اعتراض‌ به‌همخوانی ‌همایون شجریان ‌و زن لبنانی‌

روزنامه هفت صبح، فاطمه رجبی | به رسم روزهای کرونایی که باعث می‌شود نوازنده‌ها نتوانند کنار هم جمع شوند، ارکستر فیلارمونیک تهران هم قطعه‌ای منتشر کرد که در آن نوازندگان به صورت جدا جدا نواختند و بعد ویدئو و صدای ساز آنها در اثری ترکیبی و کولاژ شده منتشر شد. قبلا چند گروه دیگر این کار را کرده بودند اما کار ارکستر فیلارمونیک تهران یک تفاوت با نمونه‌های مشابه وطنی داشت که باعث شد سر و صدای زیادی درباره آن راه بیفتد.

در این پروژه که نامش «فراتر از قرنطینه» بود، قطعه مرغ سحر بازخوانی شد آن هم از سوی همایون شجریان با همخوانی خواننده زن لبنانی به نام عبیر نعمه. در اجرای این قطعه چهره‌های برجسته دنیای موسیقی از کشورهای مختلف حضور داشتند اما حضور عبیر نعمه در این قطعه که نه به زبان عربی که سعی کرده بود به زبان فارسی بخش‌هایی از مرغ سحر را اجرا کند، بیشتر از همه آنها به چشم آمد و باعث شکل گرفتن بحث‌های زیادی در شبکه‌های اجتماعی و بین خوانندگان زن ایرانی شد. بعضی از آنها به محدودیت‌هایی اعتراض داشتند که شامل حال زنان خارجی نمی‌شود و عده‌ای دیگر انگشت انتقاد را به سمت همایون شجریان گرفتند که حاضر شده با یک خواننده زن خارجی همخوانی کند. از آن طرف عده‌ای هم به حمایت از این کار پرداختند.

غیر از خود عبیر نعمه که از اتفاقات پیش آمده ابراز ناراحتی کرد، واکنش خاص دیگری از مجموعه ارکستر فیلارمونیک و خود شجریان شنیده نشده است. آرش گوران که رهبری این پروژه را به عهده داشته، قبلا در مورد حضور یک زن خارجی در آن به ایلنا گفته بود: «پیش از هرچیز باید بگویم که ما خوانندگان بانوی بسیار توانایی در کشور داریم. اساسا هدف از ساخت اثر این بود که یک خواننده ایرانی و یک نماینده بین‌المللی از دیگر خوانندگان داشته باشیم که در نهایت از میان گزینه‌ها که عالیم قاسمف نیز جزوشان بود، خانم عبیر نعمه انتخاب شدند.

بازهم می‌گویم بر این موضوع اشراف دارم که خوانندگان بانوی بسیار توانایی در کشور داریم و آرزویم این است که اجراهای آنها را ببینیم و بشنویم. خانم عبیر یکی از خوانندگان توانمند عرب زبان است که البته به راحتی نیز انگلیسی صحبت می‌کنند. ایشان شاید قبلا آثار فارسی را شنیده باشند اما اثری را با زبان فارسی نخوانده بودند و این موضوع کمی کار را سخت می‌کرد، با این حال در مدت زمان کوتاه از عهده کار برآمدند و واقعا شاهکار کردند.»

او در حرف‌هایش به محدودیت‌های قانونی موضوع هم به صورت ضمنی اشاره کرده بود: «قرار گرفتن یک زن در کنار مرد همان برابری است که همواره همه از آن صحبت می‌کنیم و اتفاقا مسئله بسیار مهمی است. فراتر از نژاد و جنسیت پیش رفتن و نداشتن نگاه جنسیت‌زده به یک موضوع و اتفاق مسائلی هستند که برایم اهمیت داشته‌اند. همانطور که مشخص است قطعه «مرغ سحر» در ایران ضبط نشده و خانم عبیر نعمه نیز مانند دیگر اعضا در خانه و در استودیوی شخصی به ضبط اثر پرداخته‌اند و آن را برای ما ارسال کرده‌اند.»

او به حضور بقیه چهره‌های برجسته موسیقی جهان در این اثر هم اشاره کرده و گفته بود: «دلم می‌خواست موزیسین‌های بزرگ جهان را در کنار خود داشته باشم. در این میان شاید به واسطه تجربه فعالیت‌های برون‌مرزی خود طی این سال‌ها، با برخی از همکاران و دوستان آشنا شده بودم اما از سویی به سراغ نوازندگان و هنرمندانی رفتم که احساس می‌کردم هر کدام برای خود وزنه‌هایی هستند و جایگاه ویژه‌ای در موسیقی دارند و واقعا نیز اینگونه است.

به طور مثال در اثر جدید، تابیا زیمرمن یکی از ستارگان بی چون و چرای موسیقی کلاسیک و ساز ویولای دنیا را در تیم نوازندگان داشته‌ایم. آقای نبیل شهاتا نوازنده کویتی، مصری و آلمانی ساز کنترباس نیز یکی‌دیگر از نوازندگان بنام هستند که با ما همکاری کرده‌اند. آقای لینک چن نیز یکی دیگر از نوازندگانی هستند که با ما همکاری کرده‌اند. ایشان در آمریکا زندگی می‌کنند و به لحاظ اعتبار هنری و کاری جایگاه بالایی دارند. بی‌شک این بزرگان به من و تیمم و تمام اعضای ارکستر فیلارمونیک تهران افتخار حضور داده‌اند و برایم با ارزش است.»

اخیرا مدیر برنامه های محسن یگانه از همکاری او با یک خواننده زن ترکیه‌ای خبر داده و گفته بود: «بعد از اتفاقات خوبی که برای آهنگ «بهت قول میدم» افتاد و این موزیک شکل و فرم بین‌المللی به خودش گرفت، درخواست‌هایی برای بازخوانی این آهنگ از کشورهای مختلف به محسن جان رسید که در نهایت همکاری با عایشه گل خواننده و بازیگر ترکیه‌ای شکل گرفت و طی روزهای آینده حاصل همکاری محسن یگانه و عایشه گل عزیز را خواهید شنید.»

عایشه گل جوشکن در ایران با بازی در فیلم مطرب به کارگردانی مصطفی کیایی شناخته می‌شود. او و پرویز پرستویی یک قطعه هم به صورت مشترک برای این فیلم اجرا کردند که در پایان فیلم پخش می‌شود. البته سیل واکنش‌هایی که در مورد پروژ فراتر از قرنطینه راه افتاده با واکنش‌هایی که به محصول مشترک محسن یگانه و خواننده ترکیه‌ای نشان داده شد قابل مقایسه نیست.