آنچه باید درباره پرتاب ماهواره‌بر ذوالجناح بدانیم
روزنامه هفت صبح | خبر پرتاب ماهواره‌بر ذوالجناح به فضا دو شب پیش رسانه‌ای شد. ذوالجناح یک ماهواره‌بر جدید بود که با خودش هیچ ماهواره‌ای به جو نبرده و فقط در این تست، توانایی‌های حرکت آن به سوی مدار آزموده شده است. برای اینکه به زبان ساده بتوانیم توضیحی از رفت‌وآمد ماهواره‌برها بدهیم، باید اول ببینیم فرق ماهواره و ماهواره‌بر چیست.
محمدجواد ترابی، روزنامه‌نگار علم، توضیح ساده‌ای برای فهم آن می‌دهد. به گفته او، ماهواره‌بر، یک‌جورهایی معادل همان موشک است. درواقع ماهواره‌بر مابه‌ازای همان موشک، اما برای برنامه‌های فضایی و غیرنظامی است؛ مثلا وزارت دفاع آزمایش‌های موشکی انجام می‌دهد و گروه فضایی این وزارتخانه از مابه‌ازای علمی آن؛ یعنی ماهواره‌بر استفاده می‌کند. ذوالجناح هم درواقع ماهواره‌بری است که محموله‌ای تا وزن ۲۲۰ کیلوگرم را قرار است با خودش به مداری در ارتفاع ۵۰۰ کیلومتری سطح زمین در فضا ببرد.
امسال هم ایران همزمان با روز فناوری فضایی مانند سال‌های گذشته خبر از انجام آزمایش فضایی دیگر داد. ۱۲ سال پیش ماهواره‌بر «سفیر» در چنین روزی (۱۴ بهمن ۱۳۸۷) راه فضا را در پیش گرفت تا ماهواره امید را به مدار برساند و امسال هم ذوالجناح به آسمان پرتاب شد. البته این دو پرتاب با هم فرق‌هایی داشتند. امید، یک ماهواره با خودش به فضا برد، اما ماهواره‌بر ذوالجناح امسال با دست‌های خالی به آسمان رفت. ضمنا ماهواره‌ها و ماهواره‌برهای ما فقط شامل این دو مورد نمی‌شود.
*** نگاهی به ماهواره‌های ایرانی
ما تا امروز سه ماهواره‌بر داشته‌ایم: اولی، سفیر که پرتاب‌های نخست با آن انجام شد. دومی سیمرغ که یک ماهواره‌بر در حال توسعه بوده و اگر نهایی شود، از ذوالجناح هم قوی‌تر خواهد بود؛ اما متاسفانه پرتاب ماهواره‌های پیام و ظفر با آن در سال‌های اخیر با موفقیت همراه نشد. سوم، ماهواره‌بر ذوالجناح که بدون محموله ارسال شده و آزمایشش تا اینجای کار موفقیت‌آمیز بوده است.
البته ماهواره‌بر قاصد هم داشتیم که به سپاه تعلق دارد. ایران تا امروز پس از امید، ماهواره‌های رصد، نوید، فجر و نور را به فضا فرستاده. امید، رصد، نوید و فجر با ماهواره‌بر سفیر راهی فضا شدند. پیام و ظفر سوار سیمرغ شدند، اما به مقصد نرسیدند؛ ماهواره‌بر سیمرغ هنوز در حال تحقیق و توسعه است و در زمان موفقیت کامل، قدرتی بیش از حتی ذوالجناح خواهد داشت، ولی در زمان بهره‌گیری از این ماهواره‌بر برای دستیابی به مدارهای بالاتر که پایدارتر هم هستند، فرصت کافی برای آزمون آن بدون محموله وجود نداشت و به‌ناچار ریسک پرتاب آنها با محموله ماهواره‌ای پذیرفته شد. ماهواره نور هم، با قاصد به فضا فرستاده شد.
حالا این ماهواره‌ها را کجا ساخته است؟ عموما ماهواره‌ها به دست سازمان فضایی ایران یا به سفارش این سازمان ساخته می‌شوند تا برای پرتاب تحویل گروه فضایی وزارت دفاع شوند. گاهی سازمان فضایی ایران سفارش‌دهنده ماهواره به دانشگاه‌هاست؛ مثلا ماهواره پیام را دانشگاه امیرکبیر و ظفر و نوید را علم و صنعت ساخته بود. البته یک ماهواره نظامی هم به اسم ماهواره نور داشتیم که هم ماهواره‌بر و هم ماهواره آن را نیروهای سپاه پاسداران ساختند.
*** ویژگی‌های این ماهواره جدید
ویژگی‌های ذوالجناح چیست؟ ذوالجناح یک ماهواره‌بر سه‌مرحله‌ای است؛ یعنی هر مرحله بخشی از سوخت آن خالی شده و جدا و سبک می‌شود تا ماهواره‌بر بالا و بالاتر برود. دو مرحله اول سوخت موشک از نوع جامد بوده که پرشتاب‌تر است و مرحله آخر، سوخت آن مایع است که در این مرحله ماهواره به مدار دقیق خود در فضا تزریق می‌شود. پرتاب ذوالجناح روز دوشنبه یک پرتاب زیرمداری بوده. یعنی چه؟ یعنی این آزمایش برای لایه‌های بیرونی جو نبوده. مثل این می‌ماند که بخواهید یک خودرو بسازید، ولی قبل از آزمون در بزرگراه، خودرو را در پیست تست کنید.
