تجهیزات دفاع شخصی برای کادر درمان
خشونت علیه کادر درمان شامل توهین، آزار کلامی و فیزیکی است که سلامت روان و عملکرد آنان را تهدید می‌کند
هفت صبح| «تمام بحث ما پزشکان این است که مسئله خشونت علیه کادر درمان را به رسمیت بشناسید. حالا هر نوع خشونتی که می‌خواهد باشد. از یک توهین و آزار کلامی گرفته تا حتی قتل؛ درست مانند قتل فجیع دکتر داوودی که عواطف عمومی را جریحه‌دار کرد.»
اینها خلاصه خواسته بسیاری از پزشکان و البته کادر درمانی است که هر روز را با ترس از درگیری با یکی از اقوام یا همراهان بیمار سپری می‌کنند. خشونت علیه پزشکان و کادر درمان به‌عنوان معضلی جهانی شناخته می‌شود و ابعاد گسترده‌ای از آسیب‌های روانی، اجتماعی و حتی اقتصادی را به دنبال دارد.
این مسئله، به‌ویژه در دوران همه‌گیری کرونا شدت یافت، زیرا شرایط بحرانی بیمارستان‌ها و فشار بر بیماران و کادر درمانی، زمینه‌ساز افزایش تنش و در نتیجه خشونت علیه این قشر شد. در ایران نیز خشونت‌های کلامی و فیزیکی علیه پزشکان و پرستاران رو به افزایش بوده و این امر، بر کیفیت خدمات درمانی و سلامت عمومی تاثیر منفی گذاشته است.
نگاهی جهانی به این نوع از خشونت
بر اساس آمارهای سازمان بهداشت جهانی (WHO)، در برخی از کشورها تا ۴۰ درصد از کادر درمان در طول دوره کاری خود نوعی از خشونت را تجربه می‌کنند. انواع خشونت شامل کلامی، فیزیکی و تهدیدهای روانی است. در کشورهای مختلف میزان خشونت متغیر است و عوامل فرهنگی، اقتصادی و شرایط اجتماعی از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار بر شدت این معضل به‌شمار می‌روند.
خشونت نانوشته علیه کادر درمان در ایران
در ایران، آمار دقیق و شفافی از خشونت علیه کادر درمان وجود ندارد، اما شواهد نشان می‌دهد که پزشکان و پرستاران در بیمارستان‌ها به خصوص در شرایط بحرانی، بیشتر با خشونت مواجه می‌شوند. اما در عین حال بررسی اخبار مرتبط با این موضوع می‌تواند به خوبی اهمیت قضیه را مشخص کند. به عنوان مثال براساس اخبار منتشر شده، تنها در بازه یکساله ما بین مهر 1402 تا مهر 1403، دو نفر از پزشکان و کادر درمان به قتل رسیده و 13 نفر دیگر نیز مجروح شده‌اند.
آخرین حادثه در این خصوص نیز حدود سه هفته قبل در حالی رخ داد که یکی از بیماران به‌دلیل وضعیت جسمانی خود به درمانگاه مراجعه کرده بود و پس از آن، میان همراهان وی و کادر درمان درگیری لفظی شکل گرفت که به درگیری فیزیکی منجر شد. موضوعی که با ورود پلیس به ماجرا و دستگیری متهمان و تحویل آنها به مراجع قضایی خاتمه یافت ولی قطعا این آخرین حادثه از این دست نبوده و نیست!
به گفته محمد میرخانی، معاون اجتماعی و پارلمانی سازمان نظام پزشکی در ایران در خصوص خشونت علیه کادر درمان واقعا فقر آمار وجود دارد. وی در این زمینه می‌گوید: تا وقتی که فرد شکایت یا گزارشی از خشونتی که علیه او رخ داده نکند، نمی‌توان فهمید که چه اتفاقی افتاده است. در عین حال در بسیاری موارد برای جلوگیری از خشونت ثانویه و درگیری‌های قومی و طایفه‌ای پزشک یا پرستار خشونت دیده، ترجیح می‌دهند موضوع را نادیده بگیرند و ببخشند و خودشان را به نحوی آرام کنند.
با این حال وی بر این نکته تاکید دارد که خشونت علیه کادر درمان در سال‌های گذشته بیشتر شده است و این افزایش علل مختلفی دارد:« وضعیت اقتصادی طی این سال‌ها به شکلی است که مردم عموما تحت فشار بوده و نمی‌توانیم انکار کنیم که مردم نسبت به گذشته عصبانی‌تر شده‌اند و این تحت فشار بودن وقتی که طولانی مدت باشد به افزایش بار روانی و در نتیجه وقوع خشونت منجر شده است.»
از نقش عوامل درونی تا خلأهای قانونی
بی‌شک حمله و خشونت علیه پزشکان را باید از منظر روانپزشکی نیز بررسی کرد. دکتر علی طلایی، روانپزشک و متخصص اعصاب و روان، با ذکر اینکه خشونت علیه کادر درمان مقوله‌ای بسیار پیچیده بوده که می‌توان از ابعاد سیاسی، اجتماعی، صنفی و روانی به آن پرداخت، می‌گوید: البته این نوع از خشونت مسئله‌ای جهانی است به طوری‌که در آمریکا از بین خشونت علیه حرفه‌های کاری، عددی بین ۵۰ تا ۷۰ درصد مربوط به مشاغل مرتبط با سلامت است.
وی با تاکید بر اینکه خشونت به دنبال خشم اتفاق می‌افتد، می‌گوید: اصولا خشم احساسی درونی است و بسته به شرایط، افراد واکنش‌های گوناگونی از خود بروز می‌دهند که در حقیقت خشم ریشه‌ای برای مقابله با بحران بوده ولی ما به عنوان موجوداتی مدنی در طول تاریخ یاد گرفته‌ایم که خشم خود را مدیریت کنیم و به همین دلیل توانسته‌ایم در کنار یکدیگر شهرها و کشورها را تشکیل دهیم، ضعف قوانین باعث بروز و تخلیه نامناسب خشم می‌شود.
خشونت در حوزه سلامت زیرچتر قانون
«براساس مواد 608 و 609 قانون مجازات اسلامی چنان‌که هر کسی اعم از بیمار و بستگان به پرسنل درمانی توهین کنند، مشمول 3 تا 6 ماه حبس، شلاق تا 74 ضربه و جزای نقدی می‌شوند.» این همان قانونی است که احتمالا شما هم در بدو ورود به هر بیمارستان و مرکز درمانی با آن مواجه شده‌اید.
این رویه و ادامه‌دار بودن حمله به کادر درمان و تهدید و خشونت علیه آنها باعث شد تا حدود 15 سال قبل، با تعامل سازمان نظام پزشکی با نیروی انتظامی، پزشکان نیز در زمره کسانی قرار بگیرند که می‌توانند برای دفاع از خود از شوکر و اسپری استفاده کنند. تفاهم نامه‌ای که بعد از قتل دو پزشک در تهران امضا شد. در اواخر شهریور‌ماه سال 1389، دکتر عبدالرضا سودبخش، دانشیار بخش عفونی بیمارستان امام خمینی و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران، هنگام خروج از مطب خود مورد سوء قصد فرد یا افرادی ناشناس قرار گرفت و به ضرب گلوله کشته شد.
یک روز پس از این واقعه، دکتر غلامرضا سرابی، متخصص داخی و فوق تخصص قلب و عروق و پزشک بیمارستان خاتم‌الانبیا نیز، حین خروج از مطب خود در حوالی نارمک هدف گلوله قرار گرفت و پس از بستری شدن در بیمارستان، جان باخت.
گرچه بعد از مدتی، عملا آمار اعضای کادر درمانی که خواستار دریافت تجهیزات دفاع شخصی بودند کاهش پیدا کرد. اما به نظر می‌رسد با ادامه خشونت‌ها حالا سازمان نظام پزشکی دوباره طی اخبار و فراخوان‌هایی از کادر درمان و به‌خصوص پزشکان خواسته تا موضوع تهیه این تجهیزات را جدی بگیرند و حتی برای سهولت دریافت این تجهیزات، میزی را در طبقه همکف این سازمان تدارک دیده که پزشکان می‌توانند برای دریافت اسپری اشک‌آور و شوکر به آنجا مراجعه کنند.
مردم ممکن است از کیفیت خدمات درمانی ناراضی باشند یا خشم اجتماعی داشته باشند. بعضی جامعه‌شناسان، افزایش خشونت اجتماعی و نزاع در جامعه ایران را به بحران‌های اقتصادی و اجتماعی ربط می‌دهند ولی پرستار و پزشک هم شهروند این جامعه هستند و حتی بیشتر از مردم، مشکلات اقتصادی و سیاسی و اجتماعی را تحمل می‌کنند و علاوه بر تحمل این مشکلات، از فشار کار و توهین و ضرب و شتم مراجعان هم دچار آسیب می‌شوند.
تجهیزات دفاع شخصی برای دیگر صنوف
اما شاید بد نباشد که بدانید، پزشکان و کادر درمان تنها صنفی نیستند که قانون به آنها اجازه حمل تجهیزات دفاع شخصی را داده است. درست برخلاف تصور عامه، این صنوف لیست بلند بالایی را شامل می‌شوند که در نوع خود قابل توجه و جذاب هستند. براساس این لیست، صنوفی که می‌توانند برای دریافت تجهیزات دفاع شخصی اقدام کنند؛ عبارتند از حراست دستگاه‌های کشوری، جامعه پزشکان، وکلای دادگستری، صرافی‌ها، طلا فروشی‌ها، فرش فروشان، سردفتران رسمی، بازرگانان و اعضای اتاق بازرگانی، فروشندگان اشیای قدیمی و صنایع دستی، هتل داران، رانندگان خودروهای بین شهری، باشگاه‌های ورزشی بانوان، آرایشگاه‌های بانوان، مدیران و متصدیان جایگاه‌های سوخت، کارشناسان رسمی، فروشندگان سلاح و مهمات، تالارهای پذیرایی، کارکنان ستاد اقامه نماز، فروشندگان صوتی تصویری، تهیه و توزیع کنندگان لوازم پزشکی، صندوق داران فروشگاه‌های زنجیره‌ای، متصدیان داروخانه، روحانیون، اعضای نظام مهندسی، بانوان شاغل در مشاغل اجتماعی از جمله دستگاه‌هایی هستند که می‌توانند با ارائه معرفی‌نامه از صنف مربوطه و مراجعه به نیروی انتظامی، تجهیزات دفاعی با مجوز دریافت کنند.
گرچه برای سایر افرادی که خواستار دریافت این تجهیزات هستند نیز راهکاری در نظر گرفته شده که براساس آن، این اشخاص به کمیسیون معرفی می‌شوند و پس از تایید؛ برایشان مجوز صادر می‌شود و می‌توانند اسپری و شوکر با خود حمل کنند.
فرآیندی برای دریافت تجهیزات توسط کادر درمان
شیوه دریافت این تجهیزات نیز چندان پیچیده نیست. برای این منظور کافی است مدارکی چون فرم مشخصات را پرکرده و با دیگر مدارکی مانند کپی کارت ملی و شناسنامه و پایان خدمت آنها را در سایتی که به همین منظور در نظر گرفته شده، بارگذاری کنید. گرچه در این میان درخواست کنندگان، باید گواهی سوء‌پیشینه و گواهی سلامت از متخصص اعصاب و روان یا روانپزشک را نیز که باید به تایید یک روانشناس برسد بارگذاری کنند. بعد از این مرحله نیروی انتظامی مدارک را بررسی کرده و در صورت تایید آنها را به سازمان نظام پزشکی ارسال می‌کند. در آخرین گام نیز فرد درخواست کننده، با مراجعه به سازمان نظام پزشکی و پرداخت هزینه این تجهیزات که از سوی نیروی انتظامی مشخص شده است، آنها را از همان جا دریافت کند. متصدی میز تجهیزات دفاع شخصی در سازمان نظام پزشکی در مورد اینکه این مجوزها تا چه زمانی اعتبار دارد به «هفت صبح» می‌گوید: اعتبار این تجهیزات دو سال است و چنانچه وی مجبور به استفاده از آنها شده و تمام شود نیز می‌تواند برای دریافت مجدد آن اقدام کند.
تعرفه تجهیزات دفاع شخصی
اما نرخ تعیین شده برای این تجهیزات چقدر است؟ براساس گفته‌های متصدی میز تجهیزات دفاع شخصی در سازمان نظام پزشکی قیمت شوکر رعد1، 35.977.500 شوکر رعد 2؛ 28.475.000 ریال؛ شوکر رعد 3؛38.927.000 ریال و نرخ افشانه(اسپری اشک آور) 8.160.000 ریال است. اما اینها تنها تعرفه‌های مرتبط با تجهیزات دفاع شخصی نیستند. براساس تعرفه‌های اعلام شده، تمدید مجوز استفاده از شوکر؛ 2.500.000 ریال، تمدید مجوز استفاده از افشانه؛ 4.500.000ریال، هزینه ارسال به‌صورت پستی؛ 2.700.000 ریال، غلاف چرمی افشانه؛ 5.499.000 ریال و بالاخره غلاف چرمی شوکر؛6.664.000ریال هزینه روی دست متقاضیان می‌گذارد.
