هفت صبح، حمیدرضا خالدی| نقشه آنفلوآنزایی کشور این روزها حکایت از آن دارد که هم اینک آمار و وضعیت مبتلایان به آنفلوآنزا در ۸ استان کشور به بالاتر از حد هشدار رسیده است و در عین حال ۱۱۵نفر نیز تاکنون جان خود را به دلیل ابتلا به این بیماری از دست دادهاند. حالا همزمان با سردتر شدن هوا و افزایش تجمعات، وزارت بهداشت نسبت به احتمال تشدید موج بیماری در هفتههای آینده هم هشدار داده و اظهار نگرانی کرده است. ویروسی که حتی برخی از پزشکان اعلام کردهاند از «کرونا» نیز خطرناکتر است.
آنفلوآنزا، در چند خط
آنفلوآنزا یک بیماری تنفسی مسری است که در آن فرد، توسط ویروس آنفلوآنزا به این بیماری مبتلا شده و معمولاً بینی، گلو و گاهی دستگاه تنفسی وی را درگیر میکند. بیماری آنفلوآنزا میتواند در افراد به صورت خفیف یا شدید بروز کرده و گاهی اوقات حتی منجر به مرگ مبتلایان شود. در این میان به گفته پزشکان، بهترین راه برای پیشگیری از ابتلا به بیماری، تزریق سالانه واکسن آن است.
علائم آنفلوآنزا معمولا به صورت ناگهانی بروز کرده و افراد مبتلا ممکن است برخی از علائم و یا همه علائم زیر را داشته باشند: تب و یا احساس داغی، سرفه، گلودرد، آبریزش و گرفتگی بینی، درد بدن و ماهیچه، سردرد، خستگی، بروز حالت تهوع یا اسهال در برخی از افراد مخصوصا کودکان. در عین حال برخلاف تصور عامه مردم، باید به این نکته توجه داشت که تمامی افراد مبتلا به آنفلوآنزا، لزوما تب نمیکنند.
عبور از مرز هشدار
ابتلا به آنفلوآنزا از هفته دوم آبان تاکنون رشد چشمگیری داشته، این افزایش ابتلا شامل همه گروههای سنی است اما کودکان و نوجوانان بیشترین سهم ابتلا را به خود اختصاص دادهاند، تاجایی که در برخی از استانها از جمله قم و خراسان رضوی این حجم از ابتلا باعث تعطیلی مدارس هم شده است.
دکتر علیرضا رییسی، معاون بهداشت وزارت بهداشت، با اشاره به شدت بیشتر موج آنفلوآنزای امسال نسبت به سال گذشته اعلام کرده که اگرچه در برخی استانها روند بیماری نزولی شده، اما استانهای گلستان، قزوین، هرمزگان، سیستان و بلوچستان (زاهدان)، خوزستان (اهواز)، تهران، کرمانشاه و همدان همچنان در شرایط هشدار قرار دارند و میزان ابتلا در برخی استانها چند برابر آستانه هشدار نظام سلامت است.
به گفته رییسی، تاکنون حدود ۱۱۵ مورد فوت منتسب به آنفلوآنزا در کشور ثبت شده که عمده آنها مربوط به سالمندان و افراد دارای بیماریهای زمینهای بوده است؛ آماری که زنگ خطر را برای هفتههای سردتر سال به صدا درآورده است.
بیماریهای تنفسی، سه برابر استاندارد
بر اساس استانداردهای جهانی، نسبت عفونتهای تنفسی در گردش کشور در شرایط عادی، حدود 6 است و با عبور سهم آنفلوآنزا از ۱۰درصد به معنای ورود به وضعیت هشدار است. این در حالی است که دکتر قباد مرادی، رئیس مرکز مدیریت بیماریهای واگیر وزارت بهداشت پیش از این با تشریح روند رصد بیماریهای تنفسی اعلام کرد که نسبت عفونتهای تنفسی در گردش کشور به ۱۶ تا ۱۷ درصد – یا حدود سه برابر استاندارد جهانی - رسیده است که نشان میدهد شرایط تا چه حد بحرانی است.
از سویی مینو محرز، متخصص بیماریهای عفونی، نیز ضمن تایید افزایش بیماری آنفلوآنزا در کشور گفته است: معمولا هر ۱۰سال یکبار، یک ویروس آنفلوآنزای جدید شیوع پیدا میکرد، چند سال پیش ما منتظر آنفلوآنزا بودیم که کووید آمد و حالا با تاخیر، این آنفلوآنزا جدید آمده و خیلی هم شیوع پیدا کرده است.
کسانیکه بیشتر در معرض ابتلا هستند
به گفته کارشناسان، ویروس جدید آنفلوآنزا، میتواند برای طیفهایی از شهروندان خطرناکتر باشد. افراد بالای 65 سال، کودکان زیر 2 سال، افراد مبتلا به آسم، مشکلات عصبی، اختلالات خونی (مانند کم خونی داسی شکل)، بیماریهای مزمن ریوی (مانند بیماری انسداد ریوی مزمن و فیبروز ریوی)، اختلالات غدد درون ریز (مانند دیابت)، بیماریهای قلبی، بیماریهای کلیوی، اختلالات کبدی، اختلالات متابولیکی، افراد چاق با BMI بالای 40، افراد زیر 18سال که برای مدت زمان طولانی از آسپیرین و یا داروهای حاوی سالیسیلات استفاده کردهاند از جمله همین گروهها هستند.
همچنین افراد با سیستم ایمنی ضعیف (مانند افراد مبتلا به ایدز و یا برخی از سرطانها مانند سرطان خون)، افرادی که درطولانی مدت از کورتیکواستروئیدها به دلیل ابتلا به بیماریهای مزمن استفاده کردهاند، افراد با سابقه سکته مغزی، کسانیکه از داروهای شیمی درمانی و یا رادیوتراپی برای درمان سرطان استفاده میکنند، زنان باردار، مادران تا 2 هفته بعد از زایمان، افرادی که برای طولانی مدت در مراکز مراقبت نگهداری میشوند هم از دیگر گروههایی هستند که باید مراقب باشند که حتیالامکان به این ویروس مبتلا نشوند یا اگر علائم آن را مشاهده کردند فورا به پزشک مراجعه کنند.
تبعات احتمالی ابتلا به آنفلوآنزا
علیرضا جانبخش، متخصص بیماریهای عفونی نیز به برخی از عوارض این بیماری اشاره میکند که شاید کمتر به آن توجه شده باشد. وی میگوید: این بیماری میتواند با عوارض کلیوی بهصورت نارسایی کلیه، عوارض ریوی مانند نارسایی تنفسی و ذاتالریه، عوارض کبدی بهشکل هپاتیت، عوارض مغزی نظیر «مننژیت»، «آنسفالیت» و «میلیت عرضی» و همچنین عوارض قلبی مانند «میوکاردیت» تظاهر پیدا کند، علاوه بر این، «سندرم ری» که بر اثر مصرف آسپیرین ایجاد میشود، از عوارض مهم و خطرناک آنفلوآنزا بهویژه در کودکان محسوب میشود.
به گفته این متخصص بیماریهای عفونی داروهایی مانند «آمانتادین»، «اوسلتامیویر»، «بالوکساویر» و «پرامیویر» برای درمان این بیماری بهکار میروند که اکنون «اوسلتامیویر» بیشترین دسترسی را دارد و «بالوکساویر» و «پرامیویر» نیز بهصورت تکدوز و بهشکل خوراکی و تزریقی استفاده میشوند بدین ترتیب همانطور که مشاهده میشود، عوارض ابتلا به ویروس آنفلوآنزای جدید آنچنان خطرناک و سنگین است که به هیج عنوان نباید به سادگی از کنار آن عبور کرد.
آنفلوآنزایی قویتر از «کرونا»
آمیتیس رمضانی، مدیر گروه تحقیقات بالینی، اپیدمیولوژی و آمار زیستی انستیتو پاستور و رئیس انجمن رئیس انجمن متخصصین عفونی کشور اما معتقد است که بیماری آنفلوآنزای کنونی که ایران با آن دست به گریبان است، دست کمی از سویههای کنونی امیکرون ندارد. وی در گفتوگو با «هفتصبح» میگوید: کرونایی که چند سال قبل در دنیا پخش شد و به نام سویه «وهانی» آن را میشناسیم، آن زمان به خاطر ناشناخته بودن و قدرتی که داشت، بسیار خطرناک بود و جان صدها هزار نفر در کل دنیا را گرفت.
اما بعد از چند بار جهش پیدا کردن قدرت آن به شدت کاهش پیدا کرد بهطوریکه سویه امیکرون که الان چند سالی است شاهد آن هستیم، دیگر خطر سویه «وهان» را ندارد. چه از لحاظ شدت و چه از منظر سرعت انتشار. حالا اما، آنفلوآنزای جدیدی که هم اینک شاهد آن هستیم به قدری قدرتمندتر است که با اطمینان میتوان گفت از سویه امیکرون قویتر و خطرناکتر است.
وی براین نکته تاکید دارد که ویروس آنفلوآنزا نیز مانند تمامی ویروسها قابلیت جهش دارد و هر سال تغییر پیدا میکند: اصولا سویههای آنفلوآنزا طول زمستان را سویههای A و سویههای آنفلوآنزای انتهای زمستان و ابتدای بهار را نوع B مینامند. در چند سال اخیر ما با ویروس آنفلوآنزا نوع H1N1 مواجه بودهایم اما حالا به یکباره امسال این سویه 7 بار جهش پیدا کرده و به سویه بیماری H3N2 ارتقا پیدا کرده است. این در حالی است که بدن ما، با همان سویه H1N1 آشنا بود و واکسنها نیز براساس فاکتورهای موجود در آن ساخته میشد. برای همین سویه جدید به سرعت در حال انتشار است. به بیانی ویروس از ایمنی کنونی بدن شهروندان ما، فرار میکند.
رمضانی البته تاکید میکند که سویهH3N2 نیز سویه جدیدی نیست. وی در این زمینه نیز میگوید: این ویروس در سال 1968 به وجود آمده ولی تاکنون چندان پخش نشده بود و طبیعتا آمادگی چندانی هم برای مواجهه با آن وجود نداشت. بنابراین الان سطح ایمنی عمومی جامعه نسبت به آن پایین است. بهخصوص کودکان که به خاطر سن کمی که دارند، اصلا بدنشان این ویروس را نمیشناسد.
واکسن بزنیم یا نه؟
با این حساب به نظر میرسد واکسنهای کنونی نیز نتوانند از پس مهار و ابتلا به ویروس کرونا برآیند. موضوعی که رمضانی نیز آن را تایید میکند و میگوید: اولا که واکسنها در مواجهه با ویروسها هیچ وقت ایمنی 100 درصدی ایجاد نمیکنند. مثلا در مورد ویروس آنفلوآنزا، در بهترین حالت ایمنی 40 تا 60 درصدی در برابر ابتلا به آن ایجاد میکنند. گرچه واکسنهای کنونی نیز شاید تاثیر مورد انتظار را روی ویروس کنونی آنفلوآنزا ندارند چون برای سویه قدیمی طراحی شدهاند.
حالا با توجه به اینکه فصل «طلایی» تزریق واکسن آنفلوآنزا گذشته است، آیا بهتر است باز هم شهروندان این واکسن را تزریق کنند؟ رمضانی در این زمینه پاسخ قابل تاملی میدهد: اصولا تا دو هفته بعد از ترزیق واکسن فرد باید مراقب باشد که به آنفلوآنزا مبتلا نشود که این، در وضعیت کنونی که ویروس اینهمه در سطح کشور گسترده شده، کار دشواری است. از سویی همانطور که گفتم تا یک و نیم ماه دیگر احتمالا از پیک این بیماری گذر خواهیم کرد یعنی عملا تزریق واکسن برای عامه شهروندان شاید چندان توجیهی نداشته باشد ولی به هر حال توصیه میشود که سالخوردگان و کودکان و افرادی که بیماریهای زمینهای دارند این واکسن را تزریق کنند.
وای اگر کرونا هم بیاید!
اما اگر «کرونا» - امیکرون – نیز به این سویه از آنفلوآنزا اضافه شود، آیا میتواند وضعیت خطرناک کنونی را تشدید کند؟ سوالی که این متخصص بیماریهای عفونی در پاسخ به آن میگوید: بله. اما خوشبختانه هم اینک 30 درصد مراجعان به مراکز درمانی آنفلوآنزا دارند و فقط 2 درصد مبتلا به کرونا هستند. یعنی هنوز سویه جدید کرونا به ایران نرسیده است. از سویی پیشبینی ما این است که طی یک ماه و نیم آینده، از پیک آنفلوآنزا عبور کنیم. ضمن آنکه تا آن زمان تصور نمیکنیم سویه جدید کرونا به ایران برسد. بنابراین چندان از این بابت جای نگرانی نیست.
بررسی آمار فوتیها
همانطور که وزارت بهداشت رسما اعلام کرده، تاکنون آمار فوتیهای منتسب به آنفلوآنزا به حدود 115 نفر رسیده است. با این وجود رمضانی معتقد است که این آمار چندان هم زیاد نیست:«ببینید، این آمار را باید نسبت به کل آمار مبتلایان بسنجید. در این صورت متوجه میشوید که این آمار نسبت به انتشار سریع این ویروس و آمار مبتلایان، رقم بالایی تلقی نمیشود.»
48 ساعت طلایی
با تمام این تفاصیل بهترین راهکار برای جلوگیری از ابتلا به آنفلوآنزای کنونی چیست؟ سوالی که رئیس انجمن رئیس انجمن متخصصین عفونی کشور به آن اینگونه پاسخ میدهد:« توصیه ما استفاده از ماسک و حفظ فاصله استاندارد با دیگران در مراکز عمومی است و اینکه اگر کسی دچار عوارض این بیماری شد، در همان 48 ساعت اول حتما به پزشک مراجعه کند. چون این ویروس «درمان اختصاصی» دارد و اگر در این بازه مراجعه شود به راحتی قابل درمان است.
