۱۰۰ غول برتر اقتصادی کشور را بشناسید
روزنامه هفت صبح، علی رستگار | بانک‌ها از نظر درآمد و دارایی‌گردن‌کلفت‌ترین شرکت‌های ایران هستند.
رتبه بندی شرکت های برتر ایران
روز گذشته در جریان بیست‌ودومین همایش شرکت‌های برتر ایران ۵۰۰شرکت برتر کشور بر اساس میزان فروش از سوی سازمان مدیریت صنعتی معرفی شدند. این مراسم در مرکز همایش‌های بین‌المللی صداوسیما برگزار شد و هلدینگ صنایع پتروشیمی‌خلیج فارس ، شرکت پالایش نفت اصفهان، شرکت پالایش نفت بندرعباس، هلدینگ بانک ملت و هلدینگ فولاد مبارکه اصفهان به ترتیب پنج شرکت برتر کشور شناخته شدند.
امروز ۱۰نکته مهم از این رتبه‌بندی را مرور می‌کنیم و در روزهای آینده به جزئیات مفصل‌تر می‌پردازیم. با این توضیح که شرکت‌ها به دلخواه خودشان در این رتبه‌بندی شرکت می‌کنند و اگر می‌بینید فلان شرکت نیرومند در رتبه‌های اول غایب است لزوما به این معنی نیست که آمار فروش آن شرکت افت کرده، شاید اصلا آن‌ها امسال نخواستند که در این رتبه‌بندی حضور داشته باشند. نکته بعدی اینکه امسال شرکت‌ها در چند دسته‌بندی مفصل‌تر و دقیق‌تر هم علاوه بر میزان فروش رتبه‌بندی شدند. به طور مثال یک شرکت ممکن است از نظر سودآوری یا رشد صادرات رتبه‌ای متفاوت با میزان فروش داشته باشد. معیار اصلی اما همان رقم فروش شرکت‌هاست که اینجا گزارش‌های مالی سال ۹۷ بررسی شده است.
* یک: مجموع فروش۱۰۰شرکت برتر ایران در سال ۹۷ حدودا ۸۹۷هزار و ۶۲۵میلیارد تومان بوده که ۳۷درصد رشد اسمی نسبت به سال قبل نشان می‌دهد. اولین شرکت از این نظر صنایع پتروشیمی‌خلیج فارس است که توانسته بیش از ۵۵٫۵هزار میلیارد تومان بفروشد و صدمین شرکت این فهرست که شرکت فولاد سیرجان ایرانیان است ۱۵۱۲میلیارد تومان فروش داشته. گفتیم رشد ۳۷درصدی رشد اسمی است و به این معنی نیست که اقتصاد ما رو به جلو حرکت کرده چون اگر نرخ رشد واقعی فروش (با استفاده از تورم بخشی) را در نظر بگیریم، نرخ رشد فروش شرکت‌های منفی ۳٫۸ بوده. از نظر رشد فروش بالاترین رتبه را شرکت نفت ستاره خلیج‌فارس داشته که رشد ۴۸۰درصدی را تجربه کرده و با بیش از ۳۱٫۵هزار میلیارد تومان فروش هفتمین شرکت پرفروش ایران در سال مالی ۹۷ لقب گرفته است.
* دو: در بین رتبه‌های برتر از نظر فروش بعد از صنایع پتروشیمی‌خلیج فارس که هم پارسال و هم امسال رتبه اول را کسب کرده، شرکت پالایش نفت اصفهان هم رشد قابل اعتنایی داشته با ۴۹٫۶هزار میلیارد تومان فروش به رتبه دوم رسیده. در وهله بعد شرکت پالایش نفت بندرعباس در رتبه سوم قرار دارد و بانک ملت به عنوان پردرآمدترین بانک ایران در رتبه ۴ قرار گرفته با ۴۳٫۵هزار میلیارد تومان درآمد. پارسال بانک پارسیان پردرآمدترین بانک ایران بود اما امسال تا رتبه ۱۳ سقوط کرده.
در رتبه پنجم شرکت فولاد مبارکه سپاهان را می‌بینیم با ۳۲٫۸هزار میلیارد تومان فروش، سرمایه‌گذاری غدیر (وابسته به سازمان تأمین اجتماعی نیروهای مسلح) با ۳۲٫۲هزار میلیارد تومان فروش ششم است. نفت ستاره خلیج‌فارس که از رشد خیره‌کننده آن گفتیم با ۳۱٫۵هزار میلیارد تومان فروش در رتبه ۷ قرار دارد و شرکت سرمایه‌گذاری پارس آریان (وابسته به بانک پاسارگاد) با ۲۶٫۹هزار میلیارد تومان در رتبه هشتم قرار دارد. گروه گسترش نفت و گاز پارسیان با ۲۵٫۸هزار میلیارد تومان در رتبه نهم قرار دارد و بانک صادرات هم با ۲۴٫۷هزار میلیارد تومان فروش دهمین شرکت پرفروش ایران است.
* سه: اگرچه خیلی از رتبه‌های برتر از نظر فروش را شرکت‌های نفت و پتروشیمی‌اشغال کرده‌اند، به طور کلی اما اگر بسنجیم گروه بانک‌ها و موسسات اعتباری اوضاع بهتری دارند چون در مجموع ۱۷٫۹درصد کل درآمد شرکت‌های برتر کشور متعلق به گروه بانک‌ها و موسسات اعتباری است. گروه فرآورده‌های نفتی و گروه پتروشیمی به ترتیب با ۱۷٫۵درصد و ۱۳٫۶درصد از سهم درآمد کل شرکت‌های برتر، پشت سر بانک‌ها قرار دارند. از نظر دارایی که بسنجیم اوضاع گروه بانک و موسسات اعتباری به مراتب بهتر هم می‌شود به طوری که ۵۰٫۶درصد کل دارایی شرکت‌های برتر ایران متعلق به بانک‌هاست.
گروه پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی از این نظر به ترتیب ۸٫۵درصد و ۴٫۳درصد سهم می‌برند. بیشترین دارایی را در بین کل شرکت‌ها بانک ملت دارد با ۳۴۵هزار و ۶۷۹میلیارد تومان. بانک صادرات هم در رتبه دوم قرار دارد با ۲۵۳هزار و ۹۶۳میلیارد تومان. بانک تجارت هم که از نظر میزان فروش به رتبه‌ای بهتر از دوازدهم دست پیدا نکرده اما از نظر میزان دارایی سوم است با ۱۸۹هزار و ۷۱۵میلیارد تومان.
بانک کشاورزی هم چهارم است و رتبه پنجم هم از نظر میزان دارایی به گروه سرمایه‌گذاری پارس آریان رسیده با بیش از ۱۵۰هزار میلیارد تومان که گفتیم این شرکت هم عملا وابسته به بانک پاسارگاد است. خود بانک پاسارگاد از نظر دارایی با ۱۲۴هزار میلیارد تومان هشتمین شرکت متمول ایران است اما از نظر درآمد سالانه در رتبه ۱۴ قرار دارد. گروه مپنا هم دهمین شرکت برتر ایران از نظر دارایی و بیستمین شرکت برتر سال از نظر میزان درآمد است.
* چهار: یکی از شاخص‌های جالبی که امسال اضافه شده بالاترین میزان اشغال‌زایی است. شرکت سرمایه‌گذاری پارس آریان بیشترین میزان اشتغال‌زایی را در کشور داشته و ۵۳۷۹۱نفر تعداد کارکنان این شرکت گزارش شده است. در رتبه دوم ایران خودرو قرار گرفته که ۵۱۸۴۵نفر تعداد کارکنان آن است و سایپا در رتبه سوم است با ۳۵۶۱۶نفر. بانک‌های صادرات و ملت هم به ترتیب با ۲۷۵۴۲نفر و ۲۷۳۱۱نفر در رتبه‌های بعدی شرکت‌های اشتغال‌زای ایران هستند.
تا از این فضا دور نشدیم این را هم بگوییم که ایران خودرو و سایپا که الان خیلی اوضاع اقتصادی مناسبی ندارند به ترتیب یازدهمین و شانزدهمین شرکت پردرآمد ایران هستند. ایران خودرو ۲۳٫۵هزار میلیارد تومان در سال ۹۷ فروش داشته و سایپا ۱۵٫۸هزارمیلیارد تومان. به این ترتیب یعنی فروش ایران خودرو نسبت به سال ۹۶ تقریبا ۷هزار میلیارد تومان کاهش یافته و سایپا هم چیزی حدود ۹هزار میلیارد تومان افت فروش را تجربه کرده. نکته جالب توجه اینکه در سال مالی ۹۵ ایران خودرو سومین شرکت پردرآمد ایران بود و سایپا هفتمین شرکت.
* پنج: یک سوال کلیدی؛ آیا میزان فروش معیار دقیقی برای بررسی سودآوری شرکت‌هاست؟ پاسخ این سوال الزاما مثبت نیست. سازمان مدیریت صنعتی اسامی پنج شرکت برتر از نظر سودآوری (قبل از کسر مالیات) را هم منتشر کرده. بر این اساس صنایع پتروشیمی‌خلیج فارس که گفتیم اولین شرکت از نظر میزان فروش بوده رقم ۱۸هزار و ۸۶۹میلیارد تومان سود را ثبت کرده. به بیان دیگر تقریبا یک سوم درآمد این شرکت سود بوده. تفاوت اساسی بین میزان درآمد و سوددهی شرکت‌ها هنگام بررسی رتبه دوم مشاهده می‌شود که فولاد مبارکه اصفهان اگرچه از نظر میزان فروش سالانه پنجمین شرکت بود اینجا با ۱۷٫۸هزار میلیارد تومان دومین شرکت سودده ایران لقب گرفته است. یعنی این شرکت حدود ۵۵درصد از درآمدش سود بوده. در وهله بعد بانک ملت را داریم که ۱۳٫۵هزار میلیارد تومان سوددهی قبل از کسر مالیات داشته. سرمایه‌گذاری غدیر با ۶٫۴هزار میلیارد تومان چهارمین شرکت سودده ایران بوده و شرکت پالایش نفت اصفهان که از نظر فروش دومین شرکت برتر ایران بود اینجا به رتبه پنجم بسنده کرده با ۵٫۹هزار میلیارد تومان سود.
* شش: رتبه‌بندی شرکت‌ها از نظر میزان صادرات هم مقوله جداگانه‌ای است و داده‌های به درد بخوری هم از این نظر دستگیرمان می‌شود. به طور مثال اینکه شرکت صنایع پتروشیمی‌خلیج فارس در سال ۹۷ بیش از دو میلیون و ۶۸۱هزار دلار صادرات داشته. بنابراین این شرکت بیشترین صادرات را در شرایط تحریم‌ها داشته. همینطور شرکت پالایش نفت بندرعباس هم رقم یک میلیون و ۱۳۱هزار دلار صادرات را ثبت کرده.
به ترتیب شرکت‌های سرمایه‌گذاری غدیر، گروه گسترش نفت و گاز پارسیان و پتروشیمی‌زاگرس هم در رتبه سوم تا پنجم قرار دارند. جالب اینکه شرکت پتروشیمی‌زاگرس که اینجا از نظر صادرات در رتبه پنجم قرار دارد از نظر میزان درآمد سالانه به رتبه‌ای بهتر از ۳۲ دست پیدا نکرده است. به طور کلی ۴۲٫۵درصد صادرات کشور در اختیار گروه پتروشیمی‌است و گروه فرآورده‌های نفتی و گروه فلزات اساسی با ۲۲٫۲درصد و ۱۵٫۳درصد در رتبه‌های بعدی قرار دارند.
* هفت: در مورد مالکیت شرکت‌های برتر کشور هم باید بگوییم ۵۳درصد ۱۰۰ شرکت برتر ایران خصوصی هستند. ۳۷درصد عمومی‌هستند و ۱۰درصد سهم دولتی‌هاست. در کل ۵۰۰شرکت برتر هم سهم خصوصی‌ها ۵۸٫۲درصد است، ۳۱٫۸درصد عمومی و سهم دولتی‌ها همان ۱۰درصد است. از نظر پراکندگی شرکت‌ها در استان‌های مختلف این هم جالب است که ۵۰٫۳درصد شرکت‌ها در تهران مستقر هستند. ۷٫۴درصد در اصفهان و ۵٫۱درصد در خوزستان. هرمزگان و قزوین و خراسان هم در رتبه‌های بعدی هستند و سهم سایر استان‌ها ۲۶٫۳درصد است.
* هشت: حالا بد نیست مرور کنیم که در هر گروه چه شرکتی حرف اول را می‌زند. از گروه بانک‌ها که گفتیم بانک ملت پیشتاز است. از گروه پتروشیمی و فرآورده‌های نفتی هم پتروشیمی‌خلیج فارس و پالایش نفت اصفهان پرچمدار هستند. از گروه فلزات اساسی فولاد مبارکه اصفهان طبعا از بقیه جلوتر ایستاده. از گروه ارتباطات و مخابرات اما به نام شرکت مخابرات ایران می‌رسیم. شرکت مخابرات ایران پانزدهمین شرکت پردرآمد ایران است با ۱۹٫۳هزار میلیارد تومان فروش. به آمار فروش این شرکت در مقایسه با سال قبل دست کم ۳هزار میلیارد تومان افزوده شده. شرکت مخابرات حتی از شرکت ارتباطات سیار ایران (همراه اول) هم بالاتر ایستاده که رقم فروش ۱۴٫۷هزار میلیارد تومانی را به ثبت رسانده. در این فهرست البته ایرانسل غایب است و نمی‌توانیم ارزیابی داشته باشیم که اگر حضور داشت در چه رتبه‌ای قرار می‌گرفت.
به هرحال از گروه موسسات بیمه‌ای هم بیمه دی الان از همقطارانش جلوتر است و با ۵٫۸هزار میلیارد تومان فروش در رتبه ۳۷ قرار گرفته. فقط یک پله بالاتر از شرکت بیمه آسیا که ۱۵۰میلیارد تومان کمتر از بیمه دی درآمد داشته. از گروه فروشگاه‌ها هم امسال فروشگاه‌های زنجیره‌ای افق کوروش شگفتی‌ساز شده و تقریبا درآمدش دوبرابر رشد داشته و با ۵٫۲هزار میلیارد تومان فروش به رتبه ۴۲ در بین شرکت‌های برتر ایران قرار گرفته است. از گروه محصولات غذایی و آشامیدنی هم غافل نشویم که شرکت توسعه صنایع بهشهر رقبایش را جا گذاشته و با ۴٫۴هزار میلیارد تومان فروش به رتبه ۵۲ رسیده. فقط دو نمونه از زیرمجموعه‌های این هلدینگ را نام ببریم که شرکت صنایع شیر ایران و شرکت مواد شوینده پاکسان از شرکت‌های تابع صنایع بهشهر هستند. سهامدار اصلی این شرکت سرمایه‌گذاری گروه توسعه ملی است که وابسته به بانک ملی است.
* ۹: از گروه حمل و نقل، شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی‌ایران مطابق انتظار از مابقی جلوتر است. این شرکت به رغم اینکه در شرایط تحریم‌ها خیلی در مضیقه قرار دارد توانسته با درآمد حدود ۸هزار میلیارد تومانی در رتبه ۳۱شرکت‌های برتر ایران جای بگیرد. از گروه رایانه و فعالیت‌های وابسته شرکت آسان پرداخت پرشین که با نام آپ احتمالا می‌شناسید یکی از شرکت‌های پرداخت الکترونیک است که ۵۲۶نفر تعداد کل کارکنان آن است و با ۴٫۷هزار میلیارد تومان الان در رتبه ۵۰ شرکت‌های پردرآمد ایران قرار دارد.
از گروه محصولات شیمیایی و بهداشتی هم جالب اینجاست که شرکت پاکسان از بقیه پرفروش‌تر بوده. این شرکت با ۵۴۳میلیارد تومان فروش در رتبه ۱۶۵ قرار دارد که این شرکت را احتمالا با برندهایی مثل پودر رختشویی برف و سپید و خمیردندان پونه و مایع ظرفشویی گلی به یاد می‌آورید. این شرکت از زیرمجموعه‌های گروه صنایع بهشهر است و تاریخ تاسیس آن به ۱۳۴۱ بر می‌گردد.
* ۱۰: گروه لوازم خانگی و الکترونیکی شرکت سرمایه‌گذاری پارس توشه حرف اول را می‌زند. این شرکت ۹۰۲میلیارد تومان فروش داشته و در رتبه ۱۳۰ قرار دارد. برای اینکه قضیه ملموس‌تر شود باید بگوییم شرکت پارس خزر و لامپ پارس شهاب از زیرمجموعه‌های این هلدینگ است. در رتبه‌بندی شرکت‌های برتر معمولا شرکت‌های دارویی و توزیع و پخش هم خیلی از رتبه‌های میانی را اشغال می‌کنند.
در سال مالی ۹۷ پر فروش‌ترین شرکت مواد و محصولات دارویی شرکت البرز دارو بوده. این شرکت در رتبه ۱۷۰ قرار دارد با ۵۱۳میلیارد تومان درآمد. شرکت توزیع داروپخش هم از گروه توزیع و پخش جلوتر از همقطارانش حرکت کرده و با بیش از ۳هزار میلیارد تومان فروش به رتبه ۵۸ رسیده. از این گروه۱۱ پله بعد به شرکت پخش رازی و در وهله بعد در رتبه ۷۸ شرکت پخش هجرت می‌رسیم که از نظر میزان فروش جهش عجیبی داشته و از ۴۲۲ میلیارد تومان فروش سال مالی ۹۶ رسیده به رقم ۲۲۶۵ میلیارد تومان فروش در سال مالی ۹۷٫
