بازار بزرگ «حلال» برای ایران
روزنامه هفت صبح| اگر بیرون از ایران به‌دنبال خوراکی‌های با پایه مواد گوشتی بوده باشید، حتما نشان حلال روی آنها به چشم‌تان خورده است؛ نشانی که در ایران موضوعیت زیادی پیدا نمی‌کند اما گویا بین سازمان‌های مختلف برای صدور این نشان دعوا‌ست.
روی بسته‌بندی خوراکی‌ها و کالاهای دیگر نشان‌های مختلفی قرار دارد، از نشان‌هایی که می‌گویند کالا شکستنی است یا باید ایستاده حمل شود یا فلان مدت بعد از باز شدن بسته‌بندی قابل استفاده خواهد بود.
این نشان‌ها را هر تولید‌کننده‌ای می‌تواند روی بسته‌بندی‌اش بزند و پروتکلی خاص یا نهاد صادر‌کننده مشخص ندارد. در واقع این نشان‌ها راهنمای مصرف هستند اما گروه دیگری از نشان‌ها اهمیت بیشتری دارند و در واقع به ما از کیفیت محصول خبر می‌دهند و از آنجا که هیچ ماست‌بندی هم نمی‌گوید که ماستم ترش است، خود تولید‌کننده‌ها نمی‌توانند این کیفیت را تایید کنند و برای استفاده از این نشان‌ها نهاد خاصی در نظر گرفته می‌شود.
در ایران سازمان استاندارد اصرار دارد که تمام نشان‌های مربوط به کیفیت از ایمنی گرفته تا خلوص و… تحت نظارت اين سازمان است و فقط نشان مربوط به سازمان غذا و دارو که روی داروها، خوراکی‌ها و محصولات آرایشی و بهداشتی درج می‌شود، تحت نظارت سازمان استاندارد نیست.
این موضوعی است که به‌تازگی مدیرکل امور حقوقی و مجلس و سرپرست دفتر امور حلال و روابط بین‌الملل سازمان ملی استاندارد بر آن تاکید کرده. او به‌ويژه در مورد نشان «حلال» روی خوراکی‌ها، از دخالت نهادهای دیگر در اعطای نشان انتقاد کرده است. او گفته: «ماهیت خصوصی برخی مجموعه‌ها همانند اتاق بازرگانی ممکن است سبب تضاد منافع شود و در نهایت کالای با‌کیفیت تولید یا صادر نشود. همچنین سازمانی همانند غذا و دارو نیز مسئول صدور گواهی حلال است نه مسئول درج آن روی محصولات. سازمان ملی استاندارد تنها سازمان رسمی کشور است که می‌تواند نشان حلال برای تولید‌کنندگان صادر کند.»
حالا چرا این موضوع تا این اندازه برای سازمان استاندارد اهمیت دارد؟ این سوال وقتی به ذهنمان می‌رسد که قاعدتا در ایران تمام خوراکی‌هایی كه مجوز تولید و فروش پیدا می‌کنند، حلال هستند پس اهمیت صدور این نشان در چیست؟ وقتی به ادامه حرف‌های سرپرست دفتر امور حلال سازمان ملی استاندارد بپردازیم، اهمیت اقتصادی موضوع روشن می‌شود. در واقع این تصدی‌گری به معنی نقش‌آفرینی در یک بازار بزرگ جهانی است:
«در حال حاضر بیش از ۱۲کشور غیر‌اسلامی درخواست همکاری با دفتر امور حلال ما را دارند و تراکنش‌های مالی در کالاهای حلال بسیار بالاست. گردش مالی در بازار بزرگ حلال در دنیا، سالانه بیش از دو هزار و ۸۰۰ میلیارد دلار است که سهم مواد غذایی در آن یک هزار و ۶۰۰ میلیارد دلار برآورد می‌شود. سهم ایران هم در این بازار باید بیش از ۱۰درصد باشد اما صرفا یک درصد است و ما تلاش داریم با اقدامات مناسب آن را ارتقا دهیم.»
نکته جالب دیگری که در حرف‌های ابراهیم ابراهیمی دیده می‌شود و ظرفیت زیادی که این بازار برای حضور ایران دارد، نشان مي‌‌‌دهد که «در بین ۱۰ کشور صادر‌کننده نشان حلال، حتی یک کشور اسلامی وجود ندارد و تقریبا کل بازار جهانی حلال را کشورهای غیر‌اسلامی به‌خود اختصاص داده‌اند. همچنین در بین شش کشور وارد‌کننده محصولات حلال هم کشور اسلامی وجود ندارد.»
گویا بخش‌های تولیدی در ایران هم از این ظرفیت خبر دارند چرا‌که ابراهیمی از رشد ۷۰۰درصدی صدور نشان حلال در کشور خبر داده و گفته: «در سال ۱۴۰۰ تنها ۸۰ کالای ایرانی دارای نشان حلال بودند که در سال ۱۴۰۱ شاهد رشد ۷۰۰درصدی اعطای این نشان در کشور بودیم و برای سال جاری هم صدور یک هزار نشان حلال جدید هدف‌گذاری شده است.»
سازمان استاندارد نشان‌های بین‌المللی دیگری هم صادر می‌کند؛ در واقع روند کار به این صورت است که سازمان استاندارد ایران با اثبات اینکه علم، زیر‌ساخت و توان و نیروی انسانی آزمودن استانداردهای مختلف را دارد، از نهاد بین‌المللی مربوط به آن مجوز صدورش را دریافت می‌کند که البته بخش بزرگی از این مجوزها به خوراکی مربوط نمی‌شود و به کالاهای دیگر تعلق دارند مثلا فلزات گرانبها در فهرست نشان‌هایی که سازمان ملی استاندارد آنها را صادر می‌کند، حضور پررنگی دارند.
طلا، نقره، پلاتین و…
دست‌کم ۱۱ مورد از نشان‌های مهم و معتبری که سازمان ملی استاندارد صادر می‌کند، به فلزات گرانبها مانند طلا، نقره، پلاتین و پالادیوم تعلق دارد که عیار همگی آنها یعنی درصد خلوص‌شان همراه با ابتدای نام لاتین‌شان داخل علامت استاندارد قرار می‌گیرند و اگر مشخصات‌شان تایید شود، تولید‌کننده‌ها این نشان را برای محصول‌شان دریافت می‌کنند.
مناسب برای کشور هدف
یکی دیگر از نشان‌های مهمی که سازمان استاندارد مجوز صدور آن را دارد، نشان coc است که نشان می‌دهد یک کالای صادراتی از استانداردها و کیفیت لازم برای ارسال به کشور هدف برخوردار است یا نه. به این نشان «علامت استاندارد ویژه صادراتی» هم گفته می‌شود که برای تولید کالاهای صادراتی مطابق با استانداردهای بین‌المللی، منطقه‌ای و ملی یا استانداردهای مورد قبول سازمان ملی استاندارد ایران و قابل قبول کشور هدف یا مشخصات فنی مورد درخواست طراحی شده است. در داخل لوگوی استاندارد ایران عبارت «COC» و در زیر آن عبارت Certification Number Conformity With Only ForExport طراحی شده است. طراحی این علامت در راستای کنترل کیفیت کالاهای صادراتی با هدف کاهش ماندگاری کالا در گمرکات انجام شده است.
نشان نانو
از سال ۹۳ سازمان ملی استاندارد مامور شد که محصولاتی که در آنها از تکنولوژی نانو بهره گرفته شده است هم استاندارد‌سنجی کند. این نشان از اواخر دهه ۸۰ در کشورهای توسعه‌یافته باب شد و در ایران هم از سال ۱۳۹۳ در اجلاسیه شورای‌عالی استاندارد چگونگی اعطای نشان نانو تعیین و تصویب شد و از سال ۹۵ هم این نشان صادر می‌شود؛ نشانی که یک N داخل علامت استاندارد را نشان می‌دهد و تصدیق می‌کند که در یک محصول از فناوری نانو استفاده شده است. به این نشان نانو نماد هم گفته می‌شود.
نشان دانش‌بنیان
چیزی شبیه همین نشان برای دانش‌بنیان‌ها هم در نظر گرفته شده است اما به‌درستی معلوم نیست که چه کالاهایی نشان دانش‌بنیان دریافت می‌کنند. فقط تا اینجا می‌دانیم که اگر محصولی از سوی شرکت دانش‌بنیان تولید شود می‌تواند برای دریافت نشان استاندارد دانش‌بنیان که اسمش دانش‌نماد گذاشته شده است، اقدام کند.
نشان ارگانیک
یکی دیگر از نشان‌های جالب و البته مناقشه‌برانگیز نشانی است که برای ساماندهی محصولات زیستی ارگانیک در نظر گرفته شده است. سازمان ملی استاندارد در مورد این نشان آورده: «از ابتداي بهمن ماه سال 1391، شوراي‌عالي استاندارد، نشان ملي محصولات زيستي ايران ارگانيك كشور را مصوب کرد. از آن پس، محصولاتي به‌عنوان محصولات زيستي ارگانيك ايران امكان عرضه در كشور را دارند كه براساس ضوابط، موفق به اخذ مجوز استفاده از این نشان ملي شده باشند.»
موضوع از این جهت حساس است که اصولا هنوز تعریف مشخصی از محصولات ارگانیک وجود ندارد و سازمان‌های جهانی مانند سازمان غذا و داروی آمریکا هم چند نوع ارگانیک دارند از صد‌درصد ارگانیک گرفته تا ساخته شده با مواد ارگانیک یا ارگانیک خاص.
