کشورهای توسعهیافته طی دو دهه اخیر بهطور جدی مسیر حرکت خود را به سمت انرژیهای تجدیدپذیر تغییر دادهاند و در این میان انرژی خورشیدی جایگاهی ویژه یافته است. دسترسپذیری بالا، کاهش هزینههای نصب و بهرهبرداری و همخوانی با اهداف کاهش انتشار کربن باعث شده خورشید به یکی از مهمترین منابع تولید برق در این کشورها بدل شود. ایالات متحده و اسپانیا از پیشگامان نیروگاههای خورشیدی حرارتی متمرکز (CSP) هستند، در حالی که آلمان، ژاپن و بسیاری از کشورهای اروپایی با توسعه گسترده سیستمهای فتوولتائیک (PV) توانستهاند بخش قابل توجهی از برق مصرفی خود را از خورشید تأمین کنند. در سال ۲۰۲۴ ظرفیت جهانی خورشیدی به ۲ تراوات رسید که بخش عمدهای از آن در کشورهای توسعهیافته نصب شده است.
نقش اقتصادی و زیستمحیطی نیروگاههای خورشیدی نیز بسیار برجسته است. این نیروگاهها وابستگی به سوختهای فسیلی را کاهش داده و جایگزین بخشی از تولید برق مبتنی بر زغالسنگ و گاز طبیعی شدهاند. از سوی دیگر، با افت قیمت پنلها و افزایش راندمان، برق خورشیدی در بسیاری از کشورها ارزانتر از برق فسیلی عرضه میشود. سرمایهگذاری در این حوزه همچنین صنایع مرتبط با تولید پنل، تجهیزات ذخیرهسازی و خدمات مهندسی را رونق داده و فرصتهای شغلی جدیدی ایجاد کرده است. علاوه بر این، اتکا به خورشید به کشورهای توسعهیافته کمک کرده تا اهداف توافق پاریس و نشستهای جهانی مانند COP26 را در زمینه کاهش انتشار گازهای گلخانهای عملیاتی کنند.
با وجود این پیشرفتها، نیروگاههای خورشیدی همچنان با چالشهایی روبهرو هستند. نوسان تولید روزانه یکی از مهمترین مشکلات است؛ تولید برق از صبح آغاز میشود و در عصر کاهش مییابد، بنابراین کشورها برای رفع این مشکل به ترکیب خورشید با باتریهای ذخیرهساز و انرژی بادی روی آوردهاند. همچنین مدیریت عرضه و تقاضا در شبکههای بزرگ نیازمند زیرساختهای پیشرفته و سرمایهگذاری در شبکههای هوشمند است. هزینه ذخیرهسازی نیز همچنان بخش مهمی از مخارج پروژهها را تشکیل میدهد، هرچند روند کاهش قیمت باتریها امیدواریهایی ایجاد کرده است.
نمونههای موفق این مسیر را روشنتر میسازند. آلمان اکنون بیش از ۴۰ درصد برق خود را از منابع تجدیدپذیر تأمین میکند که بخش قابل توجهی آن خورشیدی است. ژاپن نیز پس از فاجعه فوکوشیما سرمایهگذاری عظیمی در انرژی خورشیدی انجام داد و امروز یکی از بزرگترین تولیدکنندگان برق خورشیدی در آسیا به شمار میرود. این تجربهها نشان میدهد که نیروگاههای خورشیدی نه تنها راهکاری برای تأمین پایدار انرژی هستند، بلکه بهعنوان موتور محرک توسعه اقتصادی و زیستمحیطی در کشورهای توسعهیافته عمل میکنند.