره گرفته و در فیلم مردانه و خشن «روسی» یکی از بازیهای خوبش را ارائه کرده است. چیزی از فیلم نمیگذرد که چهره شخصیت جای چهره بازیگر را میگیرد و این یعنی طباطبایی از همان ابتدا کارش را خوب پیش برده. او در«روسی» بازی برونریزی دارد؛ با اینحال بازیاش اوراکت نیست. بازیگر حس ترحم، تنفر و تجاوز را در بازیاش منتقل کرده است و مخاطب بهراحتی با احساسات او همراه میشود.
دستاورد: بازی طناز طباطبایی در«روسی» توسط برخی منتقدان تحسین شده است.
*شنای پروانه | ۱۳۹۸
فیلم «شنای پروانه» مدتی است روی پرده رفته که بهدلیل نگرانی مخاطبان از کرونا، فروشی را که باید نداشته است. فیلمی از زنی به نام پروانه در حین شنا در استخر در فضای مجازی منتشر میشود. حالا هاشم، شوهر پروانه و برادرش حجت بهدنبال انتقام گرفتن از کسی که این فیلم را منتشر کرده هستند. طباطبایی در «شنای پروانه» نقشی کوتاه بازی کرده اما رد حضورش در کل فیلم جاری است. اتفاقی که برای او رقم میخورد تا آخر مخاطب را درگیر میکند. علاوه بر این، بازی طباطبایی شخصیت پروانه را در ذهن مخاطب زنده و ملموس کرده؛ چه جایی که با تضرع به همسرش نگاه میکند، چه جایی که بعد از انتشار فیلمش بهخاطر ترس و آبرو، قالب تهی کرده است!
دستاورد: طناز طباطبایی بهخاطر بازی خوبش در «شنای پروانه» سیمرغ بهترین بازیگر نقش مکمل زن را در سیوهشتمین جشنواره فیلم فجر بهدست آورد.