نوشتن درباره مردی که نامش با تاریخ فوتبال آسیا و جهان گره خورده، کار چندان آسانی نیست. صحبت از علی دایی، فراتر از بازخوانی آمار و ارقام گلزنی است؛ صحبت از ارادهای پولادین، پرستیژی جهانی و شخصیتی است که از زمینهای خاکی اردبیل به قلههای رفیع فوتبال اروپا و ورزشگاههای باشکوهی چون المپیک مونیخ رسید. در این مطلب جامع، قرار است سفری به ژرفای زندگی «شهریار فوتبال ایران» داشته باشیم؛ از سالهای سخت نوجوانی تا تبدیل شدن به نماد غرور ملی.
بیوگرافی کوتاه علی دایی
پیش از آنکه وارد جزئیات پرفراز و نشیب زندگی او شویم، بد نیست نگاهی به اطلاعات شناسنامهای و کلیدی علی دایی بیندازیم:
-
لقب: شهریار، هرکول پارسی، آقای گل جهان (سابق)
-
تاریخ تولد: ۱۴ فروردین ۱۳۴۸ (در شناسنامه اول فروردین ثبت شده است)
محل تولد: محله خیرال، اردبیل
تحصیلات: کارشناسی مهندسی متالورژی از دانشگاه صنعتی شریف – کارشناسی ارشد تربیت بدنی
قد: ۱۹۲ سانتیمتر
پست تخصصی: مهاجم نوک (شماره ۱۰ و ۹ کلاسیک)
وضعیت تاهل: متاهل (دارای دو فرزند دختر به نامهای دنیز و نورا)
از اردبیل تا شریف؛ ریشهها و سالهای شکلگیری
علی دایی در خانوادهای پرجمعیت در سرمای اردبیل چشم به جهان گشود. او فرزند سوم خانوادهای است که پنج برادر دارد. پدرش راننده کامیون بود و با نان حلال و زحمتکشی، فرزندانی تحصیلکرده و ورزشکار تربیت کرد. نکته جالب در مورد تولد او، اختلاف میان تاریخ واقعی و شناسنامهای است. او در ۱۴ فروردین زاده شد، اما برای اینکه یک سال زودتر به مدرسه برود، در شناسنامه او را متولد اول فروردین ۱۳۴۸ ثبت کردند.
دایی از همان ابتدا نشان داد که با همنسلان خود متفاوت است. او تنها به دنبال توپ نبود؛ بلکه ذهن پرسشگر و هوش سرشاری داشت. در حالی که در تیمهای محلی اردبیل میدرخشید، در درس و تحصیل نیز یک اعجوبه بود. قبولی در رشته مهندسی متالورژی دانشگاه صنعتی شریف، آن هم برای جوانی که از شهرستان به تهران آمده بود، مهر تأییدی بر نبوغ او زد. او در دوران دانشجویی، روزها در کلاسهای سخت مهندسی مینشست و عصرها با کفشهای کهنه، رویای حضور در سطح اول فوتبال ایران را دنبال میکرد.
فراز و فرودهای خانوادگی و ازدواج
زندگی شخصی علی دایی همواره دور از حواشی زرد رسانهای بوده است. او به شدت به خانواده و ریشههای خود پایبند است. دایی در اوایل دهه ۸۰ ازدواج کرد که حاصل آن دختری به نام دنیز است که در حال حاضر در خارج از کشور زندگی میکند. ازدواج دوم او با مونا فرخآذری (یکی از فعالان حوزه جواهرات و تجارت) در سال ۱۳۸۳ صورت گرفت که این پیوند با شکوه هرچه تمامتر برگزار شد. دختر دوم او، نورا، حاصل این ازدواج است که دایی بارها در مصاحبههایش ابراز کرده که دلبستگی عجیبی به او دارد و او را برکت زندگیاش میداند.
آغاز طوفان؛ از استقلال اردبیل تا ویترین تجارت
فوتبال حرفهای دایی از استقلال اردبیل شروع شد. او سپس به تهران آمد و پیراهن تیم تاکسیرانی را پوشید. اما نقطه عطف او در فوتبال باشگاهی ایران، حضور در تیم بانک تجارت بود. در این تیم بود که قد بلند، قدرت سرزنی بینظیر و چارچوبشناسی او چشمها را خیره کرد. او زیر نظر ناصر حجازی فقید، الفبای مهاجم تراز اول بودن را آموخت و به سرعت به پیراهن تیم ملی و سپس باشگاه محبوب پرسپولیس رسید.
دوران طلایی در پرسپولیس و لژیونر شدن
حضور در پرسپولیس در سال ۱۳۷۳، دایی را به محبوبترین چهره فوتبال ایران تبدیل کرد. او به همراه فرشاد پیوس، زوج خط حملهای را ساختند که هر دفاعی را به زانو در میآورد. درخشش او در جام ملتهای آسیا ۱۹۹۶ (بهویژه زدن ۴ گل به کره جنوبی) باعث شد درهای فوتبال اروپا به روی او باز شود.
او ابتدا به تیم السد قطر رفت، اما قطر برای بلندپروازیهای شهریار کوچک بود. او به همراه کریم باقری به آرمینیا بیلفلد آلمان پیوست تا فصل جدیدی در تاریخ فوتبال ایران رقم بخورد.
پادشاهی در بوندسلیگا؛ وقتی جهان مقابل دایی ایستاد
دایی با حضور در آلمان، تابوی ناتوانی بازیکنان ایرانی در سطح اول اروپا را شکست. درخشش او در بیلفلد به قدری خیرهکننده بود که غول بزرگ فوتبال آلمان، یعنی بایرن مونیخ، برای جذب او اقدام کرد.
-
بایرن مونیخ: او اولین بازیکن آسیایی بود که در لیگ قهرمانان اروپا بازی کرد و حتی به فینال این مسابقات رسید. اگرچه در فینال دراماتیک ۱۹۹۹ مقابل منچستریونایتد به بازی نیامد، اما مدال نایبقهرمانی اروپا را بر گردن آویخت.
-
هرتابرلین: دوران حضور او در هرتا، با گلهای تاریخیاش به چلسی و میلان در لیگ قهرمانان اروپا به یاد آورده میشود. آن شب بارانی در ورزشگاه المپیک برلین که دایی با دو ضربه سر و ضربه تمامکننده دروازه اد دیگوی (دروازهبان چلسی) را باز کرد، هرگز از حافظه جمعی ایرانیان پاک نخواهد شد.
آقای گل جهان؛ رکوردی که سالها جابهجا نشد
بزرگترین میراث علی دایی در دنیای فوتبال، رکورد ۱۰۹ گل ملی اوست. او سالها با اقتدار بر تخت پادشاهی گلزنان جهان تکیه زده بود. دایی از سال ۱۹۹۳ تا ۲۰۰۶ پیراهن تیم ملی را پوشید و در ۱۴۹ بازی، ۱۰۹ بار موفق به گلزنی شد.
اگرچه بعدها کریستیانو رونالدو و لیونل مسی توانستند از این رقم عبور کنند، اما ارزش کار دایی در زمان خودش، با توجه به امکانات تیم ملی ایران و تعداد بازیها، معجزهوار بود. او با سری شکسته، طحالی پاره (در بازی مقابل بحرین) و تعصبی مثالزدنی، همیشه برای پرچم ایران جنگید.
دنیای مربیگری؛ از قهرمانی با سایپا تا چالش در تیم ملی
علی دایی بلافاصله پس از آویختن کفشها در تیم سایپا، به عنوان بازیکن-مربی فعالیت کرد و در همان سال اول (لیگ ششم) توانست سایپا را به مقام قهرمانی لیگ برتر برساند. این یک شروع رویایی برای او در دنیای مربیگری بود.
سپس هدایت تیم ملی ایران به او سپرده شد. دوران حضور او در تیم ملی با حواشی زیادی همراه بود و در نهایت پس از شکست تلخ مقابل عربستان در ورزشگاه آزادی، در فروردین ۱۳۸۸ از سمت خود برکنار شد. دایی بعدها در تیمهای پرسپولیس (کسب دو عنوان قهرمانی جام حذفی)، راه آهن، صبا قم، نفت تهران (قهرمانی جام حذفی) و مجدداً سایپا مربیگری کرد. سبک مربیگری او همیشه مبتنی بر نظم، دیسیپلین شدید و تکیه بر جوانان گمنام بود.
علایق، فکتهای جالب و ابعاد پنهان شخصیت
علی دایی تنها یک فوتبالیست نیست؛ او یک بیزنسمن موفق و یک خیر بزرگ است.
-
عشق به تحصیل: او همیشه تاکید کرده که اگر فوتبال بازی نمیکرد، قطعاً یک مهندس موفق یا استاد دانشگاه میشد.
-
تجارت: برند ورزشی Daei، فروشگاههای زنجیرهای، فعالیت در حوزه ساختوساز و جواهرات، او را به یکی از ثروتمندترین ورزشکاران تاریخ ایران تبدیل کرده است.
-
اعتبار بینالمللی: او عضو کمیته فوتبال فیفا بود و همواره در مراسمهای رسمی قرعهکشی جام جهانی به عنوان یکی از اسطورههای زنده دعوت میشود.
-
اقدامات خیرخواهانه: نقش پررنگ او در کمکرسانی به زلزلهزدگان کرمانشاه و ساخت خانه برای محرومان، وجهه مردمی او را بیش از پیش تقویت کرد.
-
تسلط به زبانها: دایی به زبانهای ترکی آذربایجانی، فارسی، انگلیسی و آلمانی تسلط کامل دارد.
