آغاز حراج بزرگ خودروهای خارجی در بورس کالا
روزنامه هفت صبح، فاطمه رجبی| بورس کالا قبلا جایی بود که من و شما اصلا اسمش را هم نمی‌شنیدیم، فضایی برای رد‌و‌بدل شدن بعضی اقلام عمده که تولیدکننده‌های خیلی بزرگ از آن برای فروش محصولاتشان به تولیدکننده‌های کوچکتر و کشف قیمت این محصولات استفاده می‌کردند اما از وقتی مجوز فروش خودرو هم در این بازار صادر شده کم‌کم حتی پای مردم عادی هم به آن باز شده و حالا هم که به‌نظر می‌رسد با ورود خودروهای خارجی به بازی، قرار است یک جان دیگر هم به بورس کالا اضافه شود. اما آیا این اتفاق روی بازار کلی خودرو و قیمت‌های آن تاثیر می‌گذارد؟ برنده این اتفاق کیست؟
چند ماشین خارجی و چطور؟
چند روز پیش اعلام شد که در جلسه هیات پذیرش بورس کالا ۱۹ هزار دستگاه از محصولات چانگان از سوی خودروسازی سایپا و ۲ هزار و ۱۴۰ دستگاه از محصولات کیا به‌عنوان نخستین خودروهای وارداتی در بورس کالا پذیرش شده‌اند. بعد هم اعلام شد که این خودروها در هفته سوم دی‌ماه یعنی همین هفته‌ای که از امروز شروع می‌شود عرضه خواهند شد. بعد هم وزیر صمت اعلام کرد که عرضه در بورس کالا به همین مقدار محدود نخواهد شد و عرضه 100هزار دستگاه خودرو خارجی تا پایان سال اتفاق خواهد افتاد.
در مورد قیمت هم تا جایی‌که اعلام شده قرار است قیمت تمام‌شده خرید به‌علاوه هزینه‌های حمل و قیمت اظهار شده به گمرک به‌علاوه ۱۵درصد سود واردکننده، قیمت پایه بورس کالا برای خودروهای عرضه شده باشد. از اینجا به‌بعد دیگر متقاضیان باید در خرید با هم رقابت کنند. در نهایت هم خودروها هر قیمت نهایی‌اي كه پیدا کنند ما‌به‌التفاوت برای دولت است و به حساب خزانه واریز می‌شود. در واقع واردکننده همان سودی را به‌دست خواهد آورد که از اول حساب و کتاب کرده بود و سودی که از رقابت بین متقاضیان به‌دست می‌آید، راهی خزانه دولت می‌شود.
خیلی از کارشناسان می‌گویند که از طرفی چون نحوه عرضه به شکل «حراج باز» است و دامنه افزایش و کاهش وجود ندارد و از طرف دیگر از آنجایی‌که بازار تشنه ورود این محصولات است، رسیدن به قیمت نهایی حتی تا چند میلیارد بالاتر از قیمت عرضه دور از انتظار نیست و بنابراین از هر معامله سود خوبی راهی خزانه خواهد شد. این موضوع در کنار حاشیه‌هایی که عرضه خودروهایی مثل دیگنیتی و هایما اس8 و… ایجاد کرده بود باعث شد که یک حجمه بزرگ علیه عرضه خودرو در بورس کالا راه بیفتد و حتی نماینده‌های مجلس در نامه‌ای انتقادی از دولت بخواهند که این روند را متوقف کند.
این اتفاقی نبود که قرار بود بیفتد
مخالفان عرضه خودرو در بورس کالا چند دسته هستند. یک گروه افرادی مانند نماینده‌های مجلس هستند که از دولت توقع دارند بازار خودرو را طوری ساماندهی کند که در نهایت به‌نفع مصرف‌کننده تمام شود، گروه دوم هم فعالان غیر‌دولتی بازار هستند. گروه اول می‌گویند قرار بود خودروسازها دست از فروش خودرو به روش قرعه‌کشی بردارند تا دیگر شانس و اقبال تاثیری در صاحب ماشین شدن مردم نداشته باشد اما این اتفاق باید با بیشتر شدن عرضه مستقیم اتفاق می‌افتاد نه اینکه خودروسازها راهی برای فروش محصولاتشان به قیمت بازار آزاد پیدا کنند تا در نهایت آنچه تغییر می‌کند جیبی باشد که پول ناشی از تفاوت قیمت بازار آزاد و عرضه شرکتی به آن سرازیر می‌شود.
آنها می‌گویند با توجه به اینکه هنوز عرضه خودرو با هر روشی قطره‌چکانی است و نیاز بازار را بر‌طرف نمی‌کند و حراج هم باز است و قیمتی که در نهایت در بورس کالا کشف می‌شود، تفاوت خاصی با بازار آزاد ندارد و فقط به‌جای اینکه سود تفاوت قیمت به جيب دلال‌های بزرگ و کوچک غیر‌دولتی برود به خزانه دولت و جيب خود خودروسازها خواهد رفت و در آخر ماجرا مردم عادی ماشین را تقریبا با همان قیمت بازار آزاد خریده‌اند و چون بین خرید و تحویل چند ماه هم فاصله است آن اندک تفاوت هم در عمل از بین می‌رود. به همین دلیل نماینده‌های مجلس هم نامه نوشته‌اند به دولت که این ماجرا را خاتمه بدهد و راهی برای تعادل قیمت خودرو پیدا کند.
اینکه گروه دوم یعنی فعالان بخش خصوصی چرا با این سبک عرضه مشکل دارند هم تقریبا مشخص است؛ آنها از بخشی از بازار حذف می‌شوند، بدون اینکه قیمت نهایی در بازار تغییر کرده باشد. همه این ماجراها اگرچه اول حول‌محور عرضه خودروهای تولیدی خودروسازها راه افتاد اما وقتی پیش‌بینی‌هایی درباره احتمال چند میلیاردی شدن خودروهای خارجی که قرار است عرضه شوند شنیده شد، توجه‌ها به آن سمت هم معطوف شد و شنونده‌ها به همدیگر نگاه کردند و گفتند: «مگر قرار نبود این ماشین‌ها وارد شوند تا با ترک برداشتن انحصار خودرو و بیشتر شدن عرضه، قیمت‌ها واقعی شود؟»
این مقدار کافی نیست
با وجود همه انتقادهایی که به عرضه خودرو در بورس کالا می‌شود اما اهالی دولت و کارشناسان می‌گویند اگر این خودروها در بورس عرضه نشوند و قرار بر فروش آنها با همان فرمول قیمت تمام شده به‌علاوه گمرک و تعرفه و سود حمل‌و‌نقل و… باشد، چطور می‌توان حریف این‌همه متقاضی شد؟
آنها می‌گویند مشکل جای دیگری است و در واقع تا وقتی عرضه به‌اندازه تقاضا نباشد، نمی‌توان انتظار داشت قیمت هم تغییر کند. دادفر، دبیر انجمن واردکنندگان خودرو در مورد تاثیر این عرضه بر بازار می‌گوید: «نباید منتظر ارزانی خودرو باشیم؛ چراکه این خودروها با قیمت پایه وارد بورس کالا می‌شوند و به یک‌باره دو برابر قیمت پایه از بورس بیرون خواهند آمد؛ اتفاقی که درباره دیگنیتی و لاماری افتاد و دو میلیاردی شدند و به این ترتیب دیگر اقتصادی نخواهند بود اما واقعیت این است که دیگر ما امکان واردات خودروی اقتصادی را نداریم.
نه‌تنها در حوزه واردات، امکان تولید خودروی اقتصادی هم نداریم. خودروی اقتصادی یعنی چه؟ یعنی اینکه با درآمد متوسط یک ساله بتوانید خودرويي بخرید. شما حساب کنید به‌طور متوسط در ماه ۱۰ میلیون تومان و سالی ۱۲۰ میلیون تومان درآمد داشته باشید. با این رقم چه خودرویی را ۱۲۰ میلیون تومان می‌دهند. الان می‌گویند که باید خودروی تولید داخل فروش برود و حمایت کنیم و… یعنی تولید داخل هر کاری با بازار دوست دارد، می‌کند.
هر گاه از این موضوع دست برداشتیم و گفتیم تولید داخل در رقابت با واردات بتواند عرضه خودرو داشته باشد، آن زمان احتمال دست یافتن به خودروی اقتصادی خیلی بیشتر از الان است. اما تا وقتی این کار را نکنیم، همین آش و همین کاسه است.»علی خسروانی یکی از فعالان معروف بازار خودرو هم توئیت کرده: «بازار خودرو وقتی سامان یافته است که خریدار با آرامش به درب نمایندگی رسمی شرکت سازنده یا وارد کننده مراجعه کرده و ضمن شنیدن توضیحات کارشناس فروش و تست رانندگی و مقایسه با سایر برندها با فراغ‌بال اقدام به خرید با قیمت نزدیک به بازار جهانی کرده و ظرف سه روز تحویل بگیرد ولاغیر.»
بورس برنده دوم
بعد از دولت که احتمالا سود زیادی از فروش خودروهای خارجی در بورس کالا به‌دست می‌آورد، برنده بعدی خود بورس کالا و فعالان آن است؛ از کارگزاری‌ها بگیرید تا بقیه حاضران در این بازار که اگر عرضه‌ها در آن ادامه داشته باشد با رونق گرفتن آن و بالا رفتن گردش نقدینگی‌اش اتفاقات خوبی برایشان رقم خواهد خورد. کاگزاری های بورس بین نیم تا یک درصد از این معاملات سود خواهند کرد که در تیراژهای بالا رقم چشمگیری خواهد بود.
