هفت صبح| پروژه بازگشت گور ایرانی به توران موضوع یکی از مستندهای جشنواره سینما حقیقت بود که در این دوره اگرچه کاندیدای دریافت جایزه در بخشهای مختلف جشنواره بود اما در نهایت از سوی دبیر این مراسم مورد تقدیر قرار گفت. فتحالله امیری هدف از ساخت این مستند را به تصویر کشیدن زحمات افرادی در عمق بیابانها اعلام میکند که کارهایشان هیچ وقت دیده نمیشود.
آخرین اکران «بازگشت گور ایرانی» 24 آذرماه در پردیس سینمایی ملت انجام شد. این مستند که ساخت آن 9 سالی به طول انجامید، به موضوع بازگشت گور پس از بیش از سه دهه به زیستگاه توران اشاره میکند. پروژه معرفی مجدد گور به این زیستگاه از آن جهت مورد توجه رسانهها قرار گرفت که نخستین تلاش برای احیای این گونه با شکستی بزرگ همراه شد. 50 درصد از کل گله انتقالی به توران تلف شدند و حذف تنها نر گله که میتوانست مجریان پروژه را به آینده این انتقال امیدوار کند، از بین رفت.
طبق این مستند، وقوع معجزه و پذیرش گور ماده باقی مانده در جمعیت انتقالی برای شیر دادن به کرههایی که مادرشان تلف شده به همراه اجرای یک پروژه انتقال دیگر، امیدها برای احیای گور ایرانی را بار دیگر در دل مجریان این طرح زنده میکند. اما کشته شدن مکرر بچههای به دنیا آمده در اسارت توسط نر گله، مسئولان محیط زیست را وادار میکند که تصمیمی شجاعانه گرفته و با پذیرش ریسک احتمال بازگشت گورها به زیستگاه اولیه، در قفسها را باز کرده و گورخرهای باردار را در طبیعت رها کنند تا شاید بچهها از گزند حمله نر گله در امان بمانند.
پذیرش این ریسک باعث میشود که جمعیت گله افزایش یابد و گامهای بعدی برای اصلاح ژنی گورها با انتقال از دیگر زیستگاهها در دستور کار پروژه قرار گیرد. امروز 50 راس گور در زیستگاه توران داریم که حاصل آزمون و خطاها و تلاش جمعی از نیروهای سازمان محیط زیست است و به نظر میرسد که جمعیت گور در زیستگاه توران تثبیت شده باشد.
مستندی شایسته تقدیر
مستند بازگشت گور ایرانی در بخشهای مختلف جشنواره حقیقت کاندیدای دریافت جایزه بود اما در نهایت در مراسم اختتامیه دبیر جشنواره از این مستند به کارگردانی فتحالله امیری و نیما عسگری تقدیر کرد. مستندی که به اعتقاد تماشاگران، مستند خوبی بود و سالن جشنواره در زمان اکران آن مملو از جمعیت شد. فتحالله امیری کارگردان این مستند در گفتوگو با «هفت صبح» درباره دلیل ساخت مستند درباره پروژه احیای گور در زیستگاه توران توضیح میدهد:
این مستند باعث میشود که یکسری زحماتی که واقعا هیچ کس از آن خبر ندارد و کسی نمیداند چه زحمتهایی در عمق بیابانهای ایران کشیده میشود، به تصویر کشیده شوند. آدمهایی هستند که برای حفظ طبیعت ایران تلاش میکنند. برای من، گور ایرانی مثل دماوند و خلیج فارس است. یوز هم به همین شکل است. یکسری افراد به صورت گمنام فعالیت میکنند و ما یک بخش کوچکی از این زحمات را دیدیم.
از ساخت مستند برای یوز تا آشنایی با پروژه گور
آشنایی با آقای شاهحسینی محیطبان منطقه توران در جریان نمایش فیلم تنهاوش که درباره یوزپلنگهای آسیایی بوده باعث میشود که امیری با پروژه انتقال گور آشنا شود. گویا محیطبان منطقه از آرزویش برای احیای گورخر ایرانی با این کارگردان صحبت میکند. شاهحسینی که شخصیت اول مستند است، در دفتر یادداشت روزانه محیطبانان دیده بود که آخرین بار گورخر ایرانی در زیستگاه توران طی سال1360 گزارش شده است. فتحالله امیری به این محیطبان میگوید اگر رویایش را عملی کند، او هم همراهش میشود تا مستند مربوط به احیای مجدد گور ایرانی در توران را بسازد و این آغاز یک همکاری 9 ساله بین تیم مستندساز و شاه حسینی محیطبان منطقه توران میشود.
تعطیلی ساخت مستند در صورت شکست پروژه
امیری میگوید که فکر میکردیم ساخت مستند دو تا سه سال طول بکشد ولی این کار، 9 سال به طول انجامید. اگر پروژه شکست میخورد، فیلم را کنار میگذاشتیم زیرا نمیخواستیم تحقیرشان کنیم. به اعتقاد او، اگرچه یکسری اشتباهات هم در جریان اجرای پروژه رخ داده اما افرادی که در این پروژه مشارکت داشتند، قهرمانان واقعی کشورمان هستند. او با وجود ناکامیهای مکرر در سه سال ابتدای پروژه، آن را 100 درصد موفق اعلام میکند.
زیرا تمام پروژههای دنیا با چالش مواجه هستند و اگر بخواهیم همه چیز خیلی شسته و رفته پیش برود، کاری رخ نمیدهد. به گفته این تهیهکننده، پروژههای انتقال گور دیگری هم در دنیا انجام شده که بین 40 تا 50 درصد تلفات داشتهاند و آنچه درباره گورخر ایرانی در توران رخ داده، موفقترین پروژه تاریخ سازمان محیط زیست ایران قبل و بعد از انقلاب است. زیرا ما پروژه تکثیر گوزن زرد ایرانی را داریم که هنوز در طبیعت نیستند ولی گورها در طبیعت بوده و زادآوری هم دارند.
