ارز دولتی چگونه از بازار ضایعات فولاد سر درآورد؟
فقط در پنج ماهه اول امسال دولت ۶۹ هزار میلیارد تومان ارز ۴۲۰۰ تومانی توزیع کرد تا کالاهای اساسی به وفور و با قیمت ارزان به دست مردم برسد. اما حالا گزارش‌ها نشان می‌دهد این ارز گاهی به کالای نهایی تبدیل نمی‌شود. اما چه می‌شود؟
انتقاد کارشناسان به ارز ۴۲۰۰ تومانی این بود که بسیاری ارز دولتی می‌گیرند و محصول نهایی را با قیمت ارز آزاد در بازار می‌فروشند. اما حالا گزارش‌ها نشان می‌دهد این ارز گاهی به کالای نهایی تبدیل نمی‌شود و کالای نهایی یا معدوم می‌شود؛ مانند کشتار جوجه‌ها یا به کالای اسقاطی تبدیل می‌شود، مانند قالب‌های فولاد.
پرده اول: سویا و ذرت دولتی
چند هفته قبل ایرنا گزارش داد «برخی از مرغداران پس از دریافت سویا و ذرت سهمیه‌ای، اقدام به کشتار جوجه‌ها با گاز کرده و سپس، ذرت و سویا را با قیمت آزاد در بازار می فروشند.» اما دلیل چه بود؟ قیمت یک کامیون کنجاله سویا با ارز دولتی ۷۳ میلیون تومان است و در بازار آزاد می‌توان آن را بیش از ۳۲۵ میلیون فروخت. این یعنی سود ۲۵۰ میلیون تومانی روی هر کامیون کنجاله سویا. این سود پنج برابری را باید در کنار ضرر مرغداران دید. به گفته مشاور عالی اتحادیه سراسری مرغداران گوشتی ایران «از سال گذشته مرغداران بابت هر کیلو مرغ سه هزار تومان زیان دیده‌اند.»
پرده دوم: فولاد یا ضایعات فولاد
بعد از ماجرای کشتار جوجه‌ها، حسین سلاح‌ورزی، نائب رئیس اتاق ایران در حساب کاربری خود در توییتر از افزایش چشم‌گیر ضایعات فولاد خبر داد. دلیل چه بود؟ آنگونه که او خبر داده در فولاد‌سازی فروش ضایعات به قیمت آزاد از فروش محصول به قیمت دولتی به صرفه‌تر است.
در نتیجه تولیدکنندگان قالب‌های فولاد ساخته شده را به جای عرضه به بازار، در قالب ضایعات می‌فروشند. به گفته سلاح‌ورزی ماجرای جوجه‌ها و ضایعات فولاد، هم عاقبت مداخله بیش از حد دولت در بازارها و قیمت‌گذاری دستوری است و هم توزیع رانت‌های دولتی.
پرده سوم: سهمیه‌بندی کره
در ماجرای سهمیه‌بندی و افزایش قیمت ۹۰ درصدی قیمت کره هم پای سیاست‌های ارزی دولت در میان بود. ناگهان قیمت کره گران شد. اعلام شد که ذخایر کره کشور رو به اتمام است، دولت صادرات خامه را ممنوع کرد. سخنگوی دولت اعلام کرد توان پرداخت ارز ۴۲۰۰ تومانی برای واردات کره را ندارند. مردم متقاضی کره گیاهی شدند و دولت وعده داد به پرداخت ارز ۴۲۰۰ تومانی برای واردات کره گیاهی ادامه دهد تا مردم بتوانند کره را ارزان بخرند.
اما حمید آذرمند، تحلیلگر اقتصادی در توییتی نوشت: «کَره ظرفیت تولید داشت ولی مشمول ارز ترجیحی شد. مازاد بر نیاز، کره با ارز ترجیحی وارد شد. تولید داخل کاهش یافت. کره از شمول ارز ترجیحی خارج شد ولی همچنان مشمول قیمت‌گذاری بود. انگیزه برای تولید وجود نداشت. موجودی انبار به اتمام رسید. قیمت‌ها جهش یافت.» این یعنی در ماجرای کره، دولت هم با تخصیص ارز ترجیحی ماجراساز شد و هم قیمت‌گذاری دستوری.
ارز ۴۲۰۰ تومانی یا همان دلار جهانگیری، هم فسادزا بوده و هم تورم‌زا. مرکز پژوهش‌های مجلس سال قبل در گزارشی اعلام کرده بود حذف ارز۴۲۰۰تومانی تا ۶ درصد تورم ایجاد می‌کند اما تورم ناشی از ادامه این سیاست می‌تواند منجر به افزایش تورم تا ۱۵ درصد شود. با این همه دولت نمی‌خواهد این سیاست ارزی را کنار بگذارد.
