هفت صبح، رامتین لطیفی| در تازهترین ارزیابی مشترک سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد، یونیسف، برنامه جهانی غذا و سازمان جهانی بهداشت اعلام شده است که هیچ منطقهای از نوار غزه در حال حاضر در بالاترین سطح بحران غذایی، یعنی مرحله «قحطی»، طبقهبندی نمیشود. این نخستینبار پس از ماهها جنگ، محاصره و ویرانی است که واژه قحطی از گزارش رسمی غزه حذف میشود.
این تغییر پس از اجرای آتشبس اکتبر و افزایش نسبی ورود کمکهای بشردوستانه، مواد غذایی و برخی کالاهای تجاری رخ داده است. اما همان نهادهایی که این خبر را اعلام کردهاند، همزمان هشدار میدهند که این پیشرفت بیش از آنکه نشانه عبور از بحران باشد، نتیجه تزریق موقت کمکها به بدنی از پاافتاده است. در متن گزارش تأکید شده است: «این بهبود، بهشدت شکننده است و بدون حمایت پایدار، گسترده و بدون مانع، میتواند بهسرعت معکوس شود.»
غزه هنوز در وضعیت اضطراری
بر اساس همین گزارش، چهار منطقه اصلی نوار غزه شامل شمال غزه، شهر غزه، دیرالبلح و خانیونس، همچنان در طبقه «اضطراری» قرار دارند؛ مرحلهای که تنها یک پله با فاجعه انسانی فاصله دارد. اگرچه شهر غزه از طبقه فاجعه به اضطراری تنزل یافته، اما این تغییر بیشتر به معنای کاهش شدت گرسنگی است، نه پایان آن. کارشناسان امنیت غذایی هشدار دادهاند که وضعیت اضطراری، خود به معنای مرگومیر بالا، سوءتغذیه گسترده و فروپاشی معیشت است و در چنین شرایطی، کوچکترین اختلال در زنجیره کمکرسانی میتواند دوباره قحطی را فعال کند.
اعداد، وقتی جان دارند
پشت هر عدد این گزارش، یک زندگی نیمهخاموش پنهان است. دستکم ۱.۶ میلیون نفر در غزه تا بهار سال آینده با ناامنی حاد غذایی مواجه خواهند بود. بیش از ۱۰۰ هزار کودک زیر پنج سال دچار درجاتی از سوءتغذیه هستند؛ کودکانی که بدنشان نهتنها از غذا، بلکه از دارو، آب سالم و خدمات بهداشتی محروم مانده است. در کنار آنها، حدود ۳۷ هزار زن باردار یا شیرده در شرایطی زندگی میکنند که هر کمبود غذایی، به طور مستقیم به نسل بعد منتقل میشود. سازمان جهانی بهداشت هشدار داده که ترکیب سوءتغذیه، استرس شدید، کمبود مراقبتهای پزشکی و آلودگی محیطی، خطر مرگومیر مادران و نوزادان را بهشدت افزایش داده است.
زندگی در اردوگاه؛ وقتی سرما هم دشمن است
بیش از ۷۰ درصد جمعیت غزه همچنان در اردوگاههای موقت، چادرها یا ساختمانهای نیمهویران زندگی میکنند. با آغاز فصل بارندگی، بسیاری از این اردوگاهها در روزهای اخیر دچار آبگرفتگی شدهاند. چادرهایی که روی زمینهای گِلی برپا شدهاند، در برابر باران و سرما تقریبا هیچ مقاومتی ندارند. گزارشهای میدانی نشان میدهد که کودکان بسیاری شبها را با لباسهای خیس و بدون وسایل گرمایشی سپری میکنند. نهادهای امدادی هشدار دادهاند که سرمازدگی، بیماریهای تنفسی و عفونتها میتواند در کنار گرسنگی، به موج تازهای از مرگ خاموش منجر شود؛ مرگی که در آمار جنگ ثبت نمیشود.
نابودی نان؛ ریشه بحران
یکی از مهمترین محورهای گزارش سازمانهای بینالمللی، ویرانی ساختار تولید غذا در غزه است. زمینهای کشاورزی بهطور گسترده تخریب شدهاند، دامها از بین رفتهاند، فعالیتهای صیادی متوقف شده و مسیرهای حملونقل و انبارهای ذخیره غذا آسیب جدی دیدهاند. به گفته کارشناسان سازمان خواربار و کشاورزی، غزه امروز منطقهای است که توان تولید غذای داخلی خود را از دست داده و به شکلی بیسابقه به کمکهای خارجی وابسته شده است.
در چنین شرایطی، حتی اگر کمک غذایی ادامه یابد، بدون بازسازی معیشت، امنیت غذایی پایدار شکل نخواهد گرفت. سازمانهای امدادی تصریح کردهاند که میزان کمکهای فعلی تنها حداقلهای زندهماندن را پوشش میدهد. این کمکها نه برای احیای اقتصاد محلی کافی است و نه برای ترمیم زیرساختها. به بیان دیگر، غزه امروز با کمکها «نمیمیرد»، اما «زندگی هم نمیکند». در بیانیه مشترک سازمانهای ملل متحد آمده است: تنها دسترسی گسترده، پایدار و بدون مانع به کمکها، همراه با تأمین مالی در مقیاس واقعی بحران، میتواند از بازگشت قحطی جلوگیری کند.
این فاجعه انسانی در سایه آتشبسی شکننده شکل گرفته است. مرحله نخست توافق میان اسرائیل و حماس رو به پایان است و گفتوگوها برای ورود به مرحله دوم، شامل عقبنشینی بخشی از نیروهای نظامی، اداره موقت غزه و استقرار سازوکارهای بینالمللی، هنوز به نتیجه قطعی نرسیده است. نهادهای امدادی هشدار دادهاند که هرگونه تشدید تنش، محدودیت تازه در ورود کمکها یا فروپاشی آتشبس، میتواند در مدت کوتاهی تمام دستاوردهای فعلی را نابود کند و غزه را دوباره به وضعیت قحطی رسمی بازگرداند.
