در بسیاری از شهرهای ایران بویژه در روزهای زمستانی، آلودگی هوا به بخشی از زندگی روزمره تبدیل شده است و همگان باید مراقب سلامت خود باشند. با این وجود، سالمندان از جمله گروههایی محسوب میشوند که بیش از دیگران در برابر این آلودگی آسیبپذیرند زیرا با بالا رفتن سن، توان ریهها و قلب کاهش مییابد و بیماریهای زمینهای نیز شایعتر میشود.
آلودگی هوا یک دشمن بیصداست و سالمندان ممکن است بتوانند با برخی ابتکارات ساده که در ادامه میآید، از خودشان محافظت کنند.
۱- ماندن در خانه، اما به شیوه درست
باید امنسازی فضای داخل خانه، اولویت شماره یک شما باشد. به همین دلیل صرفا ماندن در خانه مفید نیست؛ بلکه نحوه ماندن مهم است.
ضروری است در شرایطی که هوا «ناسالم برای همه» یا «ناسالم برای گروههای حساس» اعلام میشود، پنجرهها را ببندیم بویژه در ساعات اوج آلودگی که معمولا صبح زود و عصرها است.
در صورت امکان، پنجرهها فقط در نیمهشب یا بعد از بارندگی باز شوند.
بستن درزهای پنجرهها هم برای جلوگیری از ورود مستقیم هوا به داخل خانه توصیه میشود. این کار، ورود ذرات آلوده را کم میکند.
۲- استفاده از فیلترهای تصفیه کننده
برای شرایط ایران، استفاده از فیلترهای هپا (High Efficiency Particulate Air: HEPA) توصیه میشود. این فیلترها میتوانند ذرات بسیار ریز (PM2.5) را از هوای داخل خانه حذف کنند که وقتی آلودگیها در بیرون خانه بالاست، نقش مهمی در تصفیه هوای داخل دارند.
فیلترها باید مرتب تمیز یا تعویض شوند. همچنین توصیه میشود اگر کولر گازی یا سیستم تهویه وجود دارد، روی حالت گردش داخلی (Recirculation) باشد.
اگر نمیتوان کل خانه را به چنین سیستمی مجهز کرد، بهتر است آن را دستکم در اتاقی نصب کرد که فرد سالمند بیشتر حضور دارد.
اگر دستگاه تصفیه هوا ندارید، حداقل سعی کنید که یک اتاق مشخص را برای سالمندان ایمنتر کنید؛ مثلا اتاق خواب یا نشیمن آنها را.
۳- تصفیه هوا با روشهای خانگی
اگر در خانه دستگاه تصفیه هوا ندارید، این ابتکارات کمککننده هستند:
- استفاده از پرده خیس: یک پارچه یا ملحفه تمیز را کمی مرطوب کنید و آن را جلوی پنجره یا بالکن آویزان کنید این کار بخشی از گردوغبار را میگیرد.
- برخی از گیاهان که در ایران بهراحتی پیدا میشوند، میتوانند به تصفیه هوا کمک کنند. این گیاهان عبارتند از سانسوریا، پتوس، نخل شامادورا. البته این گیاهان معجزه نمیکنند، اما میتوانند به بهبود کیفیت هوا کمک کنند و فضای خانه را زندهتر بسازند.
- نظافت منظم (گردگیری، پاکسازی سطوح و فرشها) البته با دستمال مرطوب (نه خشک) نیز باعث کاهش ذرات و مواد آلرژیزا میشود.
۴- بیرون رفتن فقط در صورت ضرورت
اگر مجبور هستید به بیرون از خانه بروید بهتر است مدت حضورتان در خارج از خانه (حتی با ماسک) به «حداقل ممکن» کاهش یابد، از پیادهروی طولانی پرهیز کنید، از خیابانهای پرترافیک دوری کنید، در کنار بزرگراهها نیز نایستید.
۵- استفاده از ماسک مناسب
بهترین ماسکها برای محافظت از ریهها در مقابل آلودگی هوا، ماسکهای N95 یا FFP2 است. اگر نه، یک ماسک سهلایه به همراه یک دستمال نخی تمیز داخل آن نیز میتواند در مواقع اضطراری به کمک ریههای شما بیاید.
۶- کنترل منابع آلاینده داخل خانه
از استفاده از محصولات قوی شیمیایی از جمله محصولات دارای ترکیبات آلی فرار VOCs خودداری کنید تا منابع آلودگی داخل خانه کاهش یابند.
این محصولات دارای گازها یا بخاراتی هستند که بهراحتی قابل شناسایی نیستند؛ ترکیبات بدون بو و رنگ VOCs را میتوان در همه جا پیدا کرد؛ از جمله در پاک کنندهها و ضد عفونی کنندههای خانگی، دود تنباکو، مواد شیمیایی خشکشویی، آفت کشها، رنگها و لاکها و حلالها، خوشبوکنندههای هوا، چسبها و حتی در تجهیزات اداری.
بنابراین از نگه داشتن قوطیهای باز شده رنگ، حلالها یا هر ماده مشابه دیگری در فضای داخل خانه خودداری کنید.
از روشن کردن شمع، عود، سیگار، بخور، اسپریها همچنین از سرخکردن غذا و ایجاد دود در آشپزی خودداری کنید.
۷- فعالیت بدنی را به داخل خانه منتقل کنید
سالمندان به حرکت نیاز دارند، اما نه در هوای آلوده. بنابراین برای کاهش فشار روی سیستم تنفسی، سعی کنید در روزهایی که هوا آلوده است، نرمشهای ساده و حرکات کششی را در داخل خانه انجام دهید، به راه رفتن آرام داخل راهروها ادامه دهید و تمرینهایی را در وضعیت نشسته انجام دهید.
با این کارها هم سلامت شما حفظ میشود و هم ریهها کمتر در معرض آلودگی قرار میگیرند.
خوب کافی نیز به بدن سالمندان کمک میکند تا در مقابل آلودگی و بیماریهای ناشی از آن، ضعف کمتری نشان دهند.
همچنین مطمئن شوید که اسپری تنفسی همیشه در دسترس شماست.
۸- تغذیهای ساده اما مؤثر
بدن سالمندان در روزهای آلوده به حمایت بیشتری نیاز دارد و آلودگی هوا میتواند مخاط تنفسی را خشک و تحریک کند. بنابراین در چنین روزهایی نوشیدن آب بیشتر یا دمنوشهای ساده، همچنین مصرف میوههای در دسترس فراموش نشود.
حفظ رطوبت محیط هم باعث تسهیل تنفس سالمندان همچنین کاهش آلرژیها میشود.
استفاده از سبزیجات پخته (نه خام) نیز توصیه میشود. این خوراکیها به بدن کمک میکنند با التهاب ناشی از آلودگی مقابله کند.
۹- توجه به علائم هشدار
اگر فرد سالمند علائمی مانند سرفه مداوم، تنگی نفس یا سرگیجه و ضعف غیرعادی داشت، نباید این علائم را نادیده گرفت.
تا رسیدن تیم امداد نیز استراحت و دوری کامل از هوای بیرون توصیه میشود.
۱۰- نقش خانواده و همسایهها
در ایران، خانواده یا داشتن همسایگانی معتمد، یک سرمایه بزرگ محسوب میشود. بنابراین پیشنهاد میشود که خرید و کارهای بیرون را بهجای سالمند انجام دهید، اخبار آلودگی هوا را به اطلاع آنها برسانید، داروهایشان را بهموقع برایشان تهیه کنید، مطمئن شوید که اسپری تنفسی در دسترس آنها است و سالمند را تشویق به ماندن در خانه کنید.
