ترس از کباب شدن موقع ثواب کردن

روزنامه هفت صبح، فاطمه رجبی | زنی بی‌خبر از پشت سرش در حال قدم زدن است. احتمالا فکرش هزار جاست غیر از جایی دقیقا چند قدم عقب‌تر که مردی درشت اندام در حال نزدیک شدن به اوست. مرد آرام نزدیک می‌شود. به سرعت می‌چرخد و کیف یا موبایل زن را از دستش می‌کشد اما زن آنقدر حواسش هست که اندک مقاومتی کند، کیف یا موبایل زمین می‌افتد.

دزد زودتر از زن به آن می‌رسد و لگدی هم نثار او می‌کند که انگار قصد کوتاه آمدن ندارد. زن زمین می‌خورد و درست در همین لحظه که فکر می‌کنیم کار تمام شده و مشغول دیدن یکی از صدها ویدئوی پندآموز درباره اهمیت سفت چسبیدن وسایل‌مان و رعایت پروتکل‌های امنیتی راه رفتن در خیابان هستیم، یک پراید سفیدرنگ از سمت راست تصویر وارد می‌شود، به دزد می‌زند.

راننده پراید به این هم کفایت نمی‌کند. از ماشین پیاده می‌شود و با گاردی آماده به سمت دزد می‌رود که تازه از زمین بلند شده و دقیقا نمی‌داند از کجا خورده. اینجاست که می‌فهمیم راننده، سرباز جوانی است با لباس خاکی رنگ که اعتماد به نفس خوبی دارد و ول‌کن دزد نیست اما دزد هم خودش را از تک و تا نمی‌اندازد.

به سرعت از جیبش چاقو در می‌آورد و باعث می‌شود سرباز‌ جوان که تا قبل از آن ابایی از گرفتن یقه دزد و کتک زدنش نداشت، کمی محتاط‌تر و با فاصله گارد حمله را حفظ کند. کم‌کم مردم جمع می‌شوند و انگار که فکر کرده باشند ماجرا یک دعوای ساده بین سرباز و یک مرد عادی است، سعی می‌کنند سرباز را آرام کنند. ما از اینجا به بعد ماجرا را نمی‌بینیم.

نمی‌فهمیم که دزد به پشتوانه چاقو و جلب ترحم مردم توانسته فرار کند یا زنی که آن عقب مشغول جیغ کشیدن است کاری می‌کند که مردم هم یقه دزد را بچسبند اما همین یک تکه ویدئو و شجاعت و سرعت عملی که سرباز برای دفاع از زن جوان نشان می‌دهد کافی است تا ویدئوی دوربین مداربسته‌ای که این درگیری را روایت می‌کند، به سرعت وایرال شود و همه شروع به تحسین سرباز کنند.

اما واکنش‌ها در این سطح باقی نمی‌مانند و بعضی از وکلا و آشناها به مسائل حقوقی در فضای مجازی سعی می‌کنند روی دیگری از این درگیری را یادآوری کنند. آنها روی این نقطه دست می‌گذارند که اگر ضربه عمدی سرباز به دزد مشکی‌پوش منجر به صدمه‌ای به او می‌شد یا حتی مرگش را رقم می‌زد می‌توانست برای سرباز خیلی گران تمام شود؛

چون او دست‌کم مجبور می‌شد دیه بپردازد یا حتی به قتل عمد یا شبه عمد متهم شود. این وجه، لبخند تحسین‌آمیز را روی لب بیننده‌های ویدئو خشک کرد و باعث شد خیلی‌ها با خودشان فکر کنند که واقعا در چنین مواقعی باید چه کرد؟ گوشی یا کیفی که در دست زن است ارزش این را دارد که خود زن یا هر کس دیگری خودش را درگیر چنین ماجرایی کند و برای سال‌ها مال و عمرش هدر برود؟

در مقابل عده‌ای هم می‌گفتند که به هر حال نمی‌توان بی‌تفاوت بود و اجازه داد هرکس هرکاری می‌خواهد بکند. این گروه پای دفاع مشروع را وسط کشیدند و گفتند ‌ کار سرباز دفاع مشروع بوده ‌ اما گویا دفاع مشروع شرایطی دارد که احتمالا شامل حال این سرباز نمی‌شده. این را می‌توان از حرف‌های کامبیز نوروزی حقوقدان فهمید.

او به هفت‌صبح می‌گوید ‌‌قانون صراحتا به دفاع مشروع حق می‌دهد اما برای تشخیص «مشروع» بودن دفاع پای خیلی چیزها وسط می‌آید که تشخیصش نیاز به کار کارشناسی زیادی دارد. نوروزی می‌گوید: «بررسی شرایط طرفین و شرایط وقوع ماجرا اهمیت زیادی دارد. مثلا سن، قدرت بدنی، نوع وسیله‌ای که برای حمله استفاده شده، نوع و وسیله دفاع و… همه مهم هستند.

به طور خلاصه می‌توان گفت ‌ کیفیت و وضعیت مرتکب حمله و دفاع کننده خیلی اهمیت دارد. مثلا فرض کنید ‌ کسی با چاقوی معمولی به شما حمله کند و شما با مسلسل او را به رگبار ببندید یا یکی با دست خالی به شما حمله کند و شما با چاقو به نقاط حساس بدن او بزنید، نقاطی که در حالت معمول زدن ضربه به آنها کشنده است.»

بعضی‌ها در شبکه‌های اجتماعی پای مسلح بودن دزد به سلاح سرد را وسط می‌کشیدند اما نوروزی می‌گوید ‌ مهم این است که هنگام حمله از سلاحش استفاده کرده یا نه. دفاع از خود و دیگری فرقی ندارد به هر حال اگر دفاع در حد و اندازه حمله باشد حکم دفاع مشروع پیدا می‌کند اما اگر شدیدتر باشد از دایره دفاع مشروع خارج می‌شود.

به طور کلی ماجرا خیلی پیچیده است و نیاز به بررسی کارشناسی دقیق دارد. با این وجود در نهایت می‌توان فهمید که اگر پسر اندکی بی‌احتیاطی می‌کرد و ضربه‌اش به دزد جدی‌تر از آنچه در ویدئو می‌بینیم بود و بلایی سر دزد می‌آمد احتمالا او به دردسر بزرگی می‌افتاد اما انگار او حواسش به این موضوع بود.