اما و اگرهای یک پرونده بیپایان
روزنامه هفت صبح، آرش پوراراهیمی| تاریخ قابل تکرار نیست. به همین خاطر نمیتوان پاسخی برای پرسشهای بیشماری یافت که درباره پرونده هستهای ایران وجود دارند. برای مثال نمیدانیم که اگر ایران در واکنش به خروج ترامپ از برجام هرگز از تعهدات برجامش فاصله نگرفته بود آنگاه آقای بایدن بدون هیچ پیششرطی به برجام بازمیگشت یا خیر.
یا مثلا نمیدانیم که اگر همزمان با خروج ترامپ از برجام ایران هم از برجام و حتی انپیتی خارج میشد، آیا تاکنون توافق تازهای با طرفهای غربی بهدست آمده بود یا خیر. بهطور مشابه، خیلی سخت میتوان پیشبینی کرد که پرونده هستهای ایران بهخصوص پس از صدور قطعنامه شورای حکام آژانش بینالمللی انرژی به کدام سمت میرود.
گروهی در تهران که میتوان نمایندگان آنها را در رسانههایی مانند شبکه افق دید معتقدند که صدور همین قطعنامه که لحن خیلی تندی هم ندارد اتفاقا نشان میدهد آمریکاییها هنوز بهدنبال احیای برجام هستند و این اقدامات بیش از آنکه نشانه عبور از برجام باشد، نشانه چانهزنیهای مربوط به احیای برجام است.
به اعتقاد این گروه، اگر غربیها واقعا از احیای برجام ناامید شده بودند، مسیر مکانیزم ماشه را برای بازگرداندن قطعنامههای شورای امنیت علیه ایران پی میگرفتند چرا که اگر این قطعنامه آژانش حتی در نهایت هم به شورای امنیت راه یابد احتمالا (به اعتقاد این گروه) با وتوی روسیه یا چین مواجه خواهد شد.
به همین خاطر هم این گروه ادعا میکنند که فعلا جای نگرانی نیست و اتفاقا در این مقطع ایران باید نشان بدهد که از مواضعش کوتاه نمیآید و حتی آماده اقدامات متقابل است تا جلوی امتیازگیری آمریکا در مذاکرات را بگیرد. اما تا چه حد میتوان نسبت به برآورد این گروه خوشبین بود؟ چقدر میتوان مطمئن بود که آنچه این گروه چانهزنیهای مرتبط با برجام میخوانند در نهایت به فروپاشی برجام و مهمتر از آن بازگشت قطعنامههای شورای امنیت سازمان ملل منجر نخواهد شد؟
بهخاطر داریم که دفعه قبل هم که در نهایت قطعنامههای سختگیرانه شورای امنیت علیه ایران تصویب شدند برخی در تهران امیدوار بودند که روسیه و چین آن قطعنامهها را وتو کنند. حتی در موردی تازهتر، برخی در تهران ادعا میکردند که بازگشت ایران به لیست سیاه افایتیاف محتمل نیست و میتوان جلوی آن را گرفت. اما در عمل دیدیم که پیشبینیهای این گروه اشتباه بود.
این بار به نظر میرسد که حتی بازار هم با برآوردهای این گروه چندان موافق نیست. با نزدیک شدن به صدور قطعنامه شورای حکام آژانس و پس از تصویب قطعنامه روند افزایشی قیمت دلار در بازار تهران شدت گرفت. ظاهرا بازار با توجه به تحولات تازه مربوط به پرونده هستهای ایران در حال تعدیل برآوردهایی از امکان حصول توافق است.
اگر بازار تصور میکرد که این افزایش تنشهای اخیر صرفا چانهزنیهای داخل برجام است و قرار نیست از آن فراتر برود، احتمالا واکنش ملایمتری از خود نشان میداد. در نتیجه باید نسبت به پیشبینیهای این گروه محتاط بود. اما در سوی دیگر، تصور اینکه دیگر کار از کار گذشته و قطعنامههای شورای امنیت در نهایت بازخواهند گشت هم شاید کمی بدبینانه باشد.
احیای برجام خیلی سختتر از آن چیزی بود که بهنظر میرسید و طی چند ماه اخیر بر پیچیدگیهای آنهم افزوده شده است. با این حال، بهنظر میرسد که دو سوی اصلی مذاکرات همچنان تمایل دارند که در نهایت توافقی شکل بگیرد و همین شاید تنها نقطه کورسوی امید مربوط به احیای برجام در این روزهای پر از ابهام باشد.