هفت صبح، آوا صادقی | اخیرا بخشنامه نحوه خدمت محیطبانان توسط معاون توسعه مدیریت حقوقی و امور مجلس سازمان حفاظت محیط زیست ابلاغ شده است. این بخشنامه نقاط قوت و ضعفی دارد که لازم است مورد نقد و بررسی قرار گیرد. از آنجا که سرانه حفاظتی هر نفر محیطبان در کشور بسیار بالاتر از میانگین جهانی آن است، حدود 60درصد از هفت هزار پست سازمانی یگان حفاظت محیط زیست و محیطبانان خالی بوده و در چنین شرایطی، اولویت هر مدیردلسوز و کاربلدی، تکمیل ظرفیت نیروی انسانی است. علت اصلی بسیاری از حوادث سالهای اخیر برای محیطبانان، فشار روحی و روانی ناشی از کمبود نیرو در محیطبانی است که در گشت و کنترل یا آسیب میبینند و یا در دفاع از خود آن هم در شرایط نابرابر و با استرس بالا، باعث آسیب به دیگران میشوند.
با کمترین اطلاع و شناخت از محیط زیست و نوع فعالیت و ماموریت محیطبانان، قبل از هر تصمیمی درخصوص تغییر نحوه خدمت این قشر، بهتر بود نسبت به جذب نیرو اقدام میشد تا با تکمیل ظرفیت ساختاری موجود، ضمن حفظ مناطق و زیستگاههای حساس و تحت مدیریت سازمان محیط زیست، کمترین آسیب به این سرمایه انسانی ارزشمند وارد میشد. متاسفانه با وجود عدم توجه به این ضعف شدید و حساسیت بالای کار، بدون مطالعه و شناخت، صرفا برای پاک کردن صورت مسئله، بخشنامهای صادر شده است که از بدو امر مشخص بود چه بلایی بر سر مناطق و تنوع زیستی کشور خواهد آورد.
اما مسئله چه بود که مدیر ناآگاه اداری - مالی سازمان محیط زیست در بدو ورود، چنین اشتباهی را مرتکب شد؟ از دیرباز درخصوص اینکه نوع خدمت محیطبانان با هیچ یک از قوانین موجود کشور از جمله قانون کار و ... مطابقت نداشته و گویی به محیطبانان ظلم میشود، مسائلی مطرح بود و در ادوار مختلف اقداماتی در راستای حل این معضل انجام میشد اما همه مدیران قبلی، بر اساس بررسیهایی که داشتند، سعی میکردند ضمن رفع این معضل و جبران خدمات این قشر، حفاظت از مناطق و ماموریتهای این حوزه نیز دچار مشکل نشود.
از جمله اقداماتی که در گذشته انجام شد و به مرور تکمیل شد، افزایش امتیاز سختی شرایط کار از هزار به سه هزار امتیاز بود و همچنین ما بهازای روزهای مازاد فعالیت، حق ماموریت و اضافه کار به محیط بانان پرداخت میشد. توجه به این بخش از سازمان تا حدی بالا گرفت که سایر حوزهها از جمله بخش کارشناسی، گلایه کردند که چرا فقط توجهات به محیط بانان است. واقعیت هم همین بود که حقوق محیطبانان طی سالهای اخیر قابل قبول و منطقی شده بود. البته این میزان در قیاس با سایر بخشهای سازمانی بوده وگرنه نسبت به تورم کل، حقوق کارکنان سازمان همواره از حداقلها برخوردار بوده و کمترین دستمزد را در دولت دریافت میکنند.
با صدور بخشنامه نحوه خدمت محیطبانان، این افراد همچون سایر اقشار دولت، بهازای 24 ساعت کار 48 ساعت استراحت دارند. بررسی برخی مناطق نشان میدهد که با اجرای این بخشنامه، بسیاری از محیط بانیها خالی شده و محیطبانان فقط در رفت و آمد هستند و متاسفانه حفاظت تعطیل و مناطق و تنوع زیستی کشور تحت خطر جدی قرار گرفتهاند.محیط زیست کشور بیش از نیم قرن است که با خدمت بینظیر و تعصب محیطبانان حفظ شده و این قشر زحمتکش که همواره با جانفشانی از تنوع زیستی و انفال حفاظت کردهاند، امروز به دلیل مشکلات اقتصادی و ضرورت توجه بیشتر به خانواده، قطعا از این مدل بخشنامهها استقبال میکنند، اما در دل نگران وضع مناطقی هستند که عمر خود را صرف حفاظت از آن کرده و وارث کسانی هستند که عاشقانه از آن حفاظت کرده بودند. اما در رابطه با بخشنامه صادر شده این سوال مطرح است که آیا این تنها راه حل مسئله بود؟
قطعا خیر. اگر اضافه پرداختیهای گذشته به دلیل تورم روز افزون در حل این مسئله ناکارآمد شده بود، تقویت آن و افزایش مزایا متناسب با تورم میتوانست بسیار راهگشا باشد. ضمن آنکه با توجیه سازمان استخدامی، جذب نیروی محیطبان در سقف ساختار موجود نیز امکان اجرای این بخشنامه را تا حدی منطقی میکرد. ضمن آنکه زمینه انتقال تجربیات ماموران اجرایی محیط زیست (محیط بانان) را که سینه به سینه از پیشکسوتان به دست نسل جدید رسیده، امکانپذیر میکرد.
همجواری نیروهای جدید و قدیمی غیرت و تعصب کار را زنده نگه میداشت. تجربیات گذشتگان را میتوان مهمترین دانش بومی و سنتی محیط زیست و منابع طبیعی کشور دانست که نسل به نسل منتقل شده و در هیچ دانشگاهی تدریس نمیشود. اما متاسفانه بدون توجه به این مهم، پستهای مدیریتی این گونه سازمانهای تخصصی و خاص را نیز در زمره سهمیههای حزبی و جناحی دانستند. نتیجه آن هم اتفاقاتی از این دست است که آسیب آن بسیار ژرف و جبرانناپذیر خواهد بود. البته مدیرانی باتجربهای هستند که با بهرهگیری از مشاورانی کارآزموده، از این مدل خطاها پرهیز کردهاند اما متاسفانه این بار غرور کاذب و توهم دانایی در سازمان محیط زیست چنان مستولی شده که هر روز شاهد یک اتفاق ناگوار هستیم. امیدواریم در این رابطه چاره اندیشی شود.
