هرکسی که امید داشت پس از سال خستهکننده 2024 بتواند در سال 2025 در صحن جهانی نفسی تازه کند، کاملاً ناامید شده است. 12 ماه سال میلادی گذشته، همزمان با قویتر شدن درگیریها و مشاجرات و پایان نظم جهانی بهرهبری آمریکا که بیشتر از هر زمان دیگر آشکارتر شد، دوران سختی برای همکاری بینالمللی بود.
برخلاف 2024، که برگزاری مراسم باشکوه المپیک تابستانی و زیباییهای پاریس، شهر میزبان، به همه یادآوری کرد مشارکت و همکاری دستیافتنی است، در 2025 لحظات الهامبخش معدودی وجود داشت. اما قبل از ورود به سال جدید، اندیشکده شورای روابط خارجی به بررسی 10 رویداد مهم جهانی در سال 2025 پرداخته چراکه بسیاری از این رویدادها در سال 2026 نیز خبرساز خواهند شد.
درگیری هند و پاکستان
در سال 2000، بیل کلینتون، رئیسجمهور آمریکا کشمیر را «خطرناکترین نقطه جهان» خطاب کرد. در ماه مه تنشهای فزاینده بین هند و پاکستان بر سر این منطقه به یک درگیری خشونتبار تبدیل شد؛ دو هفته پس از آنکه 5 تروریست 26 نفر را در نزدیکی منطقه پهلگام در منطقه جامو و کشمیر تحتکنترل هند کشتند. لشکر طیبه، سازمان تروریستی پاکستانی که حملات تروریستی سال 2008 را در بمبئی انجام داد و 175 نفر را کشت، احتمالاً حامی حمله پهلگام بوده است.
هیچکدام از طرفین در این نبردی که در نیمقرن گذشته شدیدترین از نوع خود بوده، به برتری نظامی معناداری نرسیدند و هر دو پس از سه روز با آتشبس موافقت کردند. دونالد ترامپ اعلام کرد که برای این آتشبس میانجیگری کرده است؛ ادعایی که ژنرال عاصم منیر، رئیس کنونی ستاد ارتش پاکستان از آن حمایت کرد و نارندرا مودی، نخستوزیر هند آن را رد کرد. از تبعات فوری این جنگ شکافی بود که در روابط هند و آمریکا ایجاد شد. ترامپ تعرفههای سنگینی را بر صادرات هندیها وضع کرد که تا حدی برای تلافی از امتناع مودی برای پذیرش تلاشهای میانجیگری او بوده است.
اما خصومت اساسی بین هند و پاکستان همچنان پابرجاست. یک مسئله حلنشده این است که آیا تصمیم هند برای تعلیق مشارکت خود در «پیمان آبهای رود سند» در سال 1960 بدان معنی است که هند جریان آب در سیستم روخانه سند که آب بیش از 80درصد از مزارع پاکستان را تامین میکند، قطع میکند یا نه.
طرح صلح غزه با میانجیگری آمریکا
پس از دو سال جنگ خونبار، اسرائیل و حماس در ماه اکتبر با آتشبس موافقت کردند. این دومین آتشبس سال بود. دولت بایدن در ماه ژانویه برای توافق آتشبسی مذاکره کرده بود که کمکهای بشردوستانه به غزه را افزایش میداد، بهحماس اجازه میداد تا 33 گروگان را آزاد کند و از اسرائیل میخواست تا حدوداً 2هزار زندانی فلسطینی را آزاد کند. آتشبس موقت در اواسط ماه مارس پس از آنکه دو طرف بر سر شرایط تمدید آتشبس به توافق نرسیدند، بهپایان رسید.
شورای امنیت سازمان ملل در ماه نوامبر طرح صلح غزه را تصویب کرد، اجازه استقرار نیروی ثبات بینالمللی را صادر کرد و خواستار تاسیس کمیتهای فلسطینی برای مدیریت روزمره غزه شد. با این حال رسیدن به صلح پایدار همچنان پیچیده باقی میماند. حماس هیچ نشانهای از خلع سلاح را نشان نمیدهد، اسرائیل حملات خود را در غزه از سر گرفته است و هنوز هیچ کشوری رسماً برای اعزام سرباز به نیروی ثبات بینالمللی متعهد نشده است.
جنگ در اوکراین ادامه دارد
جنگ اوکراین که هماکنون در چهارمین سال خود قرار دارد، در سال 2025 هم بهطور خستگیناپذیر ادامه داشت. روسیه حملات موشکی و پهپادی خود را تشدید کرد، شهرهای اوکراین را بارها مورد هدف قرار داد که منجر به تلفات سنگین غیرنظامیان و آسیب به زیرساختهای اصلی این کشور شد.
در ماه مارس، روسیه استان کورسک را که اوکراین در حملهای غافلگیرانه در اوت 2024 تصرف کرده بود، پس گرفت. با این حال پیشرفتهای روسیه در اوکراین ناچیز بوده است؛ روسیه کنترل خود بر اراضی اوکراین را در سال 2025 کمتر از یک درصد افزایش داد. این دستاوردها با هزینههای مهیبی بهدست آمد. روسیه روزی تقریباً یک هزار سرباز از دست داده است.
تلفات اوکراین بسیار کمتر است اما جمعیت این کشور فقط یکسوم جمعیت روسیه است. اوکراین در ماه ژوئن با «عملیات تارعنکوبت»، حمله مخفیانه پهپادها به عمق خاک روسیه که پنج پایگاه هوایی را هدف قرار داد، جهان را مبهوت کرد. اما این حمله نتوانست داینامیک اساسی جنگ را تغییر دهد. کارشناسان درباره اینکه روسیه و اوکراین چقدر و تا کی میتوانند به مبارزه ادامه دهند، بحث میکنند اگرچه موقعیت اوکراین بهنظر متزلزلتر بهنظر میرسد. دونالد ترامپ اصرار دارد که کییف «کارتهای لازم» برای پیروزی را ندارد و همچنان با افزایش حمایتهای آمریکا مخالف است.
حمله اسرائیل و آمریکا به تاسیسات هستهای ایران
برخی جنگها بر حسب سال و برخی دیگر بر حسب روز اندازهگیری میشوند. رویارویی ایران و اسرائیل در ماه ژوئن در دسته دوم قرار میگیرد و اکنون با عنوان جنگ 12روزه شناخته میشود. این درگیری سالها در حال شکلگیری بود. اسرائیل مدتهاست که جاهطلبیهای هستهای ایران و حمایت از شبهنظامیان ضداسرائیلی در سراسر خاورمیانه را یک تهدید موجودیتی میبیند. پس از حملات حماس در هفتم اکتبر 2023، اسرائیل به نیروهای نیابتی ایران در لبنان، عراق، سوریه و یمن حمله کرد.
این حملات توانایی تهران در استفاده از آنچه محور مقاومت برای بازدارندگی حملات اسرائیل علیه ایران خوانده میشود، فلج کرد. در اکتبر 2024، حملات اسرائیل به تاسیسات موشکی ایران آسیب زد و پدافند هوایی آن را از کار انداخت. در حملات اسرائیل در ژوئن 2025 اسرائیل «عملیات شیر خیزان» شامل حملات هوایی به تاسیسات هستهای و موشکهای بالستیک ایران و همچنین پایگاههای نظامی و مراکز فرماندهی و ترور سیاستمداران، رهبران نظامی و دانشمندان هستهای را آغاز کرد.
ایران هم با شلیک موشک و پهپاد به اسرائیل تلافی کرد. اسرائیل با کمک ارتش آمریکا بیشتر این حملات را خنثی کرد. سپس در 22 ژوئن آمریکا با بمبافکنهای B2 و موشکهای تاماهاک بهعنوان بخشی از عملیات «چکش نیمهشب» به تاسیسات هستهای ایران حمله کردند. دونالد ترامپ ادعا کرد که این حملات برنامه هستهای ایران را «کاملاً نابود» کرده است. با این حال، ایران احتمالاً ذخایر اورانیوم غنیشده خود را پیش از بمباران پراکنده کرده است. اسرائیل و ایران در 24 ژوئن با آتشبس موافقت کردند. این آتشبس جنگ را متوقف کرد اما اختلاف سیاسی اساسی را حلنشده باقی گذاشت.
عناصر نادر خاکی به سلاح چین تبدیل شدند
تاریخنگاران آینده ممکن است 2025 را سالی ثبت کنند که چین خود را بهعنوان ابرقدرتی برابر با آمریکا تثبیت کرد. دههها بود که واشنگتن از برتری اقتصادی خود، بهویژه در امور مالی بینالمللی، برای پیشبرد اهداف سیاست خارجی خود استفاده کرد. در آوریل 2025 و دوباره در اکتبر، پکن نشان داد که این کشور هم میتواند از مزایای اقتصادی خود بهعنوان سلاح استفاده کند. در این مورد، این مزایا از عناصر نادر خاکی حاصل میشود که برای طیف گستردهای از کاربردهای نظامی و صنعتی ضروری هستند.
چین سالهاست که برای تسلط بر زنجیره تامین عناصر نادر خاکی تلاش کرده است و حالا حدداً 60درصد از استخراج عناصر نادر خاکی جهان و 90درصد از ظرفیت پالایش آن را کنترل میکند. تمایل چین به استفاده از تسلط خود بهعنوان سلاح، پنهان نبود. در سال 2010، در جریان مناقشه ارضی بر سر جزایر سنکاکو (یا دیائو) پکن صادرات عناصر نادر خاکی به ژاپن را محدود کرد. با وجود این هشدار آمریکا هیچ اقدامی برای محافظت از خود انجام نداد. زمانی که ترامپ در ماه آوریل اعمال تعرفه بر چین را افزایش داد، پکن صادرات آهنربا و هفت ماده معدنی نادر خاکی به آمریکا را متوقف کرد.
در عرض یک ماه ترامپ از تعرفههای خود عقبنشینی کرد. در ماه اکتبر، پس از آنکه ترامپ محدودیتهای بیشتری بر صادرات تراشههای نیمههادی پیشرفته و فناوری به چین اعمال کرد، پکن قوانین جدیدی بر صادرات محصولات حاوی عناصر نادر خاکی اعمال کرد. ترامپ که با اختلال بالقوه قابلتوجهی در اقتصاد آمریکا مواجه شده بود، اجرایی کردن کنترل بر صادرات را به تعویق انداخت و چندین اقدام دیگر را که با هدف چین درنظر گرفته بود، کنار گذاشت. پکن بهنوبه خود اجرای قوانین ماه اکتبر را بهمدت یک سال به تعویق انداخت که نشان میدهد تهدید عناصر نادر خاکی همچنان بر آمریکا سایه افکنده است.
