روغن نایاب شد؛ همه مقصرند | قیمت انواع روغن در بازار
گزارشی از کمبود و گرانی روغن خوراکی در بازار ایران که درپی تصمیمات ارزی، مالیاتی و عرضه محدود توسط کارخانه‌ها به وجود آمده است
هفت صبح| کاهش عرضه و همچنین افزایش قیمت، بازار روغن‌های خوراکی را با چالش‌های جدی مواجه کرده و باعث نگرانی مردم بابت تهیه این کالا شده است. بررسی‌ها نشان می‌دهد بار دیگر در برخی از فروشگاه‌ها و خرده‌فروشی‌های سطح شهر، روغن کمیاب یا نایاب شده است؛ گرچه این اتفاق لزوما به معنای کمبود این محصول در تمام نقاط شهر نیست اما می‌تواند نشانه‌ای مهم از احتمال افزایش دوباره قیمت روغن باشد.
این وضعیت، نتیجه مجموعه‌ای از سیاست‌گذاری‌های نامشخص در حوزه‌هایی مانند مالیات بر ارزش افزوده، تخصیص ارز و قیمت‌گذاری مصرف‌کننده است. چنانکه بررسی‌ها از خالی شدن قفسه برخی فروشگاه‌ها از روغن حکایت دارند. این محصول که پیش از این در واکنش به طرح جراحی اقتصادی دولت سیزدهم پرچمدار تورم شده بود، بعید نیست بار دیگر به سرمدار گرانی مواد غذایی و کالاهای خوراکی تبدیل شود.
یکی از مسائلی که در این خصوص مطرح می‌شود، این است که کارخانه‌های تهیه و تولید روغن برای گرانی محصول توزیع و عرضه را محدود کرده‌اند. از سوی دیگر فروشندگان، عمده‌فروشان و مردم نیز اعتقاد دارند کمبود عرضه فقط به این دلیل انجام می‌شود که کارخانه‌ها انتظار دارند با کمبود مصنوعی روغن در بازار، بتوانند قیمت این محصول را افزایش دهند.
این در حالی است که طبق برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته دولت سعی کرده ظرفیت تولید روغن را در کشور افزایش دهد. با این حال، به نظر می‌رسد این برنامه‌ها با چالش‌های متعددی مواجه شده‌اند.با این وجود خانواده‌ها در حالی درگیر یافتن یک عدد روغن در مغازه‌ها هستند که روغن مایع خوراکی در فروشگاه‌ها کاهش داشته و برندهای غیر‌معتبر نیز در مغازه‌ها عرضه می‌شوند و خبری از برندهای مشهور روغن در مغازه‌ها نیست. همچنین روغن جامد و نیمه جامد ۵ کیلویی نیز در بازار بسیار کمیاب است.
اکبر فتحی، معاون برنامه‌ریزی و امور اقتصادی وزارت جهاد کشاورزی چند روز پیش در مورد کمبود روغن در بازار و دلایل آن، گفت:« بازار روغن‌های خوراکی مشکل ارزی ندارد، بلکه مشکل به عدم تعیین تکلیف مالیات بر ارزش افزوده برمی‌گردد که فکر می‌کنم هفته آینده در صحن مجلس شورای اسلامی طرح و مشخص خواهد شد که مالیات ارزش افزوده آن در سال ۱۴۰۴، یک درصد یا ۱۰ درصد است.»
مشکل از تغییر ارز اختصاصی است
اما در همین حال رئیس اتحادیه بنکداران مواد غذایی تهران در گفت‌وگو با روزنامه «هفت صبح» مشکل را از زاویه دیگری دیده و تاکید می‌کند بخش زیادی از کمبود فعلی روغن مربوط به شرایط ارزی است. رضا کنگری با ارائه توضیح در همین خصوص گفت:« مشکل و چالش توزیع روغن‌های خوراکی در بازار از اسفندماه سال قبل و از زمانی که دولت تصمیم گرفت ارز نیمایی را به ارز توافقی تبدیل کند ایجاد شد.
در حال حاضر عرضه روغن‌های خوراکی به صورت قطره‌چکانی است و به‌خصوص در فروشگاه‌های زنجیره‌ای به صورت محدود عرضه می‌شود.» وی به بحث گرانفروشی روغن نیز اشاره داشت و گفت:« از سوی دیگر قیمت روغن با 2 درصد زیر قیمت درج شده در روی محصول در اختیار واحدهای توزیع قرار می‌گیرد و بنابراین گرانفروشی روغن تخلف است. به صورت کلی کالاهای تولیدی 2 درصد حاشیه سود دارند که 10 درصد برای خرده‌فروشی‌ها و 3 درصد نیز برای بنکداری‌ها باید در نظر گرفت.
البته این حاشیه سود در بحث روغن‌های خوراکی دیده نشده است. قیمت روغن‌های صنف و صنعت ۱۶ کیلویی برای استفاده رستوران‌ها و اغذیه‌فروشی‌ها نیز قیمت مصرف‌کننده 980 تومان است که در حال حاضر با قیمت 1180 تومان بدون فاکتور به بنکداری‌ها عرضه می‌شود که این مورد نیز تخلف است.»
این فعال صنفی با اشاره به این موضوع که 67 درصد از کالاهای بازار خرده‌فروشی از سوی بنکداران عرضه می‌شود، گفت:« به وزارت جهاد کشاورزی پیشنهاد دادیم به دلیل ماهیت فعالیت این اتحادیه که توزیع کالا است، در تنظیم بازار این نوع کالاها به خصوص برنج و روغن که از ارزهای ترجیحی و نیمایی استفاده می‌کنند آمادگی کمک و مشارکت داریم تا به دست مصرف‌کننده برسانیم. البته نرخ‌گذاری هم نیاز به کار کارشناسی دارد که در این اتحادیه کارشناسان تخصصی وجود دارند.»
فروش همراه با کالای تحمیلی
رضا کنگری همچنین با اشاره اهمیت رقابتی شدن بازار گفت: « مدتی پیش در بازار مشکل عرضه شکر وجود داشت اما حالا این مشکل به دلیل افزایش رقابت بین تولیدکنندگان برطرف شده و قیمت آن به ثبات رسیده است. اگر همین سیاست در مورد روغن هم ایجاد شود، بازار روغن هم آرامش پیدا خواهد کرد.» رئیس اتحادیه بنکداران مواد غذایی تهران در پایان با تاکید براینکه در بازار کمبود روغن نداریم و فقط مشکل عرضه وجود داشته است، در خصوص عرضه تحمیلی اجناس همراه با فروش روغن توسط برخی فروشنده‌ها گفت:
« این کار تخلف است و موجب پیگیری و جریمه متخلف خواهد شد. باید در نظر داشت کالاهایی که به صورت تحمیلی به فروش می‌روند، در بحث مالیات بر ارزش افزوده هم با چالش‌هایی روبه‌رو خواهند شد به این دلیل که روغن مالیات برارزش افزوده ندارد اما سایر کالاهایی که به خریدار تحمیل می‌شوند دارای مالیات بر ارزش افزوده هستند. بنابراین واحدهای صنفی که به‌صورت تخصصی در زمینه کالای معاف از ارزش افزوده فعالیت دارند با مشکل مواجه می‌شوند. زمانی که هموطنان هنگام خرید روغن با کالاهای تحمیلی مواجه می‌شوند می‌توانند جهت ثبت شکایات با شمار‌گیری 124 سازمان تعزیرات حکومتی، این مورد را گزارش دهند.»
شرایط جهانی روغن
البته باید به این نکته هم اشاره کرد که در طول ماه‌های اخیر بازار جهانی روغن‌های خوراکی نیز با چالش‌هایی روبه‌رو است. در مدت یاد شده قیمت روغن‌های گیاهی به طور قابل‌توجهی افزایش یافته، در حالی که تولید جهانی کاهش یافته است. کاهش عرضه روغن آفتابگردان در منطقه دریای سیاه باعث افزایش تقاضای جهانی برای روغن‌های پالم و سویا شده است.همچنین، صادرات روغن پالم از اندونزی و مالزی به دلیل کاهش تولید محدود شده و ذخایر اندونزی به سطح پایینی رسیده است؛ به همین دلیل جدا از ایران، شرایط روغن‌های خوراکی در جهان نامتعادل است.
قیمت‌ها در بازار
در کنار کمبود، قیمت روغن‌های خوراکی در بازار نیز افزایش داشته است. در حال حاضر روغن 3 لیتری آفتابگردان طبیعت با قیمت 163.000، روغن 1.5 لیتری بدون پالم مخصوص سرخ کردنی اویلا 92.000، روغن آفتابگردان 1500 میلی لیتر حاوی توکوفرول غنچه پلاس 94.200، روغن سرخ کردنی3 لیتری بدون پالم لایت طبیعت 181.800، روغن آفتابگردان طبیعی1800 سی‌سی رضوان 250.000، روغن مخصوص سرخ‌کردنی حجم 1.5 لیتر بهار 95.500، روغن جامد5 کیلوگرم زیرو ترانس غنچه 482.000 و روغن کنجد 1350 گرمی سمن با قیمت 700.000 تومان به فروش می رسند. اکنون باید منتظر بود و دید مسئولان چه راهکاری برای رفع کمبود این محصول دارند و چه اقدامی باید در این زمینه انجام شود تا بازار بیش از این ملتهب نشود.
