هفت صبح| پیرترین پروژه راهسازی ایران هنوز پس از سه دهه در کش و قوس اجرا به دلیل مسائل و مشکلات زیست محیطی قرار دارد. سومین قطعه آزاد راه تهران شمال در حالی که از قلب مناطق حفاظت شده عبور میکرد، اکنون به مرحله اجرا نزدیک شده و سازمان حفاظت محیط زیست با اما و اگرهای زیاد و با شرط تغییر مسیر جاده، با اجرای آن موافقت کرده است. پروژهای که بارگذاری جدیدی را به جنگلهای هیرکانی تحمیل میکند و هنوز تکمیل نشده، صدای مردم چالوس را به خاطر یک طرفه شدن دائمی این مسیر و ترافیک سنگین محور تهران-چالوس درآورده است.
آزادراه تهران- شمال یکی از طولانیترین و پرچالشترین پروژههای راهسازی ایران است که از دهه ۱۳۷۰ شمسی کلنگ آن به زمین خورده است. این پروژه هنوز هم نهایی نشده اما هدف از اجرای آن کاهش زمان سفر بین پایتخت و سواحل دریای شمال است.آزادراه تهران–شمال به طول حدود ۱۲۱ کیلومتر یکی از مهمترین مسیرهای ارتباطی کشور به حساب میآید که با عبور از ارتفاعات البرز، فاصله زمانی بین تهران و شمال کشور را به شکل چشمگیری کاهش میدهد. امسال بخش دوم این آزادراه با حضور مقامات رسمی افتتاح شد که شامل ۱۶ تونل و ۱۲ پل مهم در مسیر است. این بخش در مسیر تهران به شمال قرار دارد و انتظار میرود که با بهرهبرداری کامل، احتمالا زمان سفر و بار ترافیکی مسیرهای قدیمی را کاهش دهد.
اگرچه قطعاتی که تا به امروز افتتاح شده به ظاهر حساسیتهای محیط زیستی فاز سوم پروژه را ندارد اما رانندگان به کرات شاهد سقوط کل و بز به داخل قطعه دوم آزاد راه بودهاند. شاهدان عینی میگویند که یکی دو بار سقوط حیات وحش مسیر را بند آورده و آنها با محیط زیست برای نجات حیوانی که به دلیل سقوط آسیب دیده تماس گرفتهاند اما محیط بانان پس از بررسی شرایط، حیوان را ذبح کرده و لاشه را با خود بردهاند.قطعه دوم آزاد راه بارها به دلایل فنی مسدود شده و بهرهبرداری از آن متوقف شده است و حالا در آستانه آغاز به کار سومین قطعه آزاد راه هستیم. اجرای این قطعه به دلیل عبور از مناطق حساس جنگلی و کوهستانی با کندی مواجه است و گویا عبور آن از قلب یک منطقه حفاظت شده، یکی از موانع اصلی اجرای آن بوده است.
انتخاب یکی از دو گزینه پیشنهادی
صدیقه ترابی معاون محیط زیست انسانی سازمان حفاظت محیط زیست به ایسنا میگوید که طول بخش مورد بررسی آزادراه تهران - شمال ۵۲ کیلومتر بود. در این خصوص از یک کارشناس بینالمللی دعوت شد تا کل گزارشها را بهصورت تخصصی مرور و ارزیابی کند. وزارت راه و شهرسازی گزارشی ارائه کرد که بر اساس آن دو گزینه مسیر برای این ۵۲ کیلومتر ارائه شده بود؛ یکی از آنها عمدتاً از داخل منطقه حفاظت شده تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست عبور میکرد. بر همین اساس نیز این مسیر رد شد.
به گفته ترابی این مسیر، منطقه حفاظت شده را به دو بخش مجزا تقسیم میکرد و دو محور مهم «مطالعات هیدرولوژی» و «مطالعات اجتماعی» در گزارشهای اولیه وجود نداشت. با توجه به اینکه بدون این مطالعات امکان تصمیمگیری نهایی درباره کل مسیر ۵۲ کیلومتری وجود نداشت، مقرر شد مطالعه این دو محور بهصورت کامل انجام شود. سازمان حفاظت محیط زیست مسیر دوم را بهعنوان گزینه قابل بررسی اعلام کرده است اما تاکید شده مطالعات تکمیلی برای تصمیمگیری نهایی انجام شود و گزارش آن از سوی وزارت راه ارائه شود. معاون محیط انسانی سازمان حفاظت محیط زیست از انجام مطالعات توسط دو تیم تخصصی خبر میدهد و تصمیمگیری نهایی را مشروط به ارائه خروجی نهایی، میداند.
گویا هشت کیلومتر در دو گزینه پیشنهادی مشترک است که برای این هشت کیلومتر، از مجریان پروژه خواسته شده است تا جزئیات کامل برنامه مدیریت زیستمحیطی (EMP) مانند اقدامات برنامهریزی شده برای انجام در کارگاهها و روشهای پیشبینی شده برای اجرای پروژه را ارائه کنند. ترابی البته این گزینه را هم روی میز دارد که اگر ایجاد مسیر دسترسی ضروری باشد، با حداقل طول ممکن و با بیشترین فاصله از منطقه حفاظت شده، امکان بررسی گزینهها وجود داشته باشد و مسیری که تعریف میشود، باید کمترین خسارت زیست محیطی اجرایی شود.
به گفته ترابی، این پروژه نخستین پروژهای است که در آن الزام نظارت مستقیم زیستمحیطی حین اجرا بهصورت رسمی اعمال شده است. بهطور صریح اعلام شده که اجرای این هشت کیلومتر باید با رعایت صددرصدی نظرات و الزامات محیط زیستی انجام شود و ناظر زیستمحیطی بهصورت مرحلهبهمرحله در کنار پروژه حضور داشته باشد.
رعایت کامل ملاحظات زیست محیطی
معاون محیط انسانی سازمان محیط زیست مدعی است که در پروژه آزاد راه تهران شمال باید نظر این سازمان به صورت صد درصد انجام شود و خوشبختانه با وجود برخی مقاومتهای اولیه از سوی پیمانکار، همکاری مناسبی از سوی وزارت راه شکل گرفته است. گزارشها بازبینی شده و نتایج ارائه و شروط سازمان حفاظت محیطزیست، از جمله ارائه EMP و حضور ناظر زیستمحیطی پذیرفته شده است. از یک سو وزارت راه پذیرفته که ملاحظات محیطزیستی باید بهطور کامل رعایت شود و از سوی دیگر سازمان حفاظت محیطزیست نیز با رویکردی تعاملی، برای انتخاب مسیری با کمترین آسیب به محیط زیست کشور همراهی لازم را انجام داد.
پروژه آزاد راه تهران شمال با خسارتهای متعدد زیست محیطی و بدون آیندهنگری در حالی روی میز چانهزنی قرار گرفته است که بدون شک تکمیل آن صرفا زمینه بارگذاری بیشتر در نوار ساحلی شمال را فراهم میکند. هنوز این پروژه تکمیل نشده، صدای اعتراض مردم چالوس بهعنوان نخستین نقطه پذیرنده جمعیت مسافر به گوش میرسد. بومیان منطقه تحمل بار ترافیکی مضاعف را نداشته و نسبت به یک طرفه شدن مسیر به نفع ساکنان پایتخت گله دارند.
جاده چالوس بعید است معضل ترافیکی کشور به سمت شمال را حل کند اما این جاده قطعا زباله اضافه به شهرهای شمالی تحمیل خواهد کرد. معضلی که هنوز در شمال بر سر چگونگی ساماندهی و حل آن بحث وجود دارد و مسئولان نمیدانند که میخواهند برای نوار ساحلی زباله سوزها را فعال کنند یا اینکه برنامه دیگری روی میز قرار دارد. جاده چالوس فقط از قلب مناطق حفاظت شده شمال نمیگذرد بلکه به نظر میرسد این جاده از قلب امنیت زیستی مردم شمال هم عبور خواهد کرد.
