‌ آیا واقعا ایران نوزدهمین اقتصاد دنیاست؟

اخیرا داود منظور رئیس سازمان برنامه و بودجه و معاون رئیس جمهور در توییتی نوشته بود: «ایران نوزدهمین اقتصاد دنیا با تولید ناخالص داخلی ۱/۸۱ تریلیون دلار (بر اساس شاخص قدرت خرید) است. برای پنج سال آینده، افزایش تولید ناخالص داخلی به سطح ۲/۵ تریلیون دلار (بر اساس شاخص قدرت خرید) همزمان با پنجاه سالگی انقلاب اسلامی هدفگذاری شده است».

این اظهار نظر با واکنش‌های متفاوتی روبه روشد تا این که منظور در پاسخ توضیح داد: «این رتبه‌بندی توسط نهادهای بین المللی بر اساس نرخ ارز مرجع موسوم به نرخ برابری قدرت خرید  صورت گرفته است. این نرخ ارز متفاوت از نرخ ارز اعلامی از سوی کشورها است و توسط نهادهای بین المللی محاسبه می شود.»

به گفته منظور، «برای محاسبه این شاخص، یک سبد کالای مشخص بر حسب پول ملی دو کشور ارزش گذاری می شود. نسبت این دو ارزش به یکدیگر، نرخ ارز بر حسب برابری قدرت خرید را نشان می دهد. در کشورهایی مثل ایران که یارانه گسترده ای پرداخت می شود، این نرخ بسیار کمتر از نرخ ارز اعلامی توسط بانک مرکزی است.» در ادامه به توضیح چند مفهوم در این زمینه می پردازیم و به برخی سوالات پاسخ می‌دهیم.

برابری قدرت خرید (PPP) چیست؟

برابری قدرت خرید (PPP) معیاری است که توسط تحلیلگران اقتصاد کلان استفاده می‌شود که ارزهای کشورهای مختلف را از طریق رویکرد «سبد کالا» مقایسه می کند. این معیار به اقتصاددانان اجازه می دهد تا بهره وری اقتصادی و استانداردهای زندگی را بین کشورها عادلانه‌تر مقایسه کنند.

برابری قدرت خرید یک سبد کالایی به چه معناست؟

زمانی که یک سبد کالا در هر دو کشور با در نظر گرفتن نرخ های مبادله دو ارز، قیمت یکسانی داشته باشد، دو ارز در حالت تعادل هستند.

شاخص برابری قدرت خرید آیا اعتبار جهانی دارد؟

هم صندوق بین‌المللی پول (IMF) و هم سازمان همکاری اقتصادی و توسعه (OECD) از وزن‌هایی بر اساس معیارهای برابری قدرت خرید برای پیش‌بینی و توصیه سیاست‌های اقتصادی استفاده می‌کنند.

تولید ناخالص داخلی چیست؟

در اقتصاد کلان معاصر، تولید ناخالص داخلی (GDP) به کل ارزش پولی کالاها و خدمات تولید شده در یک کشور اشاره دارد.

علت محاسبه تولید ناخالص داخلی بر اساس برابری قدرت خرید چیست؟

نهادهای بین‌المللی و برخی اقتصاددان‌ها تولید ناخالص داخلی را بر اساس برابری قدرت خرید تنظیم می کنند. این تعدیل تلاش می کند تا تولید ناخالص داخلی اسمی را به عددی تبدیل کند که به راحتی بین کشورهایی با ارزهای مختلف قابل مقایسه باشد.

نرخ ارز بر اساس برابری قدرت خرید در ایران چرا کمتر از نرخ اعلامی توسط بانک مرکزی است؟

در کشورهایی مثل ایران که یارانه گسترده‌ای پرداخت می‌شود، این نرخ بسیار کمتر از نرخ ارز اعلامی توسط بانک مرکزی است.

تولید ناخالص داخلی ایران بر مبنای شاخص قدرت خرید چند است و چه رتبه‌ای را در جهان به خود اختصاص داده است؟

ایران بر اساس شاخص قدرت خرید، دارای تولید ناخالص داخلی به ارزش 1.81 تریلیون دلار می‌باشد و در رده نوزدهم اقتصادهای دنیا ایستاده است. این آمار بر اساس اطلاعات صندوق بین‌المللی پول توسط نهادهای بین‌المللی محاسبه شده است.

رتبه‌بندی کشورها در چه صورت بر اساس تولید ناخالص داخلی عادلانه است؟

مقایسه تولید ناخالص داخلی اسمی کشورها ممکن است نادرست باشد زیرا امکان دارد ارزها دستکاری شوند. تولید ناخالص داخلی بر اساس PPP، که بر اساس یک سبد کالا است، می تواند مقایسه عادلانه تری بین کشورها باشد. بر این اساس، از نظر تولید ناخالص داخلی اسمی، آمریکا و چین در رتبه های اول و دوم قرار می گیرند، اما با تولید ناخالص داخلی بر مبنای PPP، رتبه ی این دو کشور با یکدیگر جابجا می شود.