هفت صبح، رامین کشانی/داروساز | اظهارات اخیر یکی از مدیران ارشد حوزه دارو درباره «ریشههای بحران بازار انسولین» موجی از واکنشها را در میان پزشکان و بیماران دیابتی برانگیخته است. اظهاراتی که بهجای تمرکز بر ساختار قیمتگذاری و شفافیت هزینهها، انگشت اتهام را بهسمت قیمت پایین برخی انسولینهای وارداتی نشانه میگیرد و این پرسش را پررنگ میکند که آیا مسئله اصلی بازار انسولین واقعاً قیمت است یا سیاستهایی که دسترسی بیماران را محدود کردهاند؟
این مدیر ارشد حوزه دارو در یک نشست خبری در اظهارات اخیرخود آشفتگی بازار انسولین را ارزانی یکی از انسولینهای وارداتی (لانتوس) دانسته است و حتی تاکید کرده است که اگر قیمت انسولین لانتوس فرانسوی افزایش یابد، محدودیت توزیع آن برداشته شده و بازار براساس عرضه و تقاضا تنظیم میشود.
همچنین عنوان کرده که علت گرانی انسولینهای چینی و هندی که در ایران پر می شوند، آزادسازی ارز قلم و کارتریج وارداتی آنهاست. اما بازخوانی دقیق ساختار بازار انسولین در ایران نشان میدهد که مسئله نه «ارزانی انسولین های اروپایی»، بلکه گران بودن غیرقابلتوجیه انسولینهای بالک وارداتی از هند و چین است؛ محصولاتی که با بسته بندی در داخل کشور به عنوان تولید داخل عرضه میشوند اما قیمت نهایی آنها از یک برند معتبر اروپایی نیز بالاتر است. این رفتار قیمتی، پیش از هر چیز، یک پرسش جدی ایجاد میکند: چگونه ممکن است انسولین ژنریک که بهصورت بالک از هند و چین وارد میشود و بخش قابلتوجهی از ارزش افزوده آن عملاً خارج از کشور شکل گرفته، قیمتی بالاتر از انسولین های اروپایی برند اصلی داشته باشد؟
درحالت طبیعی انتظار آن است که محصولات ژنریک از نظر قیمت بهشکل معنی داری ارزانتر از برند اصلی باشند. اما اکنون دقیقاً عکس این اتفاق رخ داده و انسولینهای هندی و چینی با فاصله محسوسی گرانتر عرضه میشوند. این موضوع نشان میدهد که مشکل واقعی نه در تفاوت نرخ ارز قلم و کارتریج، بلکه در ساختار قیمتگذاری، CPT وهزینه تمامشده واقعی این انسولینها است؛ هزینههایی که هنوز شفاف نشدهاند. سازمان غذا و دارو در چنین شرایطی باید روشن کند که افزایش قیمت این محصولات ناشی از چه عاملی است؟
اگر ادعا این است که گرانی صرفاً به دلیل آزادسازی ارز قلم و کارتریج است، لازم است توضیح داده شود که این اقلام چه سهمی از بهای تمامشده هر قلم انسولین دارند؟ با بررسی اطلاعات موجود در داشبوردهای مدیریتی سازمان غذا و دارو، روشن است که سهم قلم، کارتریج و لوازم جانبی در مقایسه با قیمت ماده موثره بسیار چندان قابل توجه نیست. بنابراین اگر ما امروز با انسولینهایی مواجهیم که از یک برند اروپایی گرانتر هستند، این مسئله به احتمال زیاد به قیمت بالای ارزی (CPT) بالک وارداتی و احتمالا سایر اقلام بسته بندی آنها بازمیگردد.
در این میان باید به نکته مهم دیگری نیز اشاره کرد: آنچه امروز با عنوان «انسولین تولید داخل» عرضه میشود، در عمل تولید داخل محسوب نمیشود. انسولین ماده اولیه ندارد که پس از واردات فرآیند فرمولاسیون روی آن صورت گیرد؛ یا باید در داخل کشور از مسیر Cell Line تولید شود و یا بهصورت بالک آماده وارد شده و صرفا فرآیند پر کنی در داخل کشور انجام شود. در محصولات داخلی فعلی، مسیر دوم اتفاق افتاده است: انسولین به صورت بالک از هند و چین وارد میشود؛ قلم، کارتریج، لاینینگ و حتی اقلام بستهبندی نیز عمدتاً وارداتی هستند و در داخل کشور صرفاً عملیات پرکنی و بستهبندی انجام میشود.
لذا این محصولات نهتنها ارزش افزوده معناداری برای کشور ایجاد نمیکنند، بلکه ارزبری آنها نیز چندان کمتر از واردات کامل نیست. در چنین شرایطی، مقصر دانستن بیماران به دلیل مصرف نکردن انسولین داخلی یا گره زدن بحران دسترسی به ارزانی انسولین اروپایی، انحراف از مسئله اصلی است. مسئله اصلی، گرانی غیرمنطقی محصولاتی است که باید ارزانتر باشند اما گرانتر عرضه میشوند.
