تاریخ را نوشتم، نه برای باشگاه، برای هوادار

 به گزارش هفت صبح، تاریخ اگر امروز نوشته نشود، فردا ناپدید می‌شود.

کتابسرای راوی اخیرا میزبان رویدادی ارزشمند و خاص بود. جایی که برخی از چهره‌های ورزشی همچون پیشکسوتان خوشنام، اصحاب رسانه، و البته هواداران عاشق باشگاه استقلال گردهم آمدند تا در مراسم رونمایی از کتاب آبی آنتیک حضور پیدا کنند. در حاشیه این مراسم گفت‌وگویی داشتم با استاد ابراهیم افشار، خبرنگار پیشکسوت ورزشی که آبی آنتیک را به رشته تحریر درآورده است.

" بگذارید قبل از سلام بگویم آقاجان من که تاجی نیستم!" این نخستین جمله‌ای است که بعد از باز کردن آبی آنتیک به چشم می‌خورد. نویسنده توانای کتاب در خصوص اینکه ایده نگارش تاریخچه باشگاه استقلال چگونه به ذهنش خطور کرده، می‌گوید: "خب می‌دانید دیگر ... ایران در کنار افغانستان جزء  بی‌تاریخ‌ترین کشورهای دنیا در حوزه ورزش به حساب می‌آید. یعنی اکنون که ۱۳۰ سال از پیدایش ورزش‌های نوین در ایران می‌گذرد، ما هیچ فکت، رفرنس یا پیشینه نگاری از گذشته نداریم."

افشار با اشاره به نبود منابع مستند در این خصوص گفت: مسجدسلیمان می‌گوید فوتبال در شهر ما شروع شده و همین را تبریز و خراسان و تهران هم می‌گویند. اگر امروز این‌ها نوشته نشود، نسل‌های آینده منبعی برای استناد نخواهند داشت. نگارش تاریخ باشگاه تاج یا استقلال هم با چنین نیازی آغاز شد. قرار بر این بود که تاریخ باشگاه‌های معتبر ایران همچون استقلال، پرسپولیس، تراکتور و تیم ملی گردآوری شود. البته که این به صرف یک تاریخ انتقادی یا جامع نیست بلکه یک‌سری روایت‌های شخصی و ناداستان‌هایی است که من در این پنجاه سال از مجموعه استقلال دیدم و تقریبا اینجوری شکل گرفت."

از استاد افشار پرسیدم که آیا باشگاه استقلال هم در این زمینه با او همکاری کرده؟ وی گفت: "من اساسا با هیچ باشگاهی کاری ندارم. چون خودم طرفدار تیم ماشین‌سازی تبریز بودم. می‌گویند آدم سیه‌روز طرفدار باشگاه سیه‌روزه! اساسا علاقه‌ای به باشگاه‌های رنگی به آن صورت ندارم و از چشم یک تاریخ‌نگار به موضوع نگاه کردم.

اگر یک همچین اتفاقی بیفتد شاید ناشر مطلع باشد چون من این را برای مدیران باشگاه استقلال ننوشتم. برای طرفدارانش و آینده ورزش ایران که بدانند در گذشته‌ی این باشگاه چه گذشته است."

افشار درمورد روند انتخاب اسم کتاب که گویا پس از کلنجارهای فراوان برگزیده شده پاسخ داد: "راستش برای آبی آنتیک سروکله‌های زیادی زدیم. در نهایت به این تصمیم رسیدیم که از یک صفت و یک رنگ استفاده کنیم. مثلا آبی آنتیک که قدمت، عتیقه بودن و دیرینه بودن باشگاه را نشان بدهد و پرسپولیس مثلا قرمز آتشین باشد."

مهم‌ترین قسمت از مصاحبه با ابراهیم افشار اما به موضوعی برمی‌گردد که شاید برای اولین بار مطرح شد و آن، از دست رفتن اموال باشگاه تاج در استانبول پس از انقلاب است. افشار در مورد این موضوع گفت: "من کاری به رویکردهای سیاسی بنیانگذار باشگاه تاج یعنی تیمسار خسروانی ندارم اما او به عنوان مالک باشگاه از دهه بیست تا سال ۵۷، خدماتی را در آن چهل سال ارائه کرده است. 

کسی که کلی ملک و مستقلات به جای گذاشت و اگر باشگاه استقلال امروز می‌توانست دارایی‌های همان باشگاه تاج استانبول که در بهترین جای شهر قرار داشت را مال خودش کند، امروز از الهلال عربستان متمول‌تر می‌شد. باشگاه استقلال بعد از انقلاب یک باشگاه بی‌پناه و بی‌نوا شد. بخش اعظمی از اموال باشگاه که مصادره شد و سرنوشتی که بر سر شعبه استانبول آمد همچنان مخشوش است. یعنی باید یک تیمی برود ده سال تحقیق کند ببیند چه کسانی آنجا را بالا کشیدند.

جایی که هکتارها زمین مرغوب متعلق به باشگاه تاج بود که اگر الان آن را می‌فروختند از باشگاه‌های عربستان ثروتمندتر می‌شدند و می‌توانستند امثال رونالدو را بیاورند. همین‌ها باید روایت شود که استقلال چرا بی‌پناه شد؟ چرا باید یک عده مدیر بی‌عرضه و ناآگاه به گذشته باشگاه روی کار بیاید؟ استقلال یک زمان در بحرین نمایندگی داشت. بزرگترین موزه مملکت را دارا بود. می‌خواهم عمق فاجعه را بگویم. اگر باشگاه استقلال می‌توانست دارایی‌های باشگاه تاج استانبول که هکتارها زمین در بهترین جای نقطه شهر بود را از آن خود کند، اکنون ثروتمند‌ترین باشگاه آسیا می‌شد.

شایعات زیادی نیز درمورد سانسور شدن برخی قسمت‌های این کتاب مطرح شده بود. ابراهیم افشار در پاسخ به این موضوع اضافه کرد: "کمی از قسمت زندگی آقای خسروانی و محمد خاتم را ترس داشتم که حذف شود که خوشبختانه بعد از صحبت‌هایی که ناشر عزیز با وزارت ارشاد داشت، ختم به خیر شد و من سانسور خاصی در کتاب ندیدم."

ابراهیم افشار شاید بهترین کسی است که می‌تواند درمورد حکومتی بودن تاج یا پرسپولیس پیش از انقلاب ۵۷ نظر بدهد. وقتی از او در این مورد پرسیدم، پاسخ داد: "بسیار حرف سخیفی است. نمی‌توان گفت تیمی در ایران حکومتی است. در بحث تاج و پرسپولیس، چون تاج از نظر سیستم و ساختار تحت مالکیت تیمسار خسروانی بود و ایشان به دربار نزدیک بود و پرسپولیس نیز همین لابی‌ها را داشت و آقای عبدو امتیازات مشابهی از دولت می‌گرفت. پس هر دو به یک اندازه به حکومت وقت وابسته بودند.

ابراهیم افشار جزء  معدود افرادی هست که می‌تواند با آمار درمورد دیدارهای تاریخی همچون برتری ۶-۰ پرسپولیس در دربی سال ۵۲ و البته نخستین قهرمانی آسیایی استقلال نظر بدهد. به عنوان سوال آخر، از او در درخصوص قهرمانی تاج در جام باشگاه‌های آسیا ۱۳۴۹ پرسیدم که پاسخ جالبی داد: "پنجاه تا عکس از آن تورنمنت می‌توانم به شما نشان بدهم. حتی از شعارهایی که دادند و میهمانی که بعد از قهرمانی گرفته شد، همه‌‌اش موجود است. من که استقلالی نیستم اما در حوزه تاریخ، همه تصاویر و آمار از تک تک بازی‌های استقلال در نخستین قهرمانی آسیایی موجود است و می‌شود یک پرونده جدا درمورد آن درست کرد."