هفت صبح| جنگی که از بهار ۱۴۰۲ با درگیری میان ارتش سودان و نیروهای پشتیبانی سریع آغاز شد، در سال ۲۰۲۵ نهتنها فروکش نکرده، بلکه کشور را به ورطه یکی از عمیقترین فجایع انسانی دهههای اخیر کشانده است. بر اساس ارزیابی مشترک ۲۲ سازمان امدادرسان بینالمللی، جنگ سودان «نادیدهگرفتهشدهترین بحران جهانی» در سال جاری بوده؛ عنوانی تلخ برای کشوری که همزمان در صدر فهرست 10 بحران فوری جهان در سال ۲۰۲۶ نیز قرار گرفته است.
سودانِ برخوردار از منابع نفت، طلا و زمینهای حاصلخیز کشاورزی، امروز به گفته سازمان ملل به بزرگترین بحران انسانی و آوارگی جهان تبدیل شده است. آمارها از جابهجایی حدود ۱۴ میلیون نفر در داخل کشور و کشورهای همسایه حکایت دارد؛ جمعیتی که بسیاری از آنها بدون سرپناه، غذا و دسترسی به خدمات درمانی روزگار میگذرانند. تخمین شمار قربانیان نیز به دلیل ادامه درگیریها، محدودیت ارتباطات و خروج ناظران مستقل، بسیار متغیر است و بین ۴۰ تا ۲۵۰ هزار نفر برآورد میشود.
کُردُفان؛ کانون تازه بحران
در ماههای اخیر، تمرکز اصلی نبردها به منطقه کُردُفان منتقل شده است؛ منطقهای راهبردی که آخرین حلقه اتصال میان مناطق تحت کنترل ارتش در شمال و مرکز سودان، از جمله خارطوم و مناطق غربی و جنوبی در اختیار نیروهای پشتیبانی سریع بهشمار میرود. شهرهایی مانند دیلینگ و کادوقلی در محاصره قرار گرفتهاند و مسیرهای کمکرسانی انسانی مسدود شده است.
به گفته سازمان «اقدام علیه گرسنگی»، مردم این مناطق چیزی برای خوردن ندارند و دسترسی به دارو به صفر رسیده است. قحطی به طور رسمی در شهرهایی از دارفور و جنوب کُردُفان اعلام شده و دستکم ۲۰ نقطه دیگر نیز تا آغاز سال ۲۰۲۶ در آستانه قحطی قرار دارند. گزارش تازه سامانه بینالمللی طبقهبندی امنیت غذایی نشان میدهد که تا نیمه دسامبر، ۲۱.۲ میلیون نفر، یعنی نزدیک به نیمی از جمعیت سودان، با ناامنی شدید غذایی مواجه بودهاند. این وضعیت با تصمیم برنامه جهانی غذا برای کاهش جیرههای غذایی به حداقلِ زندهماندن از ابتدای سال آینده، وخیمتر هم خواهد شد؛ تصمیمی که بهطور مستقیم به کمبود شدید منابع مالی بازمیگردد.
غیرنظامیان در مرکز جنگ
آنچه بحران سودان را از بسیاری جنگهای دیگر متمایز میکند، جایگاه غیرنظامیان در قلب درگیری است. گزارشهای حقوق بشری نشان میدهد که هم نیروهای پشتیبانی سریع و هم ارتش سودان، بهطور گسترده در نقض حقوق بشر نقش داشتهاند. از قتلعام و خشونت جنسی گرفته تا حمله به بیمارستانها، امدادگران و استفاده از سلاحهای انفجاری در مناطق پرجمعیت. آزمایشگاه پژوهشهای انسانی دانشگاه ییل با استفاده از تصاویر ماهوارهای هشدار داده که شواهد مربوط به کشتارهای جمعی در برخی مناطق از روی عمد، تخریب یا پنهان شده است. در همین حال، بازداشتهای گسترده و خودسرانه، مرگ زندانیان و بازگشت احکام اعدام در مناطق تحت کنترل ارتش، زنگ خطر تازهای برای فعالان حقوق بشر به صدا درآورده است.
کمکهایی که کافی نیست
اتحادیه اروپا در ماههای اخیر انتقال هوایی حدود ۱۰۰ تُن کمک انسانی به دارفور را آغاز کرده؛ اقدامی که اگرچه حیاتی است اما به گفته سازمانهای امدادی «قطرهای در اقیانوس» بهشمار میرود. تنها ۳۵ درصد از منابع مالی مورد نیاز برای پاسخ به بحران تأمین شده و توقف یا کاهش کمکهای خارجی، از جمله تعطیلی برنامههای تغذیه محلی، بهطور مستقیم جان هزاران نفر را تهدید میکند. در حالی که جهان درگیر بحرانهای پرصداتر دیگر است، سودان آرام و بیهیاهو در حال فرو رفتن در فاجعهای انسانی است که پیامدهای آن نهتنها این کشور، بلکه کل منطقه شرق و شمال آفریقا را در سالهای آینده تحت تأثیر قرار خواهد داد؛ فاجعهای که به گفته امدادگران، اگر امروز دیده نشود، فردا دیگر مهارشدنی نخواهد بود.
در کنار گلوله و قحطی، آنچه بحران سودان را عمیقتر کرده، سکوت جامعه جهانی است. برخلاف بحرانهایی که تیتر اول رسانههای بینالمللی را اشغال میکنند، جنگ سودان بیرون از میدان توجه افکار عمومی جریان دارد؛ نه کارزار دیپلماتیک مؤثری شکل گرفته و نه فشار سیاسی جدی بر طرفهای درگیر اعمال شده است. امدادگران میگویند فقدان توجه رسانهای، به کاهش کمکهای مالی و انسانی انجامیده و سودان را به نمونهای کلاسیک از «بحران فراموششده» بدل کرده است.
