درباره بندر کنگ که سر‌و‌صدای زیادی به پا کرده
روزنامه هفت صبح، نگین باقری| دیوارهای سفید با گل‌های کاغذی صورتی رنگ را تصور کنید که به ساحل خلیج فارس ختم می‌شود. جایی که شغل مردمانش دریانوردی و تجارت دریایی است. مردها لنج دارند و قایق. زن‌ها زیورآلات می‌سازند و سبد می‌بافند. داریم از جایی به اسم بندر کنگ از توابع هرمزگان حرف می‌زنیم. جایی که می‌گویند در ساخت آن از روی سانتورینی الگوبرداری شده؛ جزیره‌ای در یونان که به ساختمان‌های سفید و یکپارچه‌اش مشهور است.
اما اگر آنجا رفتید این را به محلی‌ها نگویید که عصبانی می‌شوند. کنگ شبیه به خودش است. اسناد مختلف هم به پژوهشگران نشان میدهد که کنگ همیشه این بوده. همه این اطلاعات نقل قول‌هایی هستند که مرتضی نیک‌نهاد به هفت صبح میدهد. عکاس و فیلمساز ساکن بندرعباس که علاقه ویژه‌ای به کنگ دارد. به گفته او تا دهه 90 کنگ هیچ شباهتی به تصاویر امروزش نداشت. ماجرا از زمانی شروع شد که یک جوان دهه شصتی (متولد 1362) از مردم این شهر به شهرداری راه یافت و احیا را از یک دهه قبل شروع کرد.
شهردار محلی، ایده‌های محلی
ایوب زارعی که خودش معماری خوانده ماجرا را مفصل برای هفت صبح توضیح میدهد:«کلید اول این همه زیباسازی زمانی زده شد که دو دریانورد بازنشسته تصمیم گرفتند از عکس و اشیایی که در طول دوران زندگی و کسب و کارشان جمع کرده بودند موزه شخصی بسازند. همین دو موزه رسانه‌ها را به سمت خودش جذب کرد و به دنبال رسانه‌ها رفت و آمد گردشگران هم نسبتا بالا رفت.
همین باعث شد تا انگیزه‌های زیادی برای ثبت تاریخ شفاهی بندر کنگ شکل بگیرد و اتفاق دیگری این بین افتاد که هویت بندر کهنسال ما را از خانه سالمندان به چیز دیگری تغییر داد.» او می‌گوید که خودش این همه سال در کنگ زندگی می‌کرد اما هیچ وقت خیلی عمیق به این بافت قدیمی دقت نکرده بود. تا اینکه یک فیلم مستند زاویه نگاهش را تغییر داد. به خصوص که کمی بعد از انتصابش هم از سوی شهرداری هرمزگان به ترکیه سفر می‌کند و متوجه جذابیت‌های گردشگری می‌شود.
آنجا بود که به قول خودش گرد و خاک را از کنگ کنار زد تا تصویر قدیمی آن دیده شود. یعنی چه؟ یعنی اینکه یک محدوده حدودا 195 هکتاری از حدود 600 هکتار زمین شهر را به کمک مردم و کارشناس‌ها احیا می‌کند که شامل مرمت بادگیرها، قلعه پرتغالی‌ها و خانه‌های مردم می‌شود. برای خانه‌ها عملیات جداره‌سازی (سفیدنمایی)، کف‌سازی، مرمت و نورپردازی انجام می‌شود و یک دفعه همه چیز درباره این بندر با 19 هزار نفر جمعیت آن را از بقیه بندرها متمایز کرد. برای همین است که نیک‌نهاد، همان عکاس و پژوهشگر کنگ تاکید دارد « سونتورینی اسمی است که آن را معمولا برای جذب توریست به کار می‌برند وگرنه قصه کنگ خیلی جالب‌تر از همه آنهاست.»
بندرکنگ کجاست؟
بندر کنگ و بندرلنگه چسبیده به همدیگر هستند. اگر از سمت بندرعباس حرکت کنید دو ساعت و نیم دارید تا به کنگ برسید ولی خیلی از گردشگرها هم مستقیم با هواپیما به بندرلنگه می‌آیند و به سمت کنگ حرکت می‌کنند که فاصله چندانی با هم ندارند. اول ورودی شهر می‌بینید که اطراف بندر را خانه‌های معمولی گرفته.
همان مدل نما رومی‌ها و آجری‌هایی که تهران و اصفهان و دیگر شهرهای بزرگ هست می‌توان دید. مرکز شهر اما خبرهای دیگری است. خانه‌های قدیمی را می‌بینید که یکدست سفید شده‌اند و حتی درهایشان از جنس چوب است. تا حدودی پاساژها هم از این خانه‌ها الهام گرفته‌اند. حالا که تصاویر را می‌بینید احتمالا باور نمی‌کنید که اینجا همان منطقه‌ای است که تا 10- 15 سال پیش چند خانه فرسوده بیشتر نداشته.
اما به قول نیک‌نهاد اسنادی از کنگ باقی مانده که نشان میدهد خانه‌های مردم از قدیم به این رنگ بوده تا آفتاب کمتری به خود جذب کند. داریم درباره زمانی حرف می‌زنیم که خلیج فارس قطب دریانوردی بود و دریانوردان زیادی با جهاز و بوم (لنج‌های بادبانی) برای تجارت و تبادل کالا به آنجا می‌آمدند. سفری که از کنگ شروع می‌شد به بصره و هند و گاهی تا آفریقا ادامه پیدا می‌کرد. برای بردن خرما و ادویه 4-5 ماه در راه بودند و کالاهای دیگری به ایران می‌آوردند.
به مرور اما گل‌ها خراب شد، گچ‌ها سیاه و درها پوسیده. تا اینکه آن شهردار جوان عزمش را جزم می‌کند تا کنگ را به هویت دو هزار ساله‌اش برگرداند. او درباره این شایعه که در حین احیا از جزیره یونانی بازدید کرده و الهام گرفته می‌گوید: «من چنین سفری نداشتم. ما به فرهنگ مردم توجه کردیم و بر اساس آن تصمیم گرفتیم.
حتی این ماجرا باعث شد شاخه گردشگری در هنرستان دخترانه کنگ راه بیفتد تا آنها کم کم لیدری یادبگیرند و همه کارها در دست خودشان مدیریت شود.»به گفته او به جز تغییرات عمرانی، چند مرکز فرهنگی جدید هم به بندر اضافه شد. دو مورد که همان موزه‌های شخصی بودند که خود دریانوردان راه انداختند. یک مورد هم یک تعاونی برای زنان و کودکان.
قصه این تعاونی که 400 کودک و 700 زن در آن آموزش دیده‌اند این است که تبدیل به محلی برای ساخت و فروش غذاهای محلی، زیور آلات، لباس محلی و وسایلی که با چوب نخل درست می‌شود شده. چند جشنواره غذا هم آنجا برگزار کرده‌اند که نشان دهند ریشه خیلی از غذاهای هندی همین غذاهای محلی مردم بندر است. آنها امروز 5 اقامتگاه بومگردی هم دارند که البته دو مورد آن دارد مرمت می‌شود.
قلعه‌ای که دارد غیب می‌شود
قلعه‌ای که پرتغالی‌ها 400 سال پیش آنجا ساختند هنوز روی پاست. آنها آن زمان برای تجارت اسکله‌هایی از ایران، بحرین و کویت اجاره می‌کردند و این قلعه‌ها را در نزدیکی اسکله می‌ساختند. قلعه‌ای که با مد دریا زیر آب می‌رود و با جزر دوباره ظاهر می‌شود. با وجود همه این تغییرات اما هیچ وقت میراث فرهنگی آنجا را به طرح ویژه تبدیل نمی‌کند. تعرض و دست درازی به مناطقی که طرح ویژه شده باشند ممنوع است و از آنجایی که کنگ به عنوان طرح ویژه انتخاب نشده حالا در معرض تخریب قرار گرفته.
قلعه پرتغالی‌ها شامل دو بنا با فاصله از همدیگر می‌شود و کارشناس‌ها احتمال می‌دهند که زیر خاک بین این دو قلعه ابنیه دیگری مدفون باشد که دو قلعه را به هم متصل کرده. اما به گفته نیک نهاد شهردار کنونی قصد دارد آن را تخریب و تبدیل به پارک بانوان کند. ماجرای مفصلی که اتفاقا همین هفته باعث شد نام بندر کنگ در رسانه‌ها بالا بیاید.
اینطور که او با زنان شهر حرف زده اغلب آنها مخالف این تغییر و تحولات هستند. «آنها می‌گویند که سال‌هاست برای تفریح یا برای جمع‌های زنانه همین جا جلوی ساحل جمع می‌شدند و این قلعه بخشی از بافت و هویت شهر است. اما شهردار کنونی می‌گوید زنان برای دوچرخه سواری به پارکی اختصاصی نیاز دارند و قرار است دورتادور قلعه را دیوار بکشند. اتفاقی که حالا انتظار داریم میراث فرهنگی یا هرجای دیگر مانع آن شود.»
