هفت صبح، لیلا مرگن | تولیدکنندگان کمپوست حاصل از پسماند که استانداردهای این محصول را هم خودشان طراحی کردهاند، گویا نتوانستهاند همان استانداردهای خودساخته را هم اجرایی کنند و حالا دست به دامن معاون اجرایی رئیسجمهور شدهاند تا استانداردهای قبلی را دستکاری کنند. تصمیمی که متاسفانه سازمان حفاظت محیط زیست هم به آن واکنشی نشان نداده است. از نگاه کارشناسان اگر استانداردهای کمپوست زباله سهلگیرانهتر شود، نه تنها به آلودگی آب و خاک کشور منتهی میشود بلکه سلامت جامعه را هم به خاطر انتقال فلزات سنگین به مواد غذایی با مخاطره جدی مواجه خواهد کرد.
زبالههای مخلوط خانهها وقتی در آرادکوه یا دیگر مراکز جمعآوری روی هم تلمبار میشود، در کارخانههای بازیافت زباله روی خط سرند قرار میگیرند تا جداسازی زبالههای تر و خشک انجام شود. در زبالههای مخلوط از شیشه شکسته تا باتری و زبالههای الکترونیکی با هم در تماس هستند و در این فرصت، فلزات سنگین به حد کافی زمان دارند که زبالههای تر را آلوده کنند اما با این وجود، محصولی که در برخی نقاط جهان اجازه تبدیل شدن به کمپوست دریافت نمیکند، در ایران تبدیل به کمپوستی میشود که حتی خرده شیشه هم در آن یافت میشود. کمپوست بیکیفیت خروجی که میتواند به دلیل به همراه داشتن شیشه و فلزات سنگین، خاک را آلوده کرده و سرطان را مهمان خانهها کند، این روزها روی هم تلمبار شده و خریدار چندانی ندارد. شاید به همین دلیل است لابیها برای تغییر استاندارد کمپوست از سوی تولیدکنندگان این محصول بیکیفیت آغاز شده است.
دستور تسهیل فرآیند تولید کمپوست
متاسفانه صدای تولیدکنندگانی که گویا ذرهای حفظ سلامت جامعه برایشان مهم نیست، به گوش جعفر قائم پناه معاون اجرایی رئیسجمهور رسیده و او در پنجاه و هشتمین جلسه کارگروه ملی مدیریت پسماند بر ضرورت اصلاح و کاهش سختگیری در استانداردهای تولید و عرضه کمپوست تاکید میکند. هدفش هم تسهیل فرآیند تولید کود، افزایش عرضه و تقاضا و رونق خرید اعلام میشود!قائم پناه سطح استانداردهای فعلی کشور را بالاتر از حد جهانی میداند و معتقد است که باید استانداردی که تدوین میشود به شرایط ملی نزدیکتر باشد.
سکوت سازمان محیط زیست در برابر درخواستی خطرناک
این روزها گویا معاونت اجرایی رئیسجمهور به شعبه دوم سازمان حفاظت محیط زیست تبدیل شده و بخشی از وظایفی که به عهده شخص رئیس سازمان محیط زیست قرار دارد، به این معاونت در حال انتقال است. مسئله نظارت بر مدیریت پسماند هم از آن مواردی است که از سازمان حفاظت محیط زیست به معاونت اجرایی ریاست جمهوری منتقل شده و در نهایت تعجب شینا انصاری در برابر خواسته خطرناک معاون اجرایی رئیس جمهور که میتواند منابع آب و خاک کشور را دچار بحران کرده و سلامت جامعه را با خطرات جدی مواجه کند، سکوت اختیار میکند و بدون هیچ توضیح و تذکری، جلسه مدیریت پسماند به پایان میرسد.
جابهجایی خط قرمزها راه حل نیست
اما آیا واقعا استانداردهای تدوین شده برای تولید کمپوست از زباله سختگیرانه است؟ کامبیز بازرگان، رئیس انجمن خاک ایران در گفتوگو با «هفتصبح» سادهتر کردن استانداردهای کمپوست حاصل از زباله را عاملی برای ایجاد مخاطره اعلام میکند. به گفته او، استاندارد کمپوست اصلا سختگیرانه نیست و چون صنایع کمپوست در ایران بحث جداسازی از مبدا ندارند، محصول نهاییشان با ریسک بالا وارد بازار شده و به مصرف کننده عرضه میشود.
بازرگان با اشاره به بررسی استاندارد سایر کشورها میگوید که حد مجاز سرب در کمپوست زباله کشوری مثل هند 100 میلیگرم در کیلوگرم است. در کشورهای اروپایی حد مجازشان بالاتر و استانداردشان هم آسانگیرانهتر است و علت این سهلگیری، کارخانههای پیشرفته در این کشورهاست که ریسک محصول نهایی را پایین میآورد. اما بررسیها نشان میدهد که میانگین غلظت سرب در محصول نهایی عرضه شده از کارخانههای این کشورها پایینتر از میانگین اعلام شده در استانداردشان است در حالی که تولیدکننده ایرانی میخواهد محصولی به بازار عرضه کند که میزان سربش برابر با حد بیشینه اعلام شده در استاندارد تدوین شده در ایران است. این رویه خطر آلودگی آب، خاک و غذای مردم را به همراه خواهد داشت.
رئیس انجمن خاک تاکید میکند که استاندارد یک توافق ملی بین ذینفعان است و ما نمیتوانیم شرایط را برای کمپوست ساز و مدیریت پسماند آسان کنیم اما منابع آب و خاک و محصول کشاورزی را آلوده کنیم. باید حد تعادلی در نظر بگیریم که هم به نفع مصرف کننده نهایی و هم به نفع منابع آب و خاک کشور و محیط زیست باشد و کمپوست ساز اگر محصول خوبی تولید کرد، آن را عرضه کند.
او یادآوری میکند که سند استاندارد کمپوست به تازگی بازنگری شده است و اصلا سختگیرانه نیست؛ ضمن آنکه کارخانههای کمپوست از مدتها قبل و بر اساس برنامه هفتم ملزم شدهاند جداسازی زباله از مبدا را انجام دهند. اگر این کار را بکنند، خیلی کیفیت کمپوست بهتر میشود. چرا سراغ تفکیک زباله نمیرویم اما میخواهیم خط قرمز را جابهجا کنیم تا کمپوست بیکیفیتمان را به بخش کشاورزی بفروشیم؟ چنین محصولی معلوم است که زمینها را آلوده میکند.
کمپوستسازان تدوین کننده استاندارد
محمد حسین داوودی، عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات خاک و آب نیز در گفتوگو با «هفت صبح» خبر میدهد که اساسا تدوین کننده استاندارد اولیه کمپوست، خود کارخانههای تولیدکنندگان کودآلی از زباله بودهاند.او مشکل این کارخانهها را حد بالای سرب برای محصول معرفی میکند. بر اساس استاندارد اولیه کمپوست زباله، حد مجاز سرب در ایران 200 میلیگرم در هر کیلوگرم کمپوست حاصل از زباله است که رقم بسیار بالایی است.
زیرا حد مجاز سرب در کودهای شیمیایی مثل سوپرفسفات تریپل یا دی آمونیوم فسفات که با حجم کمتر در خاک استفاده میشوند، حداکثر 50 میلیگرم در کیلوگرم است. وقتی میزان مصرف کمپوست پنج تا 10 تن در هکتار است و میزان سرب مجازش چندین برابر کود شیمیایی است، برای سلامت محصول حاصل از این کود خیلی مخاطره آمیز است.
به گفته داوودی خطرات آلودگی کود کمپوست به سرب، به مراتب بیشتر از کودهای شیمیایی است زیرا کمپوست یک ماده آلی است و حلالیتش در خاک بیشتر از کودهای شیمیایی است. بنابراین باید میزان استاندارد سربش هم پایینتر باشد.او به مشکل دیگری در کمپوست حاصل از زباله اشاره میکند و آن این است که آنالیز کمپوست حاصل از زباله شهرهای مختلف مثل مشهد، کرمانشاه، تهران و اصفهان نشان میدهد که خصوصیات محصول خروجی کارخانهها در فصول مختلف تغییر میکند و درصد فلزات سنگین آنها متغیر بوده و این محصول، کیفیت ثابتی ندارد. دلیلش هم عدم وجود تکنولوژی روز برای تولید کمپوست است.
گویا وزارت جهاد کشاورزی هم برای اجرای طرح تفکیک زباله از مبدا مکاتبه کرده تا آلودگی وارد کمپوست نشود و فلزات سنگین وارد چرخه غذایی مردم نشود اما وزارت کشور برای اجرای طرح تفکیک زباله از مبدا با این وزارتخانه همکاری نکرده است.عضو هیئت علمی موسسه تحقیقات خاک و آب میگوید که به دلیل مخلوط شدن زبالههای تر با باتری و دیگر زبالههای الکترونیکی میزان سرب و نیکل کمپوست حاصل بالاست و ورود عناصر سنگین به خاک، با مصرف این کود محتمل است. تاسف آور آنکه چنین ترکیب سمی به دلیل قیمت پایین، توسط کشاورزان جنوب تهران خریداری شده و در مزارع استفاده میشود!
او تاکید میکند که استانداردهای کمپوست حاصل از زباله اصلا سختگیرانه نیست زیرا رعایت این استانداردها هزینهای است که برای پیشگیری از آلودگی خاک پرداخت میشود. استانداردها باید معقول باشد تا هزینه درمان مردم کاهش یابد.در حالی که رفع آلودگی خاک نیاز به صرف وقت و هزینههای بسیار دارد و شاید بیش از یک قرن طول بکشد که آلودگی خاک رفع شود، معلوم نیست کدام منابع به معاون اجرایی رئیس جمهور اطلاعات غلط میدهند که او خواستار سهلگیری در استانداردهایی میشود که خاک ایران را برای تولید از دسترس خارج کرده و محصول ناسالم راهی سفرههای مردم میکند. راستی چرا سازمان حفاظت محیط زیست به جای تمرکز بر وظایف اصلی خود، مسئولیتش را به دیگر دستگاهها منتقل کرده و در برابر برخی اظهار نظرهای نادرست صرفا سکوت اختیار میکند؟
