طرح احداث ۱۱۰ چایخانه با عنوان امام رضاییها، امسال در دستور کار شهرداری تهران قرار گرفته است؛ آغاز ساخت اولین چایخانه در آبان ماه در آستان مطهر امامزاده عبدالله در منطقه ۹ کلید خورده و ساخت دیگر چایخانهها در فضاهای مختلف شهری از جمله بوستانها وارد مرحله اجرایی شده است.
این پروژه در حالی به عنوان یکی از برنامههای مدیریت شهری اجرا شده است که هم زمان، شهر با مجموعهای از بحرانها و مشکلات مزمن روبهروست؛ بحرانهایی که بهطور مستقیم بر کیفیت زندگی روزمره شهروندان اثر گذاشتهاند. ترافیک سنگین، آلودگی هوا، فرسودگی زیرساختها، معضلات حوزه آب و گاز، وضعیت نامناسب آسفالت معابر و حضور معتادان متجاهر، از جمله مسائلی هستند که بسیاری از شهروندان هر روز با آن دستوپنجه نرم میکنند و این پرسش جدی را مطرح میکنند که در چنین شرایطی، اولویت احداث چایخانهها تا چه اندازه با مشکلات شهر و دغدغه و مطالبات شهروندان همخوانی دارد؟
چایخانهها در بهترین حالت میتوانند به عنوان فضایی برای استراحت کوتاهمدت و گپ و گفتوگو عمل کنند، اما پاسخ مشخصی به بحرانهای اصلی شهر ارائه نمیدهند و هیچ یک از معضلات مانند ترافیک، آلودگی هوا یا فرسودگی بافتهای شهری با ایجاد فضاهای خدماتی جدید حل نمیشوند و منابع مالی و مدیریتی صرف شده برای این پروژهها میتوانست به بهبود زیرساختهای حیاتی یا تسریع در حل مشکلات اولویتدار اختصاص یابد.
در حوزه اجتماعی نیز این پرسش مطرح است که چایخانهها چه نقشی در کاهش آسیبهای اجتماعی دارند؟ در حالی که حضور معتادان متجاهر، بیخانمانی و ناامنی در برخی نقاط شهر به یکی از دغدغههای جدی شهروندان تبدیل شده است. از منظر اقتصادی و مدیریت شهری، موضوع اولویتبندی پروژهها به کانون انتقادات تبدیل شده است. شهر تهران با محدودیت منابع مالی مواجه است و انتخاب میان پروژههای زیرساختی و طرحهای رفاهی، نیازمند تصمیمگیری مبتنی بر ضرورت و فوریت است.
در مجموع، پرسش اصلی این است که احداث ۱۱۰ چایخانه در تهران دقیقاً کدام گره از مشکلات شهر را باز میکند؟ و چه نسبتی با بحرانهای جاری زندگی شهروندان دارد؟
احداث چایخانهها در مناطق ۲۲ گانه طبق گفته مدیرعامل شرکت توسعه فضاهای فرهنگی شهرداری تهران بخشی از برنامه عدالت فرهنگی در سطح محلات است که با هدف تقویت ارتباطات اجتماعی، احیای فرهنگ گفتوگو و ایجاد فضاهای عمومی کوچک مقیاس اجرا میشود.. هرچند به اعتقاد ناصر امانی - عضو شورای شهر تهران - این کار چندین اشکال دارد.
این عضو شورای شهر با انتقاد از این اقدام اظهار میکند: اشکال اول و اساسی این است که فضای سبز را برای استفاده مردم محدود میکند و یک کاربری جدیدی در بوستانها ایجاد میکند که برخلاف کاربری فضای سبز است. این امر نیازمند مصوبه است و حتماً باید برای تغییر کاربری و ایجاد فضاهای جدید در بوستانها مصوبه کمیسیون ماده ۵ اخذ شود و این نکته اول است.
امانی در گفتوگو ادامه میدهد: نکته دوم این است که به نظر میرسد برای مکانیابی این کار فکر شده اما انجام نشده است. روش معمولاً این است که این سری اقدامات کنار اماکن مقدس انجام میشود؛ کنار مساجد و کنار امامزادهها. مثلاً خود آستان قدس رضوی را نگاه کنید، در صحن مطهر حضرت امام رضا (ع) این کار انجام شده است اما اگر شما بخواهید در بوستانهای تهران، تحت عنوان نام مقدس حضرت امام رضا(ع) که مورد احترام و توجه همه شیعیان جهان جهان است، این کار را انجام دهید، به نظر من این اقدام تأثیر مثبت فرهنگی نخواهد داشت.
عضو شورای شهر تهران خاطرنشان میکند: ما اولویتهای بیشتری در حوزه فرهنگی شهر تهران داریم که واقعاً باید روی آنها هزینه شود. من فکر میکنم باید یک سری اقدامات در شهر انجام شود که حتی عنوان فرهنگی هم ندارند، اما مشکلات مردم را حل میکنند و اثر فرهنگیشان بسیار مثبتتر از اقدامات نمادین است.
وی همچنین تصریح میکند: بنابراین، برخی از این اقدامات نمادین خوب هستند و من مخالفتی با آنها ندارم اما به این شکل و در این مکانها، این کار نشانه کجسلیقگی است.
علیرضا زاکانی - شهردار تهران - نیز در این خصوص میگوید: هزینهای که برای احداث چایخانهها شد در مقابل رقم هزینه شده در توسعه شهر ناچیز است؛ هر طرح و اقدامی در جای خودش مفید است. ما برای یک کیلومتر مترو ۵ هزار میلیارد هزینه میکنیم؛ ابتدای دوره ۲۶۹ کیلومتر مترو تحویل گرفتیم و امروز در نزدیکی رسیدن به ۳۲۰ کیلومتر مترو هستیم.
وی اضافه میکند: اعدادی که برای اقدامات فرهنگی انجام میشود حتی نزدیک به عددهای هزینه شده در حوزههای دیگر از جمله حمل و نقل عمومی هم نیست؛ ایجاد سفرهخانهها یک بسته خدمتی است. شهر یک موجود زنده است و در این راستا باید شهر را زنده نگه داریم. این اقدام اگر موثر نبود مردم از آن استفاده نمیکردند. مردم در شهر بعضی وقتها خسته میشوند و در این چایخانهها مردم را با برخورد مناسب تحویل میگیرند و فعالانه خدمت رسانی میکنند. احداث این چایخانهها اقدام مفیدی بود.
