با وجود دههها کاوش علمی و پیشرفت چشمگیر فناوریهای باستانشناسی، هنوز بخشهایی از تاریخ بشر در هالهای از ابهام باقی ماندهاند؛ شهرهایی که زمانی نقش محوری در شکلگیری تمدنهای بزرگ، اداره امپراتوریها و برگزاری آیینهای مذهبی داشتند، اکنون تنها از طریق متون و اسناد باستانی شناخته میشوند.
این شهرهای گمشده روی هیچ نقشهای دیده نمیشوند و آثار باستانی خاصی از آنها باقی نمانده است؛ شهرهایی که ذهن پژوهشگران را به خود مشغول کرده اند. شش شهر باستانی که وجودشان قطعی است، اما مکان دقیقشان در هاله ای از ابهام قرار دارد.
یریساگریگ (Irisagrig)
این شهر پس از حمله آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳ و کشف هزاران لوح گِلی باستانی شناخته شد. براساس متون باستانی، ایریساگریگ حدود ۴ هزار سال پیش در محدوده عراق امروزی قرار داشته و حاکمانش در کاخهای بزرگ با سگهای نگهبان زندگی میکردهاند. در میان لوحها همچنین از قصری ویژه خدای «انکی» یا همان خدای خرد و جادو سخن به میان آمده که محل برگزاری جشنها بوده است. باستانشناسان احتمال میدهند که این شهر در جریان جنگ عراق غارت شده باشد و محل دقیق آن همچنان نامشخص است.
ایتجتاوی (Itjtawy)
این شهر بهعنوان پایتخت جدید مصر به دستور فرعون «آمنمحات اول» ساخته شد. نام این شهر به معنای «فاتح دو سرزمین» بود. اگرچه این فرعون ترور شد، اما ایتجتاوی تا حدود سال ۱۶۴۰ پیش از میلاد پایتخت مصر باقی ماند. این شهر با وجود اهمیت تاریخی هنوز کشف نشده است و پژوهشگران بر اساس شواهد متنی و یافتههای اطراف، احتمال میدهند این پایتخت گمشده در نزدیکی «لیشت» در مرکز مصر قرار داشته باشد.
آکد (Akkad)
آکد، پایتخت امپراتوری آکدی، بین سالهای ۲۳۵۰ تا ۲۱۵۰ پیش از میلاد مرکز حکومت این امپراتوری بود و قلمرو آن بخش وسیعی از بینالنهرین تا آناتولی را در بر میگرفت. یکی از مهمترین بناهای این شهر معبد «اولماش» وقف الهه «ایشتار» بود. با وجود جایگاه محوری آکد در تاریخ بینالنهرین، محل این شهر هرگز شناسایی نشده و متون باستانی نشان میدهند که همزمان با فروپاشی امپراتوری آکد، این شهر نابود یا رها شده است.
الیاهودو (Al-Yahudu)
نام این شهر به «شهر یهودا» اشاره دارد و به دوران امپراتوری بابل بازمیگردد. دانشمندان با استناد به حدود ۲۰۰ لوح گِلی حدس میزنند که این شهر در عراق امروزی قرار داشته است. چرا که لوحها در بازارهای عتیقهفروشی این منطقه یافت شدهاند، نه در حفاری.
واشوکانی (Waššukanni)
واشوکانّی پایتخت امپراتوری میتانی بود و بین سالهای حدود ۱۵۵۰ تا ۱۳۰۰ پیش از میلاد مرکز حکومت این امپراتوری بهشمار میرفت. با وجود اشارههای متعدد در متون باستانی، محل دقیق این شهر بهطور قطعی مشخص نیست. براساس منابع تاریخی احتمالاً این شهر در شمالغرب سوریه قرار داشته و ساکنان آن به زبان هوری سخن میگفتند.
تینیس (Thinis)
تینیس یکی از کهنترین شهرهای مصر باستان بود و طبق نوشتههای «مانتو»، مورخ مصری، حدود ۵ هزار سال پیش مرکز قدرت نخستین پادشاهان مصر محسوب میشد. اگرچه تاکنون بقایای باستانشناسی تینیس کشف نشده، اما پژوهشگران گمان می کنند که این شهر در نزدیک «ابیدوس» در جنوب مصر قرار داشته؛ جایی که بسیاری از پادشاهان و اشراف در آن دفن شده اند.
این شهرهای گمشده همچنان از بزرگترین معماهای تاریخ باستان هستند؛ رازهایی که شاید روزی باستانشناسان بتوانند آنها را از دل خاک بیرون بکشند.
