هفت صبح، رامتین لطیفی| مجله پرآوازه و صاحبنام «تایم» در سنت سالانه خود، چهره سال ۲۰۲۵ را معرفی کرد؛ اما امسال نه نام یک رئیسجمهور یا سیاستمداری بر جلد رفت، نه نام یک ستاره عرصه سرگرمی یا فرهنگ عامه. تایم این عنوان را به گروهی اعطا کرد که بیش از هر شخص و جریان دیگری در سال گذشته میلادی، مسیر آینده بشریت را دگرگون کردند: «معماران هوش مصنوعی»؛ چهرههایی که نه فقط صنایع، بلکه مفاهیم قدرت، دانش، خلاقیت و حتی هویت انسان را با پرسشهایی تازه روبهرو کردند.
هوش مصنوعی: پاسخی برای همه پرسشهای سال
سام جیکوبز، سردبیر تایم، در یادداشت معرفی این انتخاب نوشت: «این سالی بود که ظرفیت واقعی هوش مصنوعی با صدایی مهیب آشکار شد؛ سالی که فهمیدیم دیگر امکان بازگشت وجود ندارد. هر پرسشی مطرح شد، پاسخ آن هوش مصنوعی بود.» تایم تاکید کرده این فناوری جهان را در سال ۲۰۲۵ «به شیوههایی تازه، هیجانانگیز و گاه هراسآور» تغییر داد و «به مهمترین ابزار رقابت قدرتهای بزرگ پس از عصر سلاح هستهای» بدل شد.
روی یکی از دو جلد اختصاصی تایم، چهرههایی میدرخشند که در این دگرگونی عظیم نقش محوری داشتهاند: مارک زاکربرگ، ایلان ماسک، جنسن هوانگ، لیزا سو، سم آلتمن، دمیس هاسابیس، داریو آمودی و فِیفِی لی؛ نسل تازهای از مهندسان، پژوهشگران و مدیرانی که معماری دنیای هوش مصنوعی را برعهده دارند. تصویر این افراد با قاب مشهور و به یادماندنی جیسون سایلر، ارجاعی هوشمندانه به عکس تاریخی «ناهار روی آسمانخراش» در سال ۱۹۳۲، عجین شده است؛ با این تفاوت که اینبار کارگران معلق در آسمان، پیشگامان عصر هوش مصنوعی و ابرمحاسباتاند که بر اسکلت آسمانخراش یک دنیای دیجیتال تازه نشستهاند.
روز تلخ بازار، روز معرفی چهره سال
جالب است بدانید طی اتفاقی عجیب، معرفی چهره سال تایم در روزی منتشر شد که بازار جهانی تکنولوژی با سقوطی کمسابقه مواجه بود؛ گویی سایهای متناقض بر این مراسم باشکوه افتاده باشد. سهام اوراکل بهدلیل جهش شگفتآور هزینههای هوش مصنوعی و چشمانداز نهچندان مطلوب، نزدیک به ۱۴درصد سقوط کرد. این شرکت اعلام کرده بود که تنها برای توسعه زیرساختهای هوش مصنوعی، ۱۵ میلیارد دلار بیش از انتظار هزینه خواهد کرد؛ رقمی که در کنار ۱۰ میلیارد دلار هزینه در فصل گذشته و بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار بدهی انباشته، سرمایهگذاران را نگران کرده است.
اثر این سقوط به سرعت به دیگر شرکتهای مرتبط سرایت کرد: سهام انویدیا و ایاِمدی و همچنین غولهای دیجیتال مثل مایکروسافت و متا کاهش یافت. سهام استارتاپ «کورویو» نیز نزدیک ۴ درصد پایین آمد. با این حال تحلیلگران تاکید میکنند این «یک روز بد» نمیتواند مانع دیده شدن سال تاریخساز هوش مصنوعی شود.
سالی که فناوری از آزمایشگاه بیرون آمد
همزمان با اعلام تایم، خبری دیگر بازتاب گسترده یافت: دیزنی یک میلیارد دلار در اوپنایآی سرمایهگذاری کرد و اجازه استفاده از برخی محبوبترین شخصیتهای خود را برای ابزار ویدیوسازی هوش مصنوعی «سورا» صادر کرد؛ گامی که نشان میدهد هالیوود نیز در برابر موج تازه تسلیم شده است. سم آلتمن، مدیر اوپنایآی و یکی از چهرههای اصلی جلد تایم، این روزها نقشی محوری در پروژه عظیم استارگیت دارد؛ طرحی به ارزش ۵۰۰ میلیارد دلار که با مشارکت اوراکل در حال شکلگیری است و قرار است زیرساخت کلیدی نسل آتی ابررایانشهای آمریکا را بنا کند. اوپنایآی همچنان به عنوان یک شرکتی خصوصی، پرچمدار هوش مصنوعی عمومی است اما رقبایی مانند گوگل و آنتروپیک با سرعتی شتابان در حال نزدیکشدن به قدرت پردازشی چتجیپیتیاند.
از زاکربرگ تا هوانگ؛ چهرههایی که جهان را تکان دادند
قرار گرفتن نامهایی مانند زاکربرگ، ماسک، سو و هوانگ در کنار هم در جلد تایم، تصویری جمعی از نیروهایی ارائه میدهد که سال ۲۰۲۵ را ساختند. زاکربرگ با تقویت مدلهای مولد متا، مرزهای رسانه و ارتباطات را جابهجا کرد. ایلان ماسک با پروژههای ایکساِیآی، رقابتی نفسگیر در توسعه مدلهای بنیادین ایجاد کرد.
جنسن هوانگ با انفجار تقاضا برای تراشههای انویدیا، ستون فقرات انقلاب هوش مصنوعی را فراهم آورد و لیزا سو با راهبرد جسورانه خود در ایامدی نشان داد که رقابت سختافزاری هنوز پایان نیافته است. در این میان، نامهایی کمتر شناختهشده همچون فِیفِی لی، هاسابیس و آمودی، بخش پژوهشی و اخلاقی این انقلاب را هدایت میکنند؛ کسانی که میان سرعت سرسامآور نوآوری و نگرانیهای انسانی، بهدنبال تعادلاند.
سنتی که از «مرد سال» آغاز شد و به «معماران» رسید
انتخاب چهره سال، سنتی است که از ۱۹۲۷ آغاز شد، زمانی که تایم هنوز عنوان مرد سال را بهکار میبرد اما بهتدریج، این عنوان فراتر از اشخاص رفت و گروهها، جنبشها و مفاهیمی نیز بر جلد نشستند. سال ۲۰۰۶، «شما»، نماد جامعه کاربران اینترنت، چهره سال شد. در سالهای اخیر نیز از دونالد ترامپ تا تیلور سوئیفت و ایلان ماسک، چهرههایی از جنس سیاست، فرهنگ و فناوری انتخاب شدند. اما ۲۰۲۵، سالی استثنایی بود؛
سالی که فناوری از حاشیه گزارشهای علمی و تخصصی بیرون آمد و به طور مستقیم به قلب زندگی روزمره مردم رفت. از سیاست و اقتصاد تا مدارس، رسانهها و صنایع خلاق، هیچ حوزهای از اثرات هوش مصنوعی در امان نماند. بهگفته تایم، «معماران هوش مصنوعی» بههمین دلیل چهره سال شدند: زیرا ماشینهایی اندیشمند را به جهان آوردند، انسانها را همزمان شگفتزده و نگران کردند و امکانی ساختند که حتی دیروز تصورش نمیشد.
