جاده نوستالژیک چالوس برای همیشه بسته می‌شود؟
روزنامه هفت صبح | از حال و روز جاده چالوس خبرهای خوبی به گوش نمی‌رسد. در این حد که شاید این جاده سرسبز و نوستالژیک را برای همیشه از دست بدهیم. دو روز پیش در محدوده پل زنگوله رانش زمین رخ داد و بخشی از مسیر عملا غیرقابل تردد شد. با این اتفاق آزادراه تهران- شمال هم بلااستفاده شده و رئیس پلیس راه تهران از مسدود شدن آن خبر داده است. سازمان راهداری البته گفته تا قبل تعطیلات تلاش می‌کند جاده را ترمیم کند اما اجازه تردد دو طرفه از این قسمت داده نمی‌شود.
در عین حال اما یک عضو انجمن آمایش سرزمینی با خبرگزاری ایسنا مصاحبه کرده و گفته به دلیل احداث سد سیاه بیشه، نیروگاه‌های برقابی و بار ترافیکی سنگین آستانه حد تحمل زمین‌شناسی جاده چالوس از دست رفته و باید این جاده بسته باشد. او هشدار داده که با گسترده شدن ترک‌ها و ایجاد فروچاله‌ها امکان تلفات انسانی وجود دارد. اگر اوضاع در این حد پیچیده و خطرناک باشد جاده چالوس به زودی تبدیل به یک خاطره می‌شود که نسل‌های جدیدتر چیزی از آن نمی‌دانند.
معمای مهار رانش در شیب سیاه‌بیشه
در نگاه اول نگرانی‌ها صرفا درباره تعطیلات پیش‌رو بود. چون در دوران قبل از کرونا به طور متوسط روزانه بین ۵۰ تا ۶۰ هزار خودرو از جاده چالوس تردد می‌کردند؛ نگرانی‌هایی درباره سرازیر شدن بار ترافیکی این جاده به مسیرهای جایگزین به وجود آمد. از سوی دیگر آزادراه تهران شمال هم هنوز در فاز ۲ و ۳ تکمیل نشده و مسدود شدن این قسمت از جاده چالوس عملا به معنی بلااستفاده شدن قسمت‌های افتتاح شده آزاد راه تهران-شمال است.
در اولین واکنش‌ها یکی از مسئولان سازمان زمین‌شناسی مصاحبه کرد که چنین اتفاقاتی در جاده‌های کوهستانی طبیعی است و نباید نگران باشیم. ممکن است به علت بارش زیاد یا جمع شدن آب پشت دیوار محافظ کنار جاده چنین اتفاقی رخ داده باشد. معاون راهداری سازمان حمل و نقل جاده‌ای هم خیلی با اطمینان خاطر از بازگشایی زودهنگام جاده چالوس صحبت نکرده. در اظهارات رضا اکبری نوعی تردید وجود دارد که اصلا جاده تا قبل از عید قابل ترمیم است؟
بعد از آن اگر جاده ترمیم شد امکان تردد دو طرفه از آن وجود دارد؟ دلیل فنی کُند بودن اجرای عملیات بازسازی جاده هم در این جمله او مشهود است: «با توجه به اینکه ورود ماشین آلات سنگین در منطقه ایجاد اشکال می‌کند عملیات اجرایی ترمیم جاده باید با دقت و به آرامی ادامه یابد. منطقه موردنظر شیب تندی دارد و با توجه به اینکه از دهه ۷۰ تاکنون سه زمین لغزش در آن حوالی رخ داده، ضرورت دارد تا راهکارهایی در سریعترین زمان ممکن، عملیاتی و اجرایی شود تا از گسترش توده لغزشی به سمت دامنه کوه جلوگیری به عمل آید و یک سمت کوه قابلیت استفاده پیدا کند.»
خطر جانی وجود دارد؟
دیروز ایسنا مصاحبه‌ای از یک کارشناس منتشر کرده که می‌گوید اصلا جاده باید بسته باشد چون خطر تلفات جانی وجود دارد. بخش‌هایی از اظهارات محمدرضا محبوب‌فر عضو انجمن آمایش سرزمینی انجمن مخاطرات محیطی ایران را بخوانید:
رانش زمینی که در جاده چالوس از ۱۹ اسفند شاهد بودیم، رخدادی است که هشدارهای آن از سال ۹۶ داده شده است و بار ترافیکی ایجاد شده روی این جاده و قرار گرفتن آن در نزدیکی سد سیاه بیشه و نیروگاه‌های برقابی منجر به پدیده رانش زمین شد و با شرایط ایجاد شده و در صورت بی‌توجهی بیشتر در سال‌های آینده شاهد تشدید این پدیده‌ها به ویژه در ۳ استان شمالی کشور خواهیم بود.
علت رانش زمین دخالت انسانی بیشتر در زمینه‌های تغییر کاربری اراضی، تخریب جنگل‌ها، ساخت و ساز غیر اصولی، احداث سدها در نقاط مختلف این سه استان شمالی و همچنین اقدامات افراطی راه سازی و جاده سازی است.
همه اتفاقاتی که در جاده چالوس به عنوان رانش زمین رخ می‌دهد، به احداث سد «سیاه‌بیشه» بر می‌گردد. در کنار رودخانه چالوس، این سد احداث شده است و متاسفانه بر اساس اطلاعاتی که ما دریافت کردیم، احداث این سد منجر به تقلیل آب‌های زیر زمینی در منطقه شده …
زمانی که جاده چالوس از یک طرف در مجاورت این دو سد قرار گرفته و نیروگاه‌های متعدد برقابی در کنار این دو سد ساخته می‌شود و از طرف دیگر در طول روز نزدیک به حدود ۴۰ هزار خودرو از این جاده عبور می‌کنند، باید حق بدهیم که این جاده آستانه حد تحمل زمین شناسی خود را از دست داده است و دچار رانش بی‌سابقه‌ای شود، به طوری که مجبور به مسدود کردن آن شوند.
ما تعطیلات نوروزی را در پیش داریم، قطعا می‌تواند برای کشور مشکل ساز شود و لازم است این جاده بسته باشد…چرا که امکان ایجاد فروچاله‌ها و گسترده شدن ترک‌ها در جاده وجود دارد و ممکن است به تلفات انسانی بیانجامد.
دلشوره برای جاده ۵۹
۹۰ سال پیش عملیات احداث جاده چالوس یا با نام رسمی جاده ۵۹ شروع شد و دو سال بعد در دوران رضا شاه مورد بهره‌برداری قرار گرفت. اوایل اسم این جاده ۱۶۸ کیلومتری را «راه مخصوص» گذاشته بودند. بین عامه مردم پیچیده بود که برای ساخت تونل کندوان به ازای هرکلنگ به کارگرها پول می‌دهند و با سکه‌های ۵ ریالی کارگران را برای این کار طاقت فرسا تشویق می‌کردند.
به تدریج سر و کله رستوران‌ها و اقامتگاه‌های حاشیه جاده هم پیدا شد و در سال ۱۳۴۰ سد امیرکبیر یا کرج در جوار این جاده ساخته شد. این جاده پرپیچ و خم با مناظر دیدنی و آش‌های هیزمی کنار جاده در ذهن چند نسل مانده.
میلیون‌ها گردشگر هنگام عبور از کنار سد و هزارچم و هفت برادران آن‌ها را با اشتیاق تماشا کردند. رد پای جاده چالوس در بسیاری از آثار هُنری چند دهه اخیر به چشم می‌خورد.
از فیلم سینمایی همسفر با بازی بهروز وثوقی یا فیلم تلخ «نفس عمیق» از پرویز شهبازی در آغاز دهه ۱۳۸۰ و سریال تلویزیونی خط قرمز.از آهنگ‌های متعددی که خواننده‌هایی مثل مسعود سعیدی، میثاق راد، روزبه‌بمانی خواندند و البته رضا یزدانی که با ترانه‌ای از یغما گلرویی می‌گفت: «بیا بازم مثل قدیم با هم‌دیگه بریم شمال، دلم گرفته راضی‌ام به این خیالای محال، منو ببر تا آخر جاده چالوس ببرم، تا شیشه بارونی خیس اتوبوس ببرم»
